Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – Muğla’nın Milas ilçesinde çıkan ve ağır tahribata neden olan yangın sürerken, alevlerin Kemerköy Termik Santrali’ne sıçraması önemli tehlikeye neden oldu. 4 Ağustos günü bölgede bulunan 10 köyde tahliye kararı alındı, yaklaşık 800 kişi tahliye edildi. Yangında termik santralin içerisine giren alevler binalarda hasara yol açtı, termik santrale güç ve su sağlayan çizgilerle yanmalar meydana geldi. Yangın, termik santral içerisinde sabaha karşı denetim altına alınabildi. Yaşanan olay 1984 yılından bu yana gündemde olan Kemerköy Termik Santrali’nin ve santrale karşı verilen uğraşın yaklaşık 37 yıllık hikayesini akıllara getirdi.
1983’TE ÜRETİM KARARI ALINDI, POLONYALI BİR ŞİRKETE VERİLDİ
Muğla’nın en büyük, Türkiye’nin ise 30’uncu en büyük elektrik santrali olan Kemerköy Termik Santrali’nin inşa edilmesi kararı 15 Eylül 1983’te alındı. Santral, Polonya merkezli Elektrim firmasınca 1984 yılında 95 milyon ton rezerve sahip Hüsamlar linyit yatağını pahalandırmak üzere inşa edilmeye başlandı. Santralin 1984 yılında 304 milyon 355 bin dolar dış krediyle yapılması için antlaşma imzalanırken, 1993’te 300 metrelik bacası tamamlandı, 1994’te 1’inci ve 2’inci üniteler, 1995’te 3’üncü ünite üretime başladı.
BİRİNCİ AKSİYON BAYANLARDAN: TOPRAKLARI İÇİN GÜNLERCE NÖBET TUTTULAR
Yapılma kararı alınmasından itibaren reaksiyonlara neden olan Kemerköy Termik Santrali’ne karşı birinci olarak Milas Gökova’da bulunan Türkevleri köyü bayanları 12 Ekim 1984 nöbet aksiyonu başlattı. 20 gün köy girişinde direnen bayanların aksiyonu birçok medya organında yer aldı. Birebir yılın 18 Kasım’ında ise “Gökova’ya santral yaptırtmayız” diyen Halkçı Parti Genel Lideri Necdet Calp’e Başbakan Turgut Özal’ın karşılığı da hafızalardan silinmedi. Özal, “Köprüyü sattırmayız diyorlardı, sattık. Bu santrali de yaparız” dedi. Birçok gazete Özal’ın kelamlarını manşetine taşıdı
DANIŞTAY’A DAVA AÇILDI
4 Aralık 1984’te ise Gökova Körfezi’nde termik santral inşaatının durdurulması için Milas’a bağlı Türkevleri, Hüsamlar, Akçalar ve Çamlıca köylerinin muhtarları Başbakanlık aleyhine Danıştay’da dava açtı. Müracaatta “yürütmenin durdurulması ve idari sürecin iptali” istendi. Dava dilekçesinde termik santral üretiminin “Anayasa’nın 56’ıncı unsurunun açıkça ihlal edildiği bu nedenle yer seçiminin sakat olduğu ve iptali gerektiği” belirtildi. Ayrıyeten santral imalinin Turizmi Teşvik Maddesi’nin 6/4’üncü unsuru, Etraf Maddesi’nin 1,2,3,10 ve 13’üncü hususlarına, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Maddesi’nin çeşitli kararlarına, 5 yıllık kalkınma planının çeşitli bentlerine muhalif olduğu kaydedildi.
67 BİN İMZA TOPLANDI: BU İKTİDAR 15 KİŞİNİN Mİ 67 BİN KİŞİNİN Mİ?
8 Mayıs 1993’te ise Gökova’da düzenlenen “Termik Santrale Hayır” şölenine Muğla ve civar vilayetlerden yaklaşık 3 bin kişi katıldı. Ağır yağış altında gerçekleştirilen aktiflikte etraf çabasının demokrasi gayreti olduğu vurgulandı. Ağır güvenlik tedbirlerinin dikkat çektiği aktiflikte periyodun Belediye Lideri Kazım Turan, sırf 15 günde 67 bin imza topladıklarını, bu imzalardan sadece 15’inin santrala “evet” dediğini belirterek, “Bu iktidar 15 kişinin mi, 67 bin kişinin mi iktidarı?” diye sordu.
SÜRESİZ AÇLIK GREVİ YAPILDI
1994 yılında ise ikinci ünitesinde de deneme üretimine başlanan Kemerköy Termik Santrali’nin kapatılması talebiyle çeşitli etraf örgütlerine üye aksiyoncular Ören’de bir ortaya gelerek “serbest kürsü” oluşturdu. 23 Nisan 1994 günü bir küme hareketçi süresiz açlık grevine başladı. Gökova Daima Aksiyon Konseyi Sözcüsü Saynur Gelendost aksiyonla ilgili yaptığı açıklamada, Gökova Termik Santralı’nın çalıştırılmaması için ne gerekiyorsa yapacaklarını vurguladı.
Gelendost, “23 Nisan’da hareketlere tekrar başlıyoruz. Epeyce manalı bir gün. Ulusumuz, Gökova Termik Santrali’nin çalışmasına karşı. Şayet ulusal egemenlik varsa, yönetenlerimiz ulusal egemenliğe hürmet gösterirler. Şayet çocuklarımız hakikaten kıymetliyse, Atatürk’ün baktığı gözle bakıyorlarsa, onlar için bu cinayetten vazgeçilir. Gökova Daima Hareket Şurası olarak açlık grevine biz başlayacağız ve hassas olan herkesi nöbete çağıracağız” açıklamasında bulunmuştu.
MAHKEME KARAR VERDİ, ÇEVRECİLER KİLİT VURDU
Aydın Bölge Yönetim Mahkemesi’nin termik santral için “çalışmaların durdurulması” kararı vermesi üzerine 1996 yılının 19 Mayıs’ında ise Türkiye’nin birçok vilayetinden gelen etraf aktivistleri, termik santralin kapısına zincir vurarak kilitledi. Santralin mahkemenin durdurma kararına karşın çalıştırıldığı tezleri üzerine birebir yılın Ekim ayında Greenpeace takımı, kendilerini Gökova Santrali’ne zincirledi. Danıştay, Gökova Termik Santrali için İzmir Etraf Hareketi’nin açtığı davada, Aydın Yönetim Mahkemesi’nin 17 Haziran 1998 verdiği “Çalıştırılamaz” kararını onayladı.
SÜREKSİZ FAALİYET EVRAKI (GFB) İLE ÇALIŞIYORDU
Gökova Körfezi’nin ortasında yükselen Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri ile Linyit Maden İşletmesi, İÇTAŞ Güç ve LİMAK Güç iştiraki ile 23 Aralık 2014 tarihi prestiji ile işletilmek üzere devralındı. Kemerköy Termik Santrali, etraf mevzuatına uygun olmayan 13 santral ortasında yer alırken, santrallerin faaliyetleri, 1 Ocak 2020’de durdurulmuş ama süreksiz faaliyet dokümanıyla (GFB) çalışmalarına devam etmişti.
Santrallerin 2,5 yıl içinde mevzuata uygun hale gelmesi gerekiyordu fakat İklim Derneği’nin, 4 Haziran 2021’de açıkladığı raporunda, santrallerin çevreyi koruyacak hiçbir yatırım yapmadan faaliyetlerine devam ettiği belirtildi. Raporda Atıkların ormanlık alana “vahşi” depolama usulü ile depolandığı da belirtilirken, Kemerköy Termik Santrali’nin, 05Nisan 2017 tarihinde 5 yıl geçerli olan etraf müsaadesi aldığı kaydedildi.
Öte yandan tesisin, atık müsaadesi lisans süreci içerisinde 30 Aralık 2019 tarihinde depolama için süreksiz faaliyet evrakı aldığı belirtilirken, bir yıllık mühlet içerisinde atık alanını etraf mevzuatına uygun hale getiremediği için bu evrakın 30 Aralık 2020 tarihinde iptal edildiği, 13 Ocak 2021 tarihinde ise bakanlık tarafından tekrar süreksiz faaliyet evrakı verildiği öğrenildi.
1984-2017 YILLARI ORTASINDA ÜÇ TERMİK SANTRAL ATMOSFERE 360 MİLYON TON KARBONDİOKSİT SALDI
Etraf Mühendisleri Odası tarafından hazırlanan “Kömürün Gerçek Bedeli Muğla” raporundaki araştırmalara nazaran 1984-2017 yılları ortasında Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy termik santralleri, elektrik üretilmesi için kömür yakılması süreci sonucu atmosfere toplamda 360 milyon ton karbondioksit saldı. Santrallerin 2018-2043 yılları ortasında çalışmaya devam ederse 328 milyon ton karbondioksit daha salacağı iddia ediliyor. Santrallerden kaynaklanan hava kirliliği yılda 280 erken vefata yol açarken, 1984 yılından, 2017 yılı sonuna kadar, üç santralin yarattığı hava kirliliğinin toplamda 45 bin insanın erken vefatına neden olduğu iddia ediliyor.
AKBELEN DİRENİŞİ İLE GÜNDEMDEYDİ
Yangınlardan evvel ise Temmuz ayının ortalarında Milas’taki Akbelen Ormanı’nın 740 dönümlük alanı LİMAK Güç’ün termik santral için kömür arama faaliyeti nedeniyle kesilmek istendi. Hukuksal süreç devam ederken OGM takımlarının kesim için ormana girmesi üzerine reaksiyon gösteren köylüler ağaç kısmını durdurmuş ve nöbet hareketine başlamıştı. Bölge halkına etraf aktivistlerinin de dayanak verdiği nöbet aksiyonu yangına karşın bugün hala sürüyor.
Gazete Duvar