MERAL CANDAN
“Yüzümde içi irin dolu, kocaman sivilceler çıktı. Hekim bir arkadaşımın tavsiye ettiği kremi kullanmaya başladım. Tüm gün yüzümde kremle durmam gerekiyordu. Görünüşümden mutlu olmadığım için online toplantı sırasında kameramı kapattım. Lakin kameramı zorla açtırdılar.” Bu kelamlar, pandemi nedeniyle konuttan çalışmak zorunda kalan lakin değişen çalışma kuralları nedeniyle hastalanan beyaz yakalılardan yalnızca birine ilişkin. Pekala konuttan çalışanlar ne yaşıyor, çalışma şartları bahsedildiği üzere rahat mı? Aylardır meskenden çalışan ve neredeyse bütün günü bilgisayar başında geçiren beyaz yakalılar anlatıyor…
İŞ GERİLİMİNDEN ZONA OLAN BEYAZ YAKALI…
Kurum içi eğitmenlik yapan Serap, geçtiğimiz mart ayından bu yana konuttan çalışıyor. Bir yandan dört yaşındaki kızının bakımıyla ilgileniyor bir yandan da artan iş yüküne yetişmeye çalışıyor. “51 yaşındayım birinci kere bu türlü bir şey yaşıyorum” diye tanım ediyor hislerini. Pandemi öncesi 08.00-17.00 olan mesai saati, konuttan çalışmayla birlikte büsbütün değişmiş. Son devirde masa başında çalışanların sık sık söylediği, “Artık mesai saati diye bir şey yok. Hafta sonu, hafta içi ayrımı da ortadan kalktı. Her an iş istenebiliyor” diyerek tekrar eden Serap’ı en çok üzen de 16 yıldır çalıştığı şirketin kendisine duyduğu güvensizlik olmuş. Sivilceli yüzüyle online eğitim çekip sisteme yüklenmesi talep edilince isyan etmiş: “Binlerce kişinin karşısına bu halde çıkmak istemedim. Yüzümdeki sivilcelerin geçmediğini belirtsem de görüntü çekmeye zorlandım. Bunları söyleyince de işten kaçıyormuşum, yüzümü ya da çocuğumu mazeret ediyormuşum üzere algılandı. O kadar üzüldüm ki, her şey bir gecede oldu.”
ZONA OLMAK NORMAL!
Sabah kalktığında Serap, kalçasının tamamının iltihaplarla kaplandığını fark etmiş. Durumu berbata gidince doktora görünen Serap rahatsızlığın nedenini burada öğrenmiş: Zona! Bir gün online toplantıda yöneticilerine gerilime bağlı bir cilt hastalığı olan zonaya yakalandığını anlatmış. Serap yöneticilerinin durumu karşısında verdiği reaksiyona hala şaşkın:
“Bana ‘tabi güç günler geçiyoruz, normal’ dediler. Yaşadığım şeyin işle ilgili değil de pandemi nedeniyle olduğunu ima ettiler.”
Serap kullandığı ilaçlar sayesinde Zona hastalığını atlatmış. Lakin çalışma şartları değişmediği hatta daha da ağırlaştığı için gerilimin yine cildinde tahribat yaratmasından telaşlı: “Bu devirde işten ayrılanlar oldu. Onların sorumluluklarını da bize verdiler. Kızımı uyuttuktan sonra bazen sabaha kadar çalışıyorum lakin yeniden de yetmiyor.”
GECE UZUNLUĞU ATILAN MAİLLER, GÜN UZUNLUĞU SÜREN BİLDİRİLER…
Misal durumları yaşayan öbür bir isim ise His. Kendisi aylardır tükenmişlik hissiyle başa çıkmaya çalışıyor. “Artık dayanamıyorum” diyen His, sonunda profesyonel bir dayanak almaya karar veriyor. Birinci vakitlerde konuttan çalışmanın keyifli olduğunu söyleyen His, bunun çok süratli değiştiğini kaydediyor: “Evden çalışmanın kalıcı olduğu anlaşılınca yöneticilerde 24 saat hizmet verebiliriz algısı oluştu. Özel hayatımız ihlal edilmeye başlandı. Gece yarısı atılan mailler, gün uzunluğu süren mesajlaşmalarla tüm hayatınız iş haline geliyor. Tahminen sizden bir iş talep edilmiyor lakin daima mesajlaşmaları takip etmeniz gerekiyor. Evdeyken öbür iş yapsanız dahi, aklınız daima işte oluyor.”
Meskeninin ofise dönüşmesiyle özel alanının kalmadığını düşünen His, meskeninin kendini inançta ve huzurlu hissettiği bir alan olmaktan çıktığını anlatıyor. Yaptığı işin, hayatının her alanına girmesinin kendinde yarattığı hissi ‘taciz’ olarak söz ediyor:
“Taciz edildiğimi, köleleştiğimi, yok sayıldığımı, iş dışında öbür bir bedelimin olmadığını düşündüm. Birey olmaktan çıkıp yalnızca bir çalışana dönüştüm. Kendimi çok sıkışmış hissettim.”
Misal kederlerden muzdarip arkadaşları olduğunu belirten His, terapiye başlayarak yaşadığı değersizlik hissinden kurtulmayı umuyor.
CASUS YAZILIMLA BİLGİSAYARLAR TAKİP EDİLİYOR
Yıllardır terapi gördüğü için pandemi devrine kısmen hazırlıklı yakalandığını düşünen Hakan’ın yanıldığını anlaması çok da uzun sürmemiş. İnşaat kesiminde çalışan Hakan, pandemi periyodunda şirketi tarafından verilen bilgisayara takip sistemi kurulmasını kabul ettiğine dair kağıt imzalanmaya zorlanmış. “Bu uygulamayı birinci etapta, bütün takımın meskenden çalışma nizamına geçmesi halinde bir tedbir olarak açıkladılar” diyen Hakan kağıtların önlerine gelmesiyle gerçek niyetin açığa çıktığını beliriyor. İmzaladığı kağıtta şirketin elde ettiği dataları 2 sene boyunca saklayabileceği, ferdî bilgilerin kullanılabileceği üzere ibarelerin yer aldığını anlatıyor:
“Online bankacılık süreçlerini, baktığın her e-maili, hatta yazıp sildiğin her şeyi kaydeden casus bir yazılım kullanıyorum mecburen.” Bu durum nedeniyle sonları yıpranan Hakan’ın terapilerinde işle ilgili yaşadığı meşakkatler eskiye nazaran daha fazla yer kaplıyor. Aldığı ilaçlara da yenileri ekleniyor.
GERİLİM FITIK ETTİ
10 yıldır medya bölümünde çalışan Hande, pandemiyle birlikte ağırlaşan gündem nedeniyle güç günler geçiriyor. Gündemdeki mevzuların iki katına çıktığını belirten Hande, buna bağlı olarak iş yoğunluğunun arttığını söylüyor. Kaybolan toplumsal bağlarından ve yalnızlıktan dem vuruyor. Bu periyodun kendisinde yarattığı yıpranmayı şöyle anlatıyor:
“Pandemiden evvel daha çok çalıştığımız vakitler oldu. Ancak bu türlü belirsizlik ortamında ve karanlık ruh halinde değil. O nedenle konu yalnızca çalışma saatlerinin artması değil. ‘Bildiğimiz dünya bitti, eski iş ortamlarımız olmayacak’ hissi de çok yorucu.”
Hande, gerek pandemi gerekse de iş yoğunluğunun yarattığı gerilimin bir sonucu olarak bundan sonra hayatına boynunda bir fıtıkla devam edecek. “Bir insanın yaşadığı gerilimi anlamlandırması için illa en sefil şartlarda çalışıyor olması gerekmiyor” diyen Hande, kolay belirsizlik ve güvencesizlik halinin gerilim sebebi olabildiğini söylüyor. Son devirde iş dünyası temsilcilerinin uzaktan çalışma modelinin kalıcı olması gerektiği tarafında yaptığı açıklamalar hatırlatılınca “Önemli olan yer değil, zaman” diyor. Patronların çalışanların günde 8 saatinden fazlasını almaması gerektiğini söz eden Hande “Mekan, vakti belirlemeli. Bu ikisinin farklı şeyler olduğunu patronlar kabul etmeli” diye konuşuyor.
UZMANLAR ANLATIYOR: FİZYOLOJİK SIKINTILAR ARTIYOR
Uzun çalışma saatlerinin insan fizyolojisinde önemli problemler yarattığını belirten TTB MK Üyesi Dr. Deniz Erdoğdu, bu devirde oluşabilecek rahatsızlıklara karşı uyarıyor. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı olan Erdoğdu “Birikimli travma bozukluğu dediğimiz bir hastalık var. Çok uzun mühletler boyunca tıpkı işleri, makûs ergonomik şartlar altında, bilgisayar başında yapan şahıslarda ortaya çıkıyor. Bireylerde boyun ağrısı, boyun fıtığı, kulunçlar, kas ağrıları, el bileğinde hudut sıkışması, eklem ağrıları, kireçlenme ve sırt ağrısına sebep oluyor” diyor.
Erdoğdu’ya nazaran pandemi öncesi ofis çalışanlarında sıklıkla görülen bu rahatsızlıkların çabucak hemen hepsi konuttan çalışma sistemiyle iyice artmış. “Daha evvel düzgün çalışma ortamlarının oluşturulması patronun sorumluluğundaydı. Pandemiyle bu, çalışanın yükümlülüğü haline geldi. Herkesin konutu, çalışmaya uygun şartlarda olmayabilir” diyen Erdoğdu bunun fizyolojik rahatsızlıkları tetiklediğini söylüyor.
‘İŞ VE ÖZEL HAYAT İÇİÇE GİRDİ, PSİKOLOJİLER BOZULDU’
Türkiye Psikiyatri Derneği Genel Sekreteri Yunus Hacımusalar da iş ve özel hayatın iç içe girmesinin ruhsal meselelere yol açtığını anlatıyor. “Çalışırken, çocukların bakımı, konut işleri ve gündelik hayata dahil pek çok şeyle tıpkı anda ilgilenmek gerilim yaratıyor” diyen Hacımusalar, tedavi edilmeyen gerilim ve dert durumunun önemli sonuçlar doğurabileceğini vurguluyor. Ruhsal rahatsızlık yaşayanlarda uyku düzensizliği, iştah bozukluğu, iş performansında besbelli düşüş, toplumsal alakalarda bozulma üzere belirtiler görülebileceğini belirtiyor. Hacımusalar bu belirtilerden kimilerini ya da tümünü yaşayanların kesinlikle uzman takviyesine başvurmasını öneriyor.
Not: Haberde yer alan beyaz yakalıların isimleri değiştirilmiştir.
Gazete Duvar
