Atilla Gösterişli
DÜZCE – 12 Kasım 1999 Düzce zelzelesi sonrası yıkılan ya da ağır hasarlı olarak tespit edilen konutlar üzerinden yapılan hak sahipliği tespit çalışmasında mesken sahiplerinin konut muhtaçlıkları karşılanırken kiracı durumunda olanlara yönelik bir tahlil üretilmedi. Bunun üzerine zelzelede mağdur olup ömürlerini çadır ve prefabriklerde geçirmek zorunda kalan depremzedeler 2001 yılında ‘Depremzedeler Derneği’ni (DEPDER) kurdular. DEPDER, kiracıların da inançlı ve kalıcı konut sorunu olduğunu lisana getirerek, hak arama çabası başlattı. Depremzedelerin talebi, devletin kiracı pozisyonunda bulunanlara arsa tahsis etmesi ve mesken yapmak için uygun şartlarda kredi vermesiydi. 2001 yılında başlayan çaba 19 yıl sonra sonuç verdi.
‘MÜLKSÜZ BEŞERLER OLARAK BİR ORTAYA GELDİK’
Düzce Evsiz Depremzedeler Dayanışma Konut Yapı Kooperatifi Lideri Sami Kılıç verdikleri çabayı şöyle özetledi:
Sami Kılıç.
“1999 yılında 17 Ağustos ve 12 Kasım’da yaşanan sarsıntıların akabinde kiracılar olarak ortada kalmıştık. Devlet konut sahibi olanlara konut edinme hakkı vermişti lakin kiracılar için bu türlü bir imkan tanınmamıştı. Biz sarsıntı sonrasında konut sorunu çözülmeyen mülksüz beşerler olarak bir ortaya geldik, 2001 tarihinde DEPDER’i kurduk. Akabinde da 2003’te Evsiz Depremzedeler Dayanışma Konut Yapı Kooperatifi’ni kurup zelzeleye güçlü, sağlıklı ve inançlı konutlar için hak çabasına giriştik. Yasaya nazaran yaptığımız her şey doğruydu. Biz, kooperatif kurup konut edinmeyi talep etmiştik. Lakin Ankara bu talebimiz için bizimle görüşmeyi reddetti. Ne vakit ki Ankara görüşme talebimizi reddetti, o vakit bu iş bir talep olmaktan çıkıp gayrete dönüştü. Ortamızdan 650 kişi siyasi sorumlularla konuşmak için 240 km yürüyerek Ankara’ya vardı. Abdi İpekçi Parkı’nda 176 gün boyunca nöbet tuttuk. Davadan davaya koştuk. Ve sonunda hedefimize ulaştık: Konut yapmak üzere arsa alımına Eylül 2012’de hak kazandık ve Nisan 2014’te bu arsa bize tahsis edildi.”
‘TÜRKİYE’DEKİ BIRINCI KİRACI HAREKETİ’
Erbay Yucak.
DEPDER’e istekli hukuk danışmanlığı yapan ve bugün Düzce Evsiz Depremzedeler Dayanışma Konut Yapı Kooperatifi’ müdürlüğünü üstlenen Avukat Erbay Yucak, Kooperatif’in Türkiye’deki birinci kiracılar hareketi olduğunu vurguladı. 775 sayılı kanunun, dar gelirli vatandaşlara gecekondu yapmaya gerek kalmadan planlı, alt yapısı hazır alanlarda ucuz arsa ve konut teminini öngördüğünü belirten Yucak, “Bu doğrultuda talepli bir hak çabası başlattık. Bu 3 sene sürdü fakat hak olarak tanındı. Düzce Umut Meskenleri, 1999 Ağustos ve Kasım sarsıntılarında Düzce’de yaşadıkları meskenleri kaybeden kiracıların bir ortaya gelip dişleriyle tırnaklarıyla kurduğu bir yapı kooperatifi örneği. Türkiye’deki birinci kiracı hareketi.” sözlerini kullandı.
‘FARKLI DİSİPLİNLERDEN ONLARCA ISTEKLI DAYANAK VERDİ’
Anayasa’da garantilenmiş haklarını dahi sabır gerektiren bir gayretle hayata geçirebildiklerini söyleyen Yucak, üretim sürecini şöyle aktardı: “775 sayılı kanuna tabi olarak dar gelirliler statüsünde arsa arandı ve bulundu. Arsayı tahsis etmek üzere Bakanlık, Valilik ve Bayındırlık Vilayet Müdürlüğüne yetki verdi. Dar gelirli evsiz depremzedelerin kendi konutlarını kendilerinin yapması emeliyle “toprağa erişim haklarının” duruşma yoluyla teslim edilmesi katılaştıktan sonra, mimari projenin iştirakçi bir biçimde hazırlanması için Bir Umut Derneği aracılığıyla açık davet yapıldı. Bu açık davete yanıt veren, mimarlık, kent planlama, inşaat mühendisliği, sosyoloji üzere farklı disiplinlerden onlarca istekli Düzce Umut Atölyesi’ni kurdu. Atölye, bir sene boyunca çocuk, genç, yetişkin, bayan, erkek tüm kooperatif üyelerinin iştiraki ile Düzce Umut Evleri’nin vaziyet ve konut planları, toplumsal alanlarının tasarımı üzerine çalıştı. Kooperatifin denetiminde, iş güvenliği ve personel sıhhati tedbirlerine azami dikkat ederek, bayan ve erkek üyelerinin ve atölye gönüllülerinin de emeği ile inşaat alanı ‘açık şantiye’ halinde hayata geçti.”
Umut Meskenleri Projesi, Dünya Habitat Ödülleri’nin 2017 seçmelerinde 10 finalist ortasına girmeyi de başarmıştı.
‘BAŞKA TÜRLÜ BİR KONUT ÜRETİM PRATİĞİ MÜMKÜN’
İki sarsıntı sonrası binlerce kişinin evsiz kaldığını hatırlatan kooperatif ortaklarından Dursun Altıntaş da Zelzelelerde meskenleri yıkılan konut sahiplerine mesken yapılırken, kiracılar ortada bırakıldığını ve bu haksızlık karşısında bir ortaya gelerek gayrete başladıklarını söyledi. “Dedik ki toplumsal devlet bu, mesken sahibi olmayan kiracılara da konut sahibi olma fırsatı verir” diyerek sürece başladıklarını belirten Altıntaş, “Sesimizi duyurmak için gayret verdik. Bugün geldiğimiz noktada, yıllardır çok üzüldük, yıprandık lakin dayanışmayı öğrendik. Açık bir ortamda, eşitlik içinde, kolektif bir formda çalışıyoruz. Türkiye’de öbür türlü bir konut üretim pratiğinin mümkün olduğuna inanıyoruz. Bu inanç doğrultusunda konut tasarım atölye çalışmalarını sürdürüyoruz. Tamamı geri dönüştürülen materyallerden kurulan şantiye binası, çevrelemesi, her hafta Türkiye’nin dört bir yanından gelen ziyaretçilerini ağırlıyor. Şantiyede kooperatif ortakları ve gönüllülerin birlikte takım biçtikleri bostan da bulunuyor.” tabirlerini kullandı.
‘DÜNYA HABİTAT MÜKAFATLARI FİNALİSTİ’
Düzce Umut Evleri’nin, İngiltere merkezli Toplumsal Konut ve İnşaat Vakfı’nın, Birleşmiş Milletler Habitat Örgütü ile birlikte 1985 yılından beri verdiği Dünya Habitat Ödülleri’nin 2017 seçmelerine başvurduğunu söyleyen Altıntaş, “Dünya genelinde toplumsal bir emeli olan, yenilikçi konut projelerine verilen bu mükafatlar ile mahallî tecrübelerin global ölçekte görünürlükleri sağlanıyor. Mükafatlar, Dünya’da yenilikçi konut siyaset ve pratikleri üzerine verilen en kıymetli ödüllerden biri olarak kabul ediliyor. Düzce Umut Meskenleri, 2017 yılının 10 finalisti ortasına girmeyi başardı. 21 yıldan beri beklediğimize değdi, hiç pişman değiliz. Süreç uzadı lakin şu an hayal ettiğimizi yaşıyoruz.” dedi.
Gazete Duvar
