Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dördüncü çocuğunu dünyaya getiren kızı Esra Albayrak’a Twitter üzerinden yapılan hakaretlere reaksiyon göstererek şöyle demişti: “Bu millete, bu devlete bu tıp mecralar yakışmıyor. Onun için de bir an evvel biz bunları parlamentomuza getirip bu cins toplumsal medya mecralarının büsbütün kaldırılmasını, denetim edilmesini istiyoruz.”
Erdoğan’ın bu açıklamalarının akabinde yine gündeme gelen toplumsal medya düzenlemesi Türkiye’de uzun vadedir tartışılıyor. Tartışmanın odak noktalarından biri, toplumsal ağ platformlarına Türkiye’de bir temsilci bulundurma zaruriliği getirilmesi. Kelam konusu düzenleme nisan ayında Torba Yasa ile Meclis’e getirilmiş lakin yansılardan sonra geri çekilmişti. Bunun akabinde MHP, 30 Nisan tarihinde “internet ortamında yayınların düzenlenmesi ve bu yayınlar yoluyla işlenen kabahatlerle uğraş edilmesi” hakkında hazırladığı kanun teklifinde kullanıcıların toplumsal medyaya T.C. kimlik numarasıyla giriş yapmasını önermişti. Geçtiğimiz hafta Twitter’da Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kızı Esra Albayrak’a yönelik hakaret içeren paylaşımlar sebebiyle toplumsal medya düzenlemesi tekrar gündeme geldi.
Bucağında düzenlemeye dair detaylara taraf veren Hürriyet Gazetesi müellifi Abdulkadir Selvi, çalışmaların bu hafta içinde başlayacağını duyurdu. Selvi, AK Parti kulislerine dayandırdığı yazısında yeni düzenlemeye unutulma hakkının da ekleneceğini belirtti.
‘SOSYAL AĞLAR ŞAHSÎ OLGULARI PAYLAŞMAYA ZORLANACAK’
Son açıklamalara nazaran düzenlemenin içinde toplumsal medya şirketlerinin Türkiye’de ofis açarak temsilci bulundurması ve vergiye tabi olması bölge alacak. Temsilci bulundurmayan toplumsal ağ sağlayıcılarının bant genişliği daraltılacak. Bununla bir arada ağ sağlayıcıları, duruşma kararı ile içeriklerin kaldırılmasına ait yapılan müracaatlara 48 saat içinde karşılık vermekle yükümlü olacak. Aksi halde platformlara 5 milyon ile 50 milyon TL arasında değişen para cezaları uygulanacak. Ayrıyeten, kullanıcı datalarının depolandığı sunucular Türkiye’de tutulacak, talep edilmesi halinde platformlar kullanıcılara ilişkin doneleri paylaşmak zorunda olacak. Öte yandan çok tartışılan “sosyal medya hesaplarının gerçek kimlik üzerinden açılması” pratiğinin da düzenleme içinde mahal aldığı belirtiliyor.
YOUTUBE 2,5 YIL ÖRTÜK KALMIŞTI
Türkiye’deki internet ve toplumsal medya erişim manilerini izleyen Söz Özgürlüğü Derneği’nin raporunda 2014’ten 2019 sonuna kadar Türkiye’de 408 bin 494 web sitesinin erişime engellendiği belirtiliyor. İstanbul Haber Üniversitesi Hukuk Fakültesi Talim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve mütehassıs araştırmacı Ozan Güven’in hazırladığı raporda konum alan olgulara nazaran 130 bin URL adresi, 7 bin Twitter hesabı, 40 bin tweet, 10 bin YouTube görüntüsü içeriği erişime engellendi. Türkiye, evvelki yıllarda dünyada en çok kullanılan toplumsal medya platformlarına getirdiği yasaklarla da gündeme gelmişti. 2008 ile 2010 yılları YouTube 2,5 yıl engellenmişti. Wikipedia ise 2017 Ocak ayından 2020’ye kadar saklı kalmıştı.
Pekala bu donelere karşın Türkiye’de internet ve toplumsal medyayı denetleyen yeni bir düzenlemeye muhtaçlık var mı? Bilişim hukuku eksperi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, Türkiye’nin hali hazırda internet ve toplumsal medya ağlarının en fazla kısıtlandığı memleketler arasında taraf aldığını söylüyor: “Bunun müspet bir regülasyon olarak düşünülmesi mümkün değil. Bu türlü bir yapıya gereksinim yok. Bu daha fazla sansür, daha fazla soruşturma, daha fazla yargılama getirecek mekanizmanın temellerini oluşturacak.”
Akdeniz, bu haberleri akılda tutmak gerektiğine dikkat çekiyor ve “Bunları sık sık hatırlatmak gereksinimi duyuyorum zira cumhurbaşkanı konuşurken duyduğunuz devir Türkiye’de internet çok özgürmüş üzere algılanabilir. Ama bu gerçek değil” diye konuşuyor.
‘SOSYAL AĞ PLATFORMLARI, YARGININ BİR KESIMI HALİNE GELECEK’
Akdeniz’e nazaran, yeni düzenlemeyle aslında kısıtlayıcı olan bir sistemin üzerine ek yaptırımlar getiriliyor: “Bunun gerisindeki asıl sebep şu, Sulh Ceza Hakimlikleri tarafından alınan kararlar platformlara bildiri ediliyor. Gelgelelim Twitter, Facebook üzere platformlar bu kararların hepsini uygulamıyorlar. Kendi iç siyasetlerine münafi olan içerikleri kaldırıyorlar, hesapları kapatıyorlar. Türkiye’deki hukuka karşıt bulunan hesapları Türkiye’de görünmez kılıyorlar, kapatmıyorlar. Türkiye bundan rahatsız. Bir de hakkında erişim engelleme kararı alınmış kimi hesaplar var, modacı Barbaros Şansal ve gazeteci Can Dündar üzere. Twitter bu hesapları ilgili söz ve basın özgürlüğü içinde değerlendirdiği için hesapları ne kapatıyor ne de Türkiye’de görünmez kılıyor. Hasebiyle bu platformların Türkiye’de yasal temsilcileri olursa bu kararları yüzde 100 uygulamak zorunda kalacaklar. Uygulamazlarsa çok önemli idari para cezalarıyla karşılaşacaklar. Toplumsal ağ temsilcileri gözaltına alınabilecek yahut haklarında yasal süreç yapılabilecek. 2. olarak bu platformların Türkiye temsilcileri olursa, hükümet kullanıcılarla ilgili şahsî olguları bu temsilcilerden alma talihine sahip olacak ve bunu planlıyorlar zati. Şayet bu düzenleme gelirse toplumsal medya platformları Türk yargısının bir kolu, bir modülü haline gelecek, bunu unutmamak lazım.”
‘SORUNLARI GÖZETİM DEVLETİ OLUŞTURARAK ÇÖZEMEZSİNİZ’
Birinci sefer MHP önderi Bahçeli’den duyduğumuz “Twitter’a T.C. kimlik numarasıyla girilsin” çıkışı, düzenlemeye konulmak istenen unsurlardan. Münasebeti ise ‘sahte hesapları engellemek’ olarak açıklanıyor. Akdeniz, bunu ‘deli saçması’ diye nitelendiriyor: “Sosyal medyayla ilgili sıkıntılar var, yok demiyorum. Lakin bunların tahlili gözetim devleti oluşturmaktan geçmiyor. T.C. kimlik numarasıyla girilecek, temsilcisi olacak demek yanlış siyasetlerdir.”
AK Parti ve MHP kümeleri, düzenlemenin yasakçı değil esirgeyici bir pratik olduğunu vurguluyor. Erdoğan’ın reaksiyon toplayan açıklamalarının akabinde Cumhurbaşkanlığı Muhabere Lideri Fahrettin Altun, Twitter üzerinden bir açıklama yaparak “Sayın Cumhurbaşkanımızın bu yaklaşımını ağırlıkçı ve yasakçı bir kalıp içerisinde sunma gayretleri beyhudedir” demişti. Hürriyet Gazetesi muharriri Abdulkadir Selvi de, düzenlemeye ait kaleme aldığı yazısında birebir vurguyu yapıyor ve Türkiye’nin internet düzenlemesinde Kuzey Kore üzere otoriter devletleri değil Almanya, Fransa üzere ‘iyi örnekleri’ referans aldığını tabir ediyor.
Lakin Prof. Dr. Yaman Akdeniz’e nazaran bu baştan yanlış bir tartışma: “Almanya’da var Türkiye’de yok tartışmasının çok yalın bir kıymetlendirme olduğunu düşünüyorum, bu sahih bir karşılaştırma değil. Zira Almanya’daki toplumsal medya kanunu da çok tartışılıyor, çok eleştiriliyor. Tesirli olduğuna dair rastgele bir bulgu da yok. Kaldı ki Almanya’da işleyen demokratik kurumlar, hukuk unsurları ve bağımsız yargı var. Bunların hiçbiri bizde yok. Oradaki toplumsal medya platformlarının temsilcileri, işe giderken daima gözaltı ya da tutuklama tehdidi ile muhattap olmuyor mesela, bunlar kıymetli farklılıklar.”
“Ayrıca bizdeki mekanizmalar çok yavaş işliyor. Türkiye’de bir karara itiraz ettiğiniz vakit o sürecin tamamlanması yıllar alıyor. Mesela Wikipedia süreci 2,5 sene sürdü. Cumhuriyet, Birgün, Sendika.org tarafından Anayasa Mahkemesi’ne yapılan kişisel müracaatların sonuçlanması beş sene sürdü. Öte yandan Almanya’nın kaldırmaya ve engellemeye çalıştığı içeriklerle Türkiye’deki içerikler arasında önemli bir fark var. Türkiye’de şu anda tabir özgürlüğü ve terör örgütü propagandası yapma kabahati arasındaki çizgi iyice incelmiş durumda.”
‘KAMUSAL FİGÜRLERİN UNUTULMA HAKKI YOK’
Düzenlemede yan alması beklenen unsurlardan biri de unutulma hakkı. Akdeniz, unutulma hakkının hali hazırda hukuk sisteminde mahal aldığını belirtiyor. Akdeniz’e nazaran toplumsal medya düzenlemesine bu türlü bir husus eklenmesinin asıl sebebi, unutulma hakkının siyasetçiler tarafından kullanılmasının önünü açmak: “Unutulma hakkı, gerçek bireyler ya da sade vatandaşlar açısından bir gereksinimdir. Ancak politikler açısından bu söylenemez. Bakıyorsunuz 17-25 Aralık devri ile ilgili haberler bugün erişime engelleniyor. Bu, unutulma hakkı değildir. Münasebetiyle burada, unutulma hakkını talep edenin kim olduğu kıymetli. Mesela Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın unutulma hakkı yok. Bugün bir siyasetçiyseniz de unutulma hakkınız yok.”
Gazete Duvar
