TİHEK kararları: Güzide kurumlarımıza haksızlık olur

İnsan hakları ihlallerini önleyici tesiri olması hedeflenen Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) en çok yapılan müracaat ayrımcılık yasağı ve cezaevlerinde makûs muamele mevzularında. Cumhurbaşkanlığı’nın görevlendirdiği Adalet Bakanlığı ile alakalı olarak çalışmalarını sürdüren TİHEK, res’en inceleme ve yaptırım yetkisi olan bir kurum. 2020 yılında yalnızca 21 başvuruyu karara bağlayan kuruma bugüne kadar binlerce kişi cezaevlerinde yaşanan berbat muamele ve ayrımcılık nedeniyle müracaatta bulundu. Cezaevlerindeki müracaatlarla ilgili verilen kararlar sivil toplum kuruluşlarının ve mahpusların tenkidine husus oldu.

KARARLAR: DESTEKTEN MAHRUM

TİHEK, bu yılın başında kapalı cezaevindeki bir mahkumun yaptığı başvuruyu inceledi. Mahpus, eşi ile görüşlerinin kısıtlandığını, ayda bir eşiyle görüşebildiğini, haftada bir görüş taleplerinin kabul edilmeyerek hakkının ihlal edildiğini bildirdi. Müracaatla ilgili karar, mahpusun tahliye edilmesinden sonra açıklandı: Tahliye nedeniyle evrak incelemeye alınmadı.

TİHEK Konseyi’nin ikinci kararı ise cezaevinde sıhhat hizmetine erişimle ilgiliydi. Bir mahpus TİHEK’e, hastaneye sevk edilmediği ve tedavi edilmediğine ait müracaatta bulundu. Heyet 7 Ocak’ta başvuruyu inceledi ve kararını açıkladı. Müracaatçının savları, ‘durumu suistimal’ ettiği gerekçesiyle destekten mahrum bulundu. Lakin kelam konusu mahpus ise ilaç tedavisi alamadığını ve hastaneye kaldırılmadığının altını çizerek konseye müracaatta bulunmuştu.

Bir öbür müracaat da bir mahkumun cezaevindeyken İşletme Kısmı’nı kazanıp kayıt yaptıramamasıyla ilgili oldu. Kelam konusu müracaatçı TİHEK’e, kayıt sürecinin eğitim ünitesinin ihmal, kusur, yanılgı yahut eksik sürecinden ötürü gerçekleşmediğini söyledi.

TİHEK bu başvuruyu da destekten mahrum buldu. Şura bu kararını da şöyle gerekçelendirdi: “Başvuranın; İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi İşletme Kısmına kayıt sürecinin eğitim ünitesinin ihmal, kusur, yanılgı yahut eksik sürecinden ötürü gerçekleşmediğine yönelik savları bir bütün olarak değerlendirildiğinde, başvuranın argümanlarının açıkça destekten mahrum olduğu ve bu nedenle kabul edilmez olduğu anlaşılmıştır.”

Konsey üyeleri müracaatın kabul edilemez olduğuna ait münasebetlerinin devamında da mahpusun geçerli bir telefon numarası, e devlet şifresi ibraz edemediğinden kaynaklandığını belirtti. Lakin cezaevindeki mahpusun eşi ise PTT şubesinin kayıt için gerekli olan eşinin e devlet şifresinin kendisine verilmediğini söyledi ve bu nedenle hem cezaevi idaresinin hem de PTT şubesinin hatalı olduğunu beyan etti.

İHLAL KARARI VERİLEN MÜRACAAT

TİHEK, 7 Temmuz’da konseye bildirilen bir müracaata ise bu sefer ihlal kararı verdi. Müracaat konusu ise bu defa cezaevi olmadı. Davet merkezinde çalışmak için iş müracaatında bulunan bir bayan, yetkili şahıslara gebe olduğunu söyledikten sonra işe alınmayınca TİHEK’e başvurdu. Heyet bu müracaatın üzerine kelam konusu iş yerinden savunma yapmasını istedi. Patron bu tezlerin hakikat olmadığını, işe başvuran kişinin ilgili imtihana girmediğini söyledi. Heyet bu değerlendirmenin üzerine, “Başvuranın sunduğu ve tahlili yaptırılan ses kaydındaki konuşmalardan başvurana Sivas Müşteri Temsilciliği konumu için teklifte bulunuldu. Lakin başvuranın gebe olduğunu belirtmesinin akabinde ‘Biz daha sonra sizi sürece dahil edelim’ denilerek görüşme sonlandırıldı. Başvuranın işe alım sürecini kendi isteğiyle sonlandırdığı açıklamalarının ikna edici olmadığı ve başvuranın hamile olması nedeniyle işe alınmadığı anlaşılmaktadır” dedi.

Milletlerarası mukavelelere atıfta bulunan TİHEK, kimsenin ayrımcılığa maruz bırakılmayacağını söyleyerek bu müracaatla ilgili ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine karar verdi. TİHEK Konseyi kelam konusu şirkete 10 bin lira idari para cezası verdi.

İHLAL KARARI: HAŞEMA GİYDİKLERİ İÇİN HAVUZA GİREMEDİLER

Heyetin bir öbür başvurusu da tatile giden bir ailenin haşema giydikleri için havuz başında bekleyen görevlilerin buna müsaade vermeyişi ile ilgili oldu. Şura ayrımcılık yasağının ihlal ediliğine oy çoklukluğuyla karar vererek site idaresi hakkında beş bin lira para cezası verdi.

İHLAL KARARINA KARŞI OY: İKİ GÜZİDE KURUMUMUZA HAKSIZLIK OLUR

Eşi hükümlü olan bir kişi de eşinin hastanede 50 gün boyunca kelepçeli tutulması nedeniyle TİHEK’e başvurdu. TİHEK bu müracaata ihlal kararı verdi. Cezaevi müracaatıyla ilgili verilen birinci ihlal kararı olan bu evrak için TİHEK, “Jandarma çalışanında önemli delillerin bulunmaması nedeniyle ağır bakımda tedavi olan mahpusa yaklaşık 2 ay boyunca kelepçe takılmasının orantısız ve insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir uygulama olduğu…” sözlerini kullandı. Lakin konsey bu ihlal kararını oy çokluğuyla verdi. İki üye bu karara, ‘karşı oy’ kullandı.

Şura üyesi Saffın Balın’ın karşı oy münasebeti kararın en dikkat cazibeli kısımlarından biri oldu. Balın, misyonda ihmali bulunduğu tespit edilen Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’nın bu hadiseden haberi bile olmadığının altını çizerek bu istikamette bir karar verilmesinin iki kuruma haksızlık olarak yorumladı. Balın karşı oy münasebetinde şöyle dedi: “Muhattabı Hastane Başhekimliği ve tedaviyi yürüten hekimler olması gerekirken, hadiseden rastgele bir halde haberi bile olmayan ülkemizin güzide iki kurumu Adalet Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı ile ilgili olarak insan hakları ihlali yapıldığına formunda bir değerlendirmede bulunmanın hakkaniyet prensibi ile örtüşmeyeceği ve bu kurumlarımızın kamuoyuna böylelikle haber edilmesi haksızlık olacaktır.”

Karşı oy veren konsey üyesi Harun Mertoğlu ise münasebetini şöyle açıkladı: “Başvuru kanunun öngördüğü formda ve müddette incelenmemiştir. Başvuranın dilekçesi incelenmek üzere Adalet Bakanlığına, S. Vilayet Jandarma Komutanlığına ve S. Vilayet Sıhhat Müdürlüğüne gönderilmiştir. Bu kurumlardan kelam konusu dilekçe içeriğinin incelenmesi istenmiştir. Tarzına uygun bir inceleme yapılmamıştır. Müracaatın muhatabı açık bir biçimde belirlenmemiştir. Bu sebeplerle çoğunluk görüşüne katılmıyorum.”

Şura, cezaevlerindeki şikayetlerin 15’i hakkında kabul edilemezlik ya da destekten mahrum buldu. Heyetin müracaatlara ortasında ihlal kararı verdiği tek müracaat ise bu oldu.

DESTEKTEN MAHRUM VE KABUL EDİLMEYEN MÜRACAATLAR

TİHEK’in kabul edilmezlik ve destekten mahrum bulduğu öteki kararlar ise şöyle:

– Ceza İnfaz Kurumunda bulunan mahpusun İnfaz Müdafaa Memurlarınca tekme tokat dövüldü savı

– Azap altında söz verme başvurusu

– Kanuna muhalif gözaltına alınma

-Cezaevinde sıhhate erişim hakkının engellendiği başvurusu

– Cezaevinde kanuna alışılmamış bir biçimde disipli cezası alma tezi

– Valilik ile yaşadığı sorunları Vilayet İnsan Hakları Heyetine taşıyan fakat Tuncelili olduğu için süreç yapılmış üzere gösterilerek gereği üzere incelenme yapılmadı tezi

– Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda bulunan başvuranın, öbür bir mahpusa tecrit uygulandığı, bu kişinin sıhhat hizmetinde meseleler yaşadığı ve ruhsal baskı uygulandığı tezi.

NE VAKİT, NEDEN KURULDU?

TİHEK, 20 Nisan 2016 tarihli ve 29690 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6701 sayılı Kanun ile kuruldu. TİHEK’in misyonu insan onurunu temel alarak insan haklarını korumak ve geliştirmek, şahısların eşit muamele görme hakkının teminat altına alınmasını sağlamak. Konseyin üyeleri Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Konseyi tarafından seçiliyor. Bakanlar Heyeti tarafından seçilen üyeler şöyle: Süleyman Arslan (kurul başkanı), Can Esen, Cemil Kılıç, Halil Kalabalık, Hıdır Yıldırım, Mehmet Altuntaş, Mehmet Emin Genç, Saffet Balın.

Cumhurbaşkanı tarafından seçilen şura üyeleri ise şöyle: Dilek Ertürk, Harun Mertoğlu, Mesut Kınalı.

TİHEK kız çocuklarına ayrımcılık ve eşitsizlik öneriyor