David Nield
Bilim insanları, derin uyuyan ve şuurlu hayaller gören insanların kendilerine verilen talimatları takip edebildikleri, kolay ‘evet’ ya da ‘hayır’ sorularını yanıtlayabildikleri ve hatta temel matematik sorunlarını çözebildikleri, ‘etkileşimli hayal’ diye tanımlanan yeni bir olguyu açığa çıkardılar.
DÜŞLERİ ETKİLEMEYİ BAŞARDILAR
Yeni çalışma, düş gördüğümüzde beynimize neler olduğuna orijinal bir anlayış seviyesi katmasının yanı sıra, en nihayetinde, örneğin makul bir gaye doğrultusunda bizlere yardımcı olmak ya da makul bir zihinsel sıhhat problemini tedavi etmek hedefiyle hayallerimizi nasıl eğitebileceğimizi bizlere öğretebilir.
Çoklukla hayallerin görüldüğü esnada gerçekleşen süratli göz hareketi (REM) evresi da dahil olmak üzere, uyku psikolojisi hakkında hâlâ gizemini koruyan birçok şey var. Sonradan hazırlanan raporlara bel bağlamaktansa, uyuyanlardan elde edilen gerçek vakitli cevaplar çok daha faydalı olabilir.
Northwestern Üniversitesi’nde misyon yapan Psikolog Ken Paller, “REM uykusundaki insanların deney yapan biriyle etkileşime girebileceğini ve gerçek vakitli irtibat kurabileceğini keşfettik” diyor. “Bununla birlikte, hayal görenlerin soruları anlayabildiğini, kısa vadeli hafıza süreçlerine dahil olabildiğini ve cevaplar üretebildiğini ortaya koyduk.”
“İnsanların büyük kısmı bunun imkânsız olduğunu, bir soru sorulduğunda şahısların uyanacaklarını ya da yanıtlayamayacaklarını ve katiyetle bir soruyu yanılgı yapmadan anlamayacaklarını düşünebilirler.”
İRTİBATTA SESLER, IŞIKLAR VE FİZİKÎ TEMAS KULLANILDI
Araştırmacılar, dört farklı laboratuvarda gerçekleştirilen deneylerde 36 bireyle çalıştılar. Gönüllülerden biri narkolepsi* sorunu yaşıyor ve sık sık şuurlu hayaller görüyordu; öbürleri ise şuurlu hayallerle ilgili tecrübeleri açısından farklılıklar göstermekteydi.
Bilim insanları, elektroensefalogram (EEG) araçları tarafından gözlemlenen uykunun en derin kademelerinde, çalışma iştirakçileriyle sesler, yanıp sönen ışıklar ve fizikî dokunuşlar aracılığıyla etkileşime girdiler: Uyuyanlardan, kolay matematik sorularını cevaplamaları, ayrıyeten ışık parlamalarını ya da fizikî dokunuşları saymaları ve (örneğin “İspanyolca konuşabilir misiniz?” gibi) kolay ‘evet’ ya da ‘hayır’ sorularına karşılık vermeleri istendi.
Karşılıklar, daha evvel kararlaştırılan göz hareketleri ya da yüz kası hareketleri aracılığıyla verildi. 57 uyku seansında, iştirakçiler tarafından şuurlu düş görüldüğünün doğrulandığı seansların yüzde 47’sinde, en az bir soruya gerçek karşılık verildiği gözlemlendi. Şuurlu hayal durumlarının teyidi, uyuyan kişinin karşılıklarının birkaç şahit tarafından onaylanmasını gerektiren ‘kör’ örnekleme aracılığıyla gerçekleştirildi.
Northwestern Üniversitesi’nde vazifeli Sinirbilimci Karen Konkoly, “Sonuçları bir ortaya getirdik; çünkü farklı yaklaşımlar kullanan dört farklı laboratuvardan elde edilen sonuçların bir kombinasyonunun bu iki taraflı bağlantı olgusunun gerçekliğini en ikna edici biçimde teyit ettiğini düşündük” diyor: “Bu doğrultuda, bağlantı kurmak gayesiyle farklı araçlar kullanılabileceğini görüyoruz.”
BİR ASTRONOTLA İRTİBAT KURMAK ÜZERE
Çalışmaya katılan bireyler, çoğunlukla başarılı bir cevap verdikten sonra düşlerini raporlamalarını sağlamak için uyandırıldı. Kimi durumlarda, dış girdiler duşun dışında yahut duşta üst üste bindirilmiş olarak hatırlandı; başka durumlardaysa, hayalin içinde (bir radyo gibi) bir şeyler deneyimlendi.
Araştırmacılar, yayınlanan çalışmalarında, şuurlu hayal görenlerle bağlantı kurmaya çalışmayı uzaydaki bir astronotla irtibat kurmaya çalışmakla karşılaştırıyor ve bu yeni yaklaşımı bu kadar heyecan verici kılan şeyin, karşılıkların bu kadar direkt olması olduğunu söylüyorlar.
Araştırma, gelecekte düşlerin, hafızanın ve uykunun anıları saklayabilmek konusunda ne kadar değerli olduğu hakkında yapılacak çalışmalarda bizlere yardımcı olabilir. Bununla birlikte, uyku bozukluklarının tedavisinde de yararlı olabilir ve hatta çizginin ötesine geçtiğimizde, bize hayallerimizde gördüğümüz şeyleri denetlemenin bir yolunu sunabilir.
“Bu nispeten keşfedilmemiş haldeki irtibat kanalı, farklı pratik uygulamalara ve hayallerin ampirik (deneysel/ç.n.) bağlamda araştırılması için geliştirilecek yeni bir stratejinin önünü de açabilir.”
*Narkolepsi, ya da halk ortasında bilinen ismiyle uyku hastalığı, olağan dışı vakitlerde uyku hali ve ani uyku atakları ile tanımlanan kronik bir uyku bozukluğudur.
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
