Philippe Legrain
Donald Trump, ABD lideri olmadan evvel televizyonda ‘Kovuldun’ sloganı üzerine bir reality-show karakteri inşa etmişti. Şimdiyse, Amerikan halkı onu kovdu. Ve Trump’ın mağlubiyeti Avrupa ve öteki yerlerdeki milliyetçi popülistlere de yıkıcı bir darbe vurdu. Pekala bu darbe ölümcül olabilir mi?
Popülist milliyetçiliği besleyen bataklıklar şimdi kurutulmadı. Çok fazla insan, algılanan (ya da öngörülen) ekonomik ve toplumsal statü kaybı nedeniyle hayal kırıklığı yaşıyor ve nizam siyasetçileri tarafından ihmal edildiğini, berbat muamele gördüğünü hissediyor. Karlardaki sakinlik, endüstrideki gerileme ve ekonomik adaletsizlik önemli sıkıntılar olmayı sürdürüyor. Birçok insan göç ve kültürel değişimin kendi güvenlikleri ve ömür şekilleri için bir tehdit yarattığına inanıyor. Covid-19 krizi ise bu tasaları daha da karmaşık hale getirdi.
POPÜLİZMİN EN BÜYÜK KALESİ YIKILDI
Bu dert ve hayal kırıklıklarının sürekliliği ABD seçim sonuçlarına da yansıdı. Seçilmiş lider Joe Biden, Trump’tan -yüzde 3,4’lük bir farkla- beş milyon daha fazla oy almasına rağmen, 72 milyondan fazla Amerikalı hâlihazırda koltuğunu yitiren lidere oy verdi.
Bununla bir arada, Biden, popülizmin daha fazla popülizme başvurmadan da yenilebileceğini ispatladı. Biden, popülistlerin taktiklerini kullanmaktan, dünya görüşlerini onaylamaktan ya da önyargılarına karşı çıkmaktan fazla, olumlu bir değişim, istikrarlı bir ılımlılık ve uzman bir idare vaadi etrafında geniş bir seçim koalisyonu oluşturdu. Bu, Avrupa’da vakit zaman oy kazanmaya çalışmak için -sosyal açıdan muhafazakâr ve göçmen aykırısı görüşlerini yansıtarak- popülizmin çekiciliğine yenik düşen merkez-sol ve merkez sağdaki siyasi partiler için çok kıymetli bir derstir.
Trump’ın yenilgisi, Brezilya Devlet Lideri Jair Bolsonaro ve Macaristan Başbakanı Viktor Orbán üzere öbür çok sağ popülistler açısından da bir ihtar manasına geliyor. Orbán, bu yılın başlarında, “Avrupa’nın geleceğimiz olduğunu düşünüyorduk; şimdiyse Avrupa’nın geleceği olduğumuzu biliyoruz” dedi. Tekrar de, Trump’ın yaşadığı mağlubiyet sonrasında, kelamları boş bir çınlamaya dönüştü. Bu başkanlar şimdilik -Bolsonaro’nun durumunda, vatandaşlara dağıtılan cömert Covid-19 sadakaları sayesinde- sahip oldukları dayanağı korusalar bile, çok sağ popülizmin yükselişi ya da kalıcılığı pek de güçlü görünmüyor.
SIRF TRUMP KAYBETMEDİ
Trump’ın yenilgisi, bu kendi kendine hizmet eden ‘kaçınılmazlık’ kıssasını yıkmanın ötesinde, onun son derece kusurlu siyasetlerini gözden düşürüyor ve böylelikle benzerlerinin gözündeki cazibesini azaltıyor. Son dört yıldır Trump, “Amerika’yı öncelikli” hale getirme argümanında bulunurken, ticari mutabakatları çiğneyen ve ABD’li işletme ve emekçilere avantaj sağlamak için yaptırımları berbata kullanan bir yaklaşım benimsedi.
Bu bağlamda, Avrupa’daki hükümetler de dahil olmak üzere, oburlarının çok taraflı ve işbirliğine dayalı açık pazar tahlilleri peşinde koşması neredeyse saflık üzere görünüyordu. Ana akım siyasetçiler korumacılığa yönelirken, -liderleri “Fransa’yı ve Fransız halkını en öne” koymaktan yana olan–Fransa’daki Ulusal Birlik partisi (eski ismiyle Ulusal Cephe) gibilerinin benimsediği çok ekonomik milliyetçilik gitgide daha da makul üzere görünüyordu.
Dahası, yeni kitabım ‘Them and Us: How Immigrants and Locals Can Thrive Together’da (Onlar ve Biz: Göçmenler ve Mahallî Halklar Nasıl Birlikte Gelişebilir) açıkladığım üzere, Trump’ın yabancı düşmanı söylemi ve lokal halka ait hassaslığı körüklemesi, ülke içinde ve dışındaki sert göç siyasetlerinin da önünü açtı.
TÜM DÜNYADA IRKÇILIĞI KÖRÜKLEDİ
Elbet, kimi Avrupa hükümetleri Müslümanları şeytanlaştırmak, dikenli tellerle hudut çitleri çekmek ya da sığınmacıları sefalet içindeki kamplarda alıkoymak için hiçbir teşvike gereksinim duymayacaktır; hakikaten, bilhassa 2015-16 mülteci krizi sırasında, şimdi Trump seçilmeden evvel bunu yapmaya başladılar.
Öte yandan, Trump idaresinin çocukları ebeveynlerinden ayırma ve onları dehşetli şartlarda alıkoyma, sığınmacıları yoluna uygun olmayan bir halde hudut dışı etme, Müslüman çoğunluğun yaşadığı ülkelerden gelen göçü yasaklama ve ABD’nin Meksika sonuna duvar örme üzere aksiyonları, Avrupa’nın göçmen zıddı güçlerine büyük bir takviye sundu.
Mesela, İtalya’daki çok sağcı Birlik Partisi’nin önderi ve 2018-19’da ülkenin içişleri bakanı olan Matteo Salvini, kurtarılan göçmenleri taşıyan teknelerin İtalyan limanlarına girişini yasaklarken, ‘İtalya’nın Trump’ı’ statüsünün keyfini çıkarıyordu. Trump idaresi, 2018 yılında bağlayıcılığı olmayan ‘Güvenli, Kurallı ve Tertipli Göç İçin Global Unsurlar Sözleşmesi’ni kabul etmeyi reddedince, dokuz AB hükümeti ve Avustralya üzere başka birtakım ülkeler de tıpkı yolu izledi.
BİDEN NELER YAPACAK?
Biden, Avrupa’daki enternasyonalistleri güçlendirecek ve milliyetçileri zayıflatacak çok farklı bir örnek ortaya koyacak. Elbette, seçilmiş lider -Demokratlar üzere daha geniş bir bağlamda- sınırsız bir özgür ticaret ve göç için bastırıyor değil. Bundan fazla, Amerika’nın Avrupalı müttefikleriyle ticari işbirliğinin sağladığı dış siyaset çıkarlarını kabul ediyor ve misyona geldikten birkaç gün sonra, Trump idaresinin en tartışmalı göç siyasetlerinden bir kısmını bilakis çevirmenin yanı sıra uzun vadede Amerika’nın göçmenlik sistemini yine şekillendirme kelamı verdi. Biden, başkanlığının birinci gününde Paris İklim Anlaşması’na yine katılmakla başlayarak, Trump’ın iklim değişikliğine ait yaklaşımını da çöpe atacak.
Trump’ın gidişiyle, popülist siyasetçiler sırf daha az iç meşruiyete sahip olmakla kalmayacak, birebir vakitte hükümetler milliyetçi tavırları nedeniyle daha yüksek bir milletlerarası bedelle karşı karşıya kalacaklar. Trump, başta Macaristan ve Polonya olmak üzere, Avrupa’nın milliyetçi hükümetleri için güçlü bir müttefikti. Polonya’nın iktidardaki Hukuk ve Adalet Partisi Almanya ile hengame edip AB’nin sığınma, yargı bağımsızlığı ve daha birçok husustaki siyasetlerine karşı çıktığında, Avrupalı ortakları ona sırtını dönse bile Trump’ın onu Vladimir Putin Rusyası üzere en intikamcı olanlardan bile koruyacağından emindi. Biden Beyaz Saray’a taşındığında, Polonya hükümeti yapan olmak doğrultusunda daha fazla baskı hissedecek.
Tıpkı şey İngiltere Başbakanı Boris Johnson için de geçerli. Trump, Brexit’i bir egemenlik sözü olarak savundu, ikili ticaret mutabakatı ihtimalini bir ödül olarak kullandı ve Johnson’ı, Avrupa Birliği ile bağını sert bir çizgide yürütmeye teşvik etti.
Biden bir Brexit ya da Johnson hayranı değil; kestirim edebileceğiniz üzere, lider Barack Obama’nın ‘yarı-Kenyalı’ ataları hakkında ırkçı hakaretler içeren referandum kampanyasını unutmuş olması da mümkün değil. Dahası, sık sık İrlandalı atalarından bahseden Biden, Kuzey İrlanda’da barışa yönelik hiçbir tehdidi kabul etmeyeceklerini açıkça belirtti. Johnson, Brexit sonrası bir ticaret mutabakatını müzakere etmek için vakit daralıyorken, artık uzlaşmak için çok daha büyük bir baskı altında.
Yani, popülist milliyetçilik şimdi ölmedi. Lakin mağlup edilebilir ve Trump’ın düşüşü büyük ihtimalle bunu daha kolay hale getirecek. Avrupalılar bu misyona hazır mı?
Makalenin yepyenisi The Project Syndicate sitesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
