KÖLN – Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin önderleri, 1 ve 2 Ekim tarihlerinde bir ortaya geldiler. Başkanların temel gündem hususları Doğu Akdeniz’deki gaz arama faaliyetleri nedeniyle Türkiye’nin AB üye ülkelerine karşı agresif dış siyaseti, Belarus’a yaptırım uygulama kararının alınması ve AB’nin Çin’le bağlantısıydı. Tepe’nin birinci gün toplantıları sonunda yayınlanan sonuç bildirisinde Doğu Akdeniz’de Kıbrıs Rum tarafının egemenliğinin ihlal edildiği kaydedildi ve Ankara’ya Rum idaresiyle diyalog kurması daveti yapıldı. Doruktan Türkiye’ye karşı Yunanistan, Kıbrıs, Fransa ve Avusturya’nın desteklediği yaptırım uygulama kararı çıkmadı.
AB Kurul Lideri Charles Michel, düzenlediği basın toplantısında Türkiye problemine tahlil bulunduğunu söyledi. Michel kararlaştırılan prosedürü ‘ikili strateji’ olarak nitelendirdi: Bir yandan, siyasi diyaloğa bir baht verilecek başka yandan da Türkiye’den daha fazla taahhüt istenecek. Aralık ayında ise, AB devlet ve hükümet liderleri Türkiye ile bağları kıymetlendirmek için tekrar bir ortaya gelecekler. AB Kurul Lideri Ursula von der Leyen, Ankara’nın o vakte kadar ‘provokasyonlara ve baskılara son vermesi’ gerektiğini söyledi. Leyen, “Ankara’nın Doğu Akdeniz’deki hareketlerini yenilemesi durumunda, AB bütün araç ve seçeneklerini kullanacaktır” dedi.
AB bir yandan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a Akdeniz’deki tavrında gevşeme ve Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile dayanışma göstermesi için davet yaparken öbür yandan da Ankara’ya, ticaretin kolaylaştırılması ve genişletilmiş bir gümrük birliği dâhil olmak üzere tekliflerde bulundu. AB, art planda Fransa, Avusturya, Yunanistan ve Kıbrıs’ın yaptırım taleplerini alarak ön planda diyaloğa odaklanmayı tercih etti.
MUTABAKAT NASIL GERÇEKLEŞTİ?
En başından beri Türkiye ile yapan bir diyalogda ısrar eden Almanya Başbakanı Angela Merkel kilit bir rol oynadı. Merkel, gece yapılan muahedenin akabinde rahatlamış bir biçimde ‘büyük ilerlemeden’ kelam etti. Merkel, “Devlet ve hükümet liderleri kapsamlı, bazen güç bir tartışma yaşadılar. Lakin kendimizi toparladık ve sonuçları gösterebiliriz” dedi.
Halbuki tepe daha başlamadan bir gün evvel Avusturya Başbakanı Sebastian Kurz pek sert bir üslupla Ankara’ya yeni yaptırım davetinde bulunmuş, ‘’Erdoğan’a kırmızı çizgiler gösterilmeli‘‘ demişti.
Fakat Merkel, Türkiye’nin NATO ortağı olmasını ve mülteci siyasetindeki gerekliliği üzerinde durdu. Bu nedenlerle de tüm kanalların muahede için açık tutulmasını talep etti ve kazandı.
Tepeden evvel Angela Merkel, Yunanistan Başbakanı Mitçotakis ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşerek iki ülkenin bir muahedeye varması için önemli bir uğraş vermişti. Akabinde da NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, Yunanistan ve Türkiye ortasında Brüksel’deki NATO Genel Merkezi’nde birkaç hafta süren görüşmeler yapılarak, denizde ve havada çatışmaları önlemek için bir ‘güvenlik mekanizması’ sınırı kurulması görüşü karara bağlandı.
AB Başkanlığı’nı yürüten Almanya Türkiye’nin direkt Avrupalıların rakibi haline gelmemesi için çok gayret sarf etti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da tepe öncesi Ankara’da Alman gazetecilere “Birkaç yıl evvelki duruma kıyasla, Almanya ve Türkiye bugün çok daha iyi bir yolda” dedi. Çavuşoğlu, bugün Almanya’nın Türkiye ve AB ortasında yaşanan problemlerin tahliline yardım etme konusunda çok ağır bir biçimde çabaladığını ve bilhassa Angela Merkel’in kararlılığını lisana getirdi.
Türkiye, Almanya’nın gayretlerini desteklemek için Doğu Akdeniz’de faaliyet gösteren sismik araştırma gemisi Oruç Reis’i her ne kadar resmi münasebet olarak rutin bakım çalışmaları gösterilse de 13 Eylül’de Antalya Limanı açıklarına çekti. Dün itibariyle de Kıbrıs’ın güneybatısında doğal gaz arama faaliyetleri yürüten hidrokarbon sondaj gemisi Yavuz bölgeden ayrıldı.
Fransa ve Türkiye ortasında yaşanan açık restleşme, Almanya’nın itimat kazanmasında daha tesirli bir rol oynamış üzere görünüyor. Türkiye, Avrupa’nın ikinci kıymetli gücü ile uyuşmazlık yaşarken başkasının takviyesini almış oldu.
SONUNDA MERKEL’İN İSTEDİĞİ OLDU
Merkel iktidarda olduğu müddet boyunca rastgele bir açıklamasında Türkiye’nin AB’ne tam üyeliğine takviye vermiş değil. Merkel, Alman hükümetinin Türkiye ile AB ortasında 2005 yılından bu yana devam eden iştirak müzakerelerine yalnızca hürmet duyduğunu vurguladı lakin bu müzakerelere daima aralı yaklaştı. Merkel, ‘imtiyazlı bir ortaklığın’ Türkiye’nin tam AB üyeliğine bir alternatif olarak görülebileceğinin altını her vakit çizen önderdi. Aslında son AB tepesinden de bu sonuç çıktı denilebilir.
Artık kimse Türkiye’nin aday ülke olma statüsü üzerinden konuşmuyor. Türkiye AB ile işbirliği yapan kıymetli bir dış ortak olarak görülüyor. Türkiye şu anki siyasetini ısrarla devam ettirir, hukukun üstünlüğü konusunda adımlar atmaya devam ederse içerisinde Merkel’in partisi CDU’nun da olduğu muhafazakar fraksiyonun en başından beri savunduğu karşılıklı ticari münasebetlerin genişletildiği bir partner ülke olacak. Bunun ön şartlarından biri Türkiye’nin agresif dış siyasetini sonlandırması, oburu de Kıbrıs Cumhuriyeti’ne karşı tavrında iyileştirme yapması olacak. Bu adımlara karşı da AB, Gümrük Birliği muahedesini genişletme ve yenileme görüşmelerini başlatacak. Tahminen buna ek olarak AB’ye Türk vatandaşlarının vizesiz yahut vizeli de olsa kolay seyahat edebilmesinin önü açılabilecek. Lakin Türkiye’de hala sıkıntılı bir alan olan hukukun üstünlüğü konusu Almanya açısından Türkiye ile olumlu görüşmeleri zorlamada sorun teşkil etmeye devam ediyor.
Yaptırım kararı çıkmaması Türkiye’nin lehine üzere görünse de bu yeniden Ankara’nın tavrına bağlı olacak. Kıbrıs konusunda Türkiye AB’nin beklediği üzere yapan bir hal sergilememesi halinde AB önderleri yaptırımların masada durduğunun da altını çizdi. Merkel ve Almanya Türkiye için tahminen de son bir sefer AB ile Türkiye ortasında ilgilerin olumlu bir sürece girmesi için elinden geleni yapmış yahut yapabilmiş oldu.
Gazete Duvar
