Türk sanat müziğinde değerli bir yeri olan sanatçı Zeki Müren’in vefatının üzerinden 24 yıl geçti. Bestekar, kelam muharriri, yorumcu ve oyuncu Müren, Üsküp’ten Bursa’ya göç eden Kaya ve Hayriye Müren çiftinin tek çocuğu olarak 6 Aralık 1931’de dünyaya geldi.
Bursa’da Tophane Mahallesi’nde dünyaya gelen sanatçı, yaptığı bir açıklamada, ailesine ve dünyaya geliş kıssasına dair şunları anlatmıştı: “Uludağ eteklerine ikinci kar çoktan düşmüş. Bursa, sıfırın altındaki gecelerinden birisini yaşıyor. Dedem Hacı Mehmet Efendi, göbeğim kesildikten sonra o hoş sesiyle minicik kulaklarıma birinci ninniyi söylemiş, ‘Oğlan oğlan boynuma dolan. Kolum sana yastık, saçlarım yorgan.’ Sabah ezanı okunurken saat beşte dünyaya gelmişim. Merhum babaannem, ‘inşallah başarılı ve zeki bir çocuk olsun’ diyerek adımı Zeki koymuş. Ortapazar Caddesi’nde oturanlar, o sabah ebemin sevinç çığlıklarına koşmuşlar. Hoş sesli dedem Mehmet Efendi çok ünlü bir hafızdı. Her gün Şehadet Camisi’ne sarfiyat, ezan okurdu. O ezan okurken, herkes sokaklara dökülür, tüyleri ürpererek dinlerdi onu. Babam Kaya Müren ise Bursa’nın en iyi giyinen erkeğiydi. Yaz-kış demeden ölünceye kadar o grup elbisesini ve kravatını hiç çıkarmadı. Babaannem, uzun beyaz entarisini üzerinden hiç çıkarmaz, saçları daima topuzlu dolaşırdı. O yüzden ismi ‘Temiz Hayriye’ye çıkmıştı.”
Zeki Müren, birinci musiki nağmelerini sesinin hoşluğuyla tanınan dedesi Şehadet Mescidi müezzini Bıçkıcı Mehmet Efendi’den duyarak, 3 yaşında müzik söylemeye başladı. Alfabeyi annesinin yardımıyla 5 yaşındayken öğrenen sanatçı, birinci ve orta tahsilini Bursa’da tamamladı. Yeteneği şimdi birinci okuldayken öğretmenleri tarafından fark edilen Müren, ilkokulda bir piyeste çoban rolünü canlandırdı.
Müren, konutunun bahçesindeki sardunyalı havuzun başında mahalleli için şimdi çocukken birinci sefer sahne almaya başladığını anlattığı bir konuşmasında, şu bilgileri aktarmıştı: “Ortapazar Caddesi’ne her yaz çadır tiyatroları gelir, boş yerlerden birine kurulurdu. Bayılırdım o çadır tiyatrolarına. Babama daima yalvarırdım, ‘Ne olur önden bilet al’ diye. Benim hatırım için evdekiler iki gecede bir çadır tiyatrosuna taşınırdı. Sahneye evvel bir saz heyeti çıkardı. Akabinde müzikçiler sırayla sahne alırdı. Oturduğum yerden onlarla birlikte mırıldanır, müzikler söylerdim. Hele hele çadırın assolisti çıktığı vakit nefesim kesilirdi, heyecandan yerimde duramazdım. Sahne kokusunu birinci kez çadır tiyatrosundaki müzikçileri izlerken hissettim. Ne garip bir kokuydu o. Müzikçilerin süründükleri esans, yaptıkları makyaj, hatta sahnenin gerisindeki tuvaletten yayılan koku! Bu rutubetli kokuyu ciğerlerimin ta derinliklerine kadar teneffüs ederdim. Ben o günlerde koyu bir Müzeyyen Senar hayranıydım. Müzeyyen Hanım’ın konutumuzda her plağı vardı. Okul dönüşü o plakları dinler, sonra birinci dersleri almaya başladığım Bursalı tambur üstadı İzzet Gerçeker Beyefendi ile Müzeyyen Hanım’ın müziklerini birlikte geçerdik.”
BIRINCI YAPITINI 1949’DA KALEME ALDI…
Ailesini ikna ederek lise eğitimi için İstanbul’a gelen Müren, 1946’da İstanbul Boğaziçi Lisesinde yatılı eğitime başladı.
Sanatçı, “Zehretme hayatı bana cananım, Elemlerle doldu benim her anım, Üzüntümle yanıp sönse de canım, İnan ki ben sana yeniden hayranım” isimli acemkürdi makamındaki birinci yapıtını 1949’da Bursa’da kaleme aldı. Eser, Suzan Itimat tarafından TRT radyosunda seslendirildikten sonra dikkat çekti. Boğaziçi Lisesi’nde müzik dersleri veren bestekar Şerif İçli ve Kadri Şençalar’ın derslerini takip eden Müren, lise son sınıftayken Şükrü Tunar’ın “Bir Muhabbet Kuşu” isimli yapıtıyla birinci plağını doldurdu. Edebiyat ve fotoğraf sanatına da ilgi duyan Müren, direktör Arşavir Alyanak’ın babası Agopos Efendi ile Udi Krikor’dan da dersler alarak musiki eğitimini sürdürdü.
Usta sanatçı, olgunluk imtihanlarını pekiyi dereceyle vererek, 1950’de İstanbul Devlet Hoş Sanatlar Akademisine (Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi) girdi. Yüksek Süsleme Kısmı Sabih Gözen atölyesinden birincilikle mezun olan Müren, öğrencilik yıllarından başladığı desen çalışmalarını, pek çok kere açtığı sergilerle sanatseverlerin beğenisine sundu.
Üniversiteye girdiği yıl TRT İstanbul Radyosu’nun açtığı ve 186 adayın katıldığı solistlik imtihanını birincilikle kazanan Zeki Müren, 1 Ocak 1951’de İstanbul Radyosu’nda canlı yayımlanan bir programda birinci radyo konserini verdi. Bu konserde kendisine eşlik eden saz grubu ortasında Hakkı Derman, Serif İçli, Şükrü Tunar, Refik Fersan ve Necdet Gezen yer aldı.
GİŞE REKORLARI KIRAN BIRINCI FİLM…
Zeki Müren, başarılı geçen birinci konserin akabinde radyolarda nizamlı ve birçoğu canlı olmak üzere 15 yıl boyunca eserler seslendirdi.
Sanatçı 1954’te “Beklenen Şarkı” isimli sinemayla birinci defa sinemada görünürken bu sinemada Türk sinemasının birinci bayan direktörü Cahide Sonku ile başrolü paylaştı. Müren’in 10 bestesinin de yer aldığı müzikal sinema, sanatçıyı görmek isteyenlerin ilgisi sonucu gişe rekorları kırdı.
Türk sinemasında 17 sinemada başrol oynayan sanatçı, kesimde en yüksek rakamlı mukavelelere imza attı, 1955’te Arena Tiyatrosu’nun “Çay ve Sempati” isimli oyununda da başrol oynadı.
Müren’in oynadığı sinemalara çoklukla, “Berduş”, “Hayat Bazen Tatlıdır”, “Altın Kafes”, “Bir Yaz Yağmuru” üzere, kendi bestelerinin ismi verildi. Devrin en tanınan, aranılan sesi ve yüzü olan Müren, birinci sahne konserini 26 Mayıs 1955’te verdi. Sanatçı, tıpkı yıl “Manolyam” müziğiyle Türkiye’de birinci sefer verilen Altın Plak Ödülü’nü kazandı.
Zeki Müren, gördüğü ulusal ilginin yanında milletlerarası alanda da dikkati çekerek, 1976’da Londra’daki Royal Albert Hall’da konser verdi ve bu salonda sahne alan birinci Türk sanatçı oldu. Müren, Maksim Gazinosu sahnelerinde, aralıksız 11 yıl Behiye Aksoy ile dönüşümlü sahne aldı.
Ömrü boyunca 600’ü aşkın plak ve kaset dolduran sanatçı, 1991’de “Devlet Sanatçısı” seçildi. “Şimdi Uzaklardasın”, “Manolyam”, “Bir Demet Yasemen”, “Gözlerinin İçine Öteki Hayal Girmesin” ve “Elbet Bir Gün Buluşacağız” üzere birçok sevilen yapıta imza atan Müren, tıpkı vakitte kurallı formda Türkçe konuşmaya itina göstermesiyle biliniyordu.
SON KONSERİNİ BODRUM KALESİ’NDE VERDİ…
Sanatın birçok alanında başarılı yapıtlar veren Müren, farklı vakitlerde yazdığı şiirlerini bir ortaya getirdiği, “Bıldırcın Yağmuru” isimli yapıtını 1965’te kitap ve kaset olarak sanatseverlerin beğenisine sundu.
Zeki Müren, 1980’de Kuşadası’nda kalp spazmı, akabinde da 1983’te Paris’te kalp krizi geçirdi. Sahnelerden uzaklaşarak Bodrum’a yerleşen sanatçı, son konserini ise 1984’te geliri antik tiyatronun onarımına harcanmak üzere, Bodrum Kalesi’nde verdi.
Mal varlığını Türk Eğitim Vakfı ile Türk Silahlı Kuvvetleri Mehmetçik Vakfı’na bağışlayan usta sanatçı, Ajda Pekkan, Muazzez Abacı ve Muazzez Ersoy’la düetlerin yer alacağı 7 müzikten oluşan yeni kasetini tamamlayamadan, TRT’nin İzmir Radyosu stüdyolarındaki canlı yayında, 24 Eylül 1996’da kalp yetmezliği sonucu vefat etti.
Sanatçı her yıl mezarı başında düzenlenen merasimlerle anılıyor. (KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)
Gazete Duvar
