Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – Seferihisar açıklarında meydana gelen ve Bayraklı ile Bornva ilçelerinde önemli yıkımlara neden olan zelzeleden en çok etkilenenler tekrar çocuklar oldu. Yaşanan yıkımlarda 27 çocuğun öldüğü açıklanırken, onlarca çocuk günlerdir depremzedeler için kurulan çadırkentlerde hayatını sürdürüyor. BUSOS, Çocuk Hakları Merkezi, Derin Yoksulluk Ağı ve Rengarenk Umutlar Derneği tarafından bölgedeki çocukların durumu ile ilgili yapılan çalışmalar sonucu “İzmir Seferihisar Sarsıntısı Çocuk Hakları Temelli Müşahede Raporu” başlıklı bir rapor hazırlandı.
Yurttaşların alanda bulunan yetişkin ya da çocukların daima olarak görüntü ya da fotoğraflarla kayıt altına aldıklarının belirtildiği raporda, çadır alanlarının neredeyse bir “enkaz turizmi” halini aldığı tabir edildi. Bu durumun bilhassa çocuklar üzerinde önemli tesirleri olduğunun altı çizilen raporda, “Alanda bulunan yetişkin ya da çocukların daima olarak görüntü ya da fotoğraflarla kayıt altına alındıkları görülmüş, çadır alanlarının neredeyse enkaz turizmi halini alması, çocukların unutulma haklarını hiçe saymaya, çocukların özel hayata hürmet ve kapalılık haklarını ihmal ve istismar edilmesine yol açtığı için kaygıya yol açmaktadır” tabirlerine yer verildi.
‘ÇOCUĞU BOYNUNDAN BAĞLAMIŞ’
Çocuklar için aktif bir çalışma yapılabilmesi için İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından örgütlenmiş bir uyumun kurulması gerektiğinin altı çizilen raporda, bu uyumun, süreksiz barınma alanlarında kalan çocuklara ait hak temelli hizmet ve psikososyal dayanak çalışmaları yürütebilmek için insan haklarına dayalı formda ayrıştırılmış datalarla bir envanter çalışması yapması gerektiği vurgulandı.
Belediye yetkililerince kimi çocukların istismara maruz kaldığı bilgisinin de aktarıldığına dikkat çekilen raporda, “İki çocuklu bir bayanın kaldığı çadırın yan çadırında, orta yaşın üstünde evli bir çiftin olduğu, bu çadırın sakinlerinden birinin çocuklarla istismarı düşündürecek biçimde yakın temas halinde olduğu, başka eşin ise travmatize olması nedeniyle hiç irtibat kurmadığı bildirilmiştir. Bu durum yetkililer tarafından kuşkulu görülmüş ve takibe alındığı bildirilmiştir. Öteki bir çadırda ise bakım verenin çocuğu boynundan kaçmasın diye çadıra bağladığı öğrenilmiş, alandaki görevlilerin de buraya yönlendirildikleri öğrenilmiştir. Belediye görevlilerinden edinilen bilgiye nazaran vazifeliler alanda oldukları sürece çocukları yakından takip ettikleri anlaşılmaktadır” denildi.
‘KRİZ SONRASI RUTİNE DÖNEBİLMELERİNİ GÜÇLEŞTİREBİLİR’
“Alanda çalışan bir devlet kurumunun çalışanına nazaran; çocuk müdafaa sıkıntıları çok fazla yaşanmaktadır. Girişlerin denetlenmemesi sonucu herkesin alana girebildiği ve bilhassa geçmişte şiddete maruz bırakılmış çocukların bu hususta tasa yaşadıkları, tanımadıkları insanlardan şiddet görecekleri korkusunu taşıdıkları belirtilmiştir. Örneğin; palyaço kıyafeti ile yetkinliği olmayan kuruluş gönüllülerinin ve temsilcilerinin alana girdiği ve etkinlikler gerçekleştirdiği, bu derneklerden kimilerinin çocukların yüzünü boyayıp müsaade almadan fotoğraflarını çektikleri ve toplumsal medya hesaplarından paylaştıkları öğrenilmiştir” denilen raporda, çocuklara yönelik düzenlenen toplumsal etkinliklere ait ise şu tabirler kullanıldı:
“Hemen her çadır alanında çocuklar için çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Etkinlikler sinema gösterimi, masal, yoga, fotoğraf, sanat atölyeleri, oyun ve yüz boyama üzere içeriklerde ağırlaşmaktadır. Çocuklara çadır alanlarında çok sayıda uyumsuz ve sınırsız formda oyuncak dağıtıldığı, kimi bakım verenlerin çocukları için 5-6 oyuncak paketi taşıdığı görülmüştür. Yemek dağıtımında olduğu üzere oyuncak dağıtımındaki sınırsızlık ve koordinasyonsuzluğun çocukların psiko-sosyal gelişimleri bağlamındaki tesirini düşünmek gerekmektedir. Çocukların kriz anında her şeye sınırsız ve fiyatsız erişebildikleri fikrini edinmeleri, kriz sonrası rutine dönebilmelerini güçleştirebilir.”
‘İHTİYAÇTAN YANLIŞSIZ BİR MOTİVASYONLA YOLA ÇIKTIK’
Gazete Duvar’a konuşan Çocuk Hakları Merkezi’nden Dilan Taştemir, raporu Türkiye’de çocuk hakları üzerine çalışan ve çocuk hakları izlemesi yapan örgütler olarak hazırladıklarını belirterek, “İhtiyaçtan yanlışsız bir motivasyonla yola çıktık. Böylesi durumlarda çocuk hakları ve çocukların durumu psikososyal durumları ve gereksinimlere erişim durumları genelde gözardı edilen durumlardır. Biz de bu duruma dair bir izleme yapma motivasyonu ile yola çıktık. Öncelikli bir saha müşahedesi yaptık. Sonrasında genel geçer çocuk hakları mevzuatlarını önümüze alıp ne eksik ve nelerin yapılması gerekiyor üzerinde bir tartışma yürüttük. Bunun da ötesinde bir pandemi zamanındayız. Covid özelinde ne üzere tedbirler alınıyor üzere bir izleme de yaptık. Yani izlemeyi iki odaklı yaptık. Birincisi genel olarak çocukların durumu nedir, ikincisi covid’e karşı alınan tedbirler nedir ve alınmayan tedbirlerin yaratacağı sonuçlar neler olacaktır üzerinden çalışma yaptık. Saha müşahedelerinin sonucunda da alanda çalışan kurumlarla birebir görüşmeler yaptık” dedi.
‘ÇOCUKLARIN FOTOĞRAFLARI PAYLAŞILMAMALI’
Çocuk çalışmasının herkesin yapabileceği bir çalışma üzere görülmesinin tehlikesi bir durum olduğunun altını çizen Taşdemir, “İnsanlar yetişkinle psikososyal çalışmanın profesyonellik isteyeceğini düşünürken, çocuklarla alakalı sorunlara bu türlü bakılmıyor. Bir palyaço getirelim, birşeyler dağıtalım çocuklara memnun olsunlar denilebiliyor. Bu bilinçsiz bakış açısının aslında çocukları çok önemli manada zedelediğni gördük alanda. Birincisi çocukların güvenliğini çok önemli manada tehlikeye atan bir durum bu. Önüne gelen herkesin çadır alanına girip, önüne gelen aktifliği yapıyor olması, çocuklara buldukları herşeyi dağıtmaları çocukların afetle kurduğu ilişkiyi zedeleyen bir durum. Zira çocuk afet olduğu için birşey aldığını ve kazandığını düşünüyor. Çocuğu bu kriz anından faydalanma üzere bir kanıya itebiliyor. Bu psikososyal açıdan düşünceli bir durum. Ya da birebir yerde bir cümbüş ortamının yaratılması çocuk için bu da sorunlu. Afet anında çocuk bir yandan çadırlarda ya da yıkılan binaları ölen insanları duyarken öbür yandan çocukları oynatmaya çalışan, yüzünü boyamaya çalışan bir takım var” diye konuştu.
Çocukların müsaadesiz biçimde fotoğraflarının çekilmesi durumuna da değinen Taşdemir, fotoğrafların toplumsal mecralarda paylaşılmasının ve çocukların bu biçimde teşhir edilmelerinin önemli travmatik bir durum olduğunun altını çizdi. “Çocukların unutma hakkının önüne geçen birşey. Çocuk bu sarsıntıdan 10 yıl sonra o İzmir sarsıntısında kendi fotoğraflarını görüyor olması travmayı devamlı hatırlatan bir durumdur. Travmatik izlerin süreki var olması demek” diyen Taşdemir kamuoyuna davette bulundu.
Taşdemir son olarak şunları söyledi; “Birincicisi travma anındaki çocuğun bu kadar şov materyali olarak kullanılmaması, devamlı toplumsal medya kanallarından paylaşılmaması üzerine bir davetimiz var. İkincisi rapora ek olarak yayınladığımız Covid tedbirleri ışığında alanda çalışmaların yapılması önemli manada değerli. O tedbirlere ve işaret ettiğimiz noktalara kıymet vererek bir çalışma planlamaları ve bunu bu biçimde devam ettirmeleri de önemlidir”
Raporun “Kısa Devirli Acil Önlemler” kısmında yer alan kimi teklifler ise şöyle:
* Ölen çocukların yakınlarının ve yaralanan, sakat kalan, kayıp yaşayan tüm çocukların hayatla bağlarını güçlendirecek insan hakları temelli takviye düzenekleri oluşturulmalıdır.
*Çocuklarla çocuk hakları temelli, koordineli ve tesirli bir çalışmanın sağlanması için birinci elden İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından örgütlenmiş bir uyum kurulması kıymetlidir.
*Psikososyal takviyesi verecek uzmanlar ehil olmalı ve bu alanda çalışan ehil kurumların alana ulaşabilmesi için müsaadeler sağlanmalıdır.
*Çocuklarla çalışma yapacak gönüllülere travma sonrasında çocuklarla çalışma konusunda güçlendirici eğitimler verilmeli, çalışmaların süpervizyonu uzmanlar tarafından sağlanmalıdır. Bu hususta başlayan ve yarıda kesilen planlama yine, her bir çalışanın Covid – 19 salgınından korunması sağlanacak halde gerçekleştirilmelidir.
*Çocukların süreksiz barınma alanlarında rastgele bir şiddet, istismar, ihmal ve berbat muameleye maruz kalmaması için -her alana özel- bir çocuk muhafaza siyaseti geliştirilmeli, çocuklara ve bakım verenlerine ihlal durumlarında başvurabilecekleri sistemlere yönlendirme yapılmalıdır.
*Mültecilerin de bulunduğu süreksiz barınma alanlarında birarada, barış içerisinde ortak yaşama dair bir iklim oluşturulmalıdır.
*Oyuncak ve yemek dağıtımı izlenmeli ve gerekli görülürse sonlandırılmalıdır. Çocuklara sağlanan abur cubur yiyecekler yerine sağlıklı besinlerin temini ve dağıtımı artırılmalıdır.
*Kronik rahatsızlığı olan, özel ihtiyacı olan çocuklar ve yetişkinler belirlenip onlara salgın tedbirleri ve hizmetler üretilmelidir.
*Ev içi şiddet süreçleri ve afetin getirdiği sosyo ekonomik yıkım neden ile oluşacak süreçlerin takip edilmesi ve bayan takviye çalışmaları başlatılmalıdır.
*Çocuk ihmal ve istismarının engellenmesi için sistemli izlem ve çalışmaların yapılmalıdır.
*Eğitim süreçlerinde bilhassa hak ve özgürlüklere erişimde daha fazla zorluk yaşayan kümelere yönelik programların online ya da inançlı ortamlarda başlatılması sağlanmalıdır.
Gazete Duvar
