Erdoğan Alayumat
Türkiye 2020 yılında dokumacılık kesiminde yüzde 16.5 civarında ihracat gerçekleştirdi. Süratle gelişen dalda 2 milyondan fazla emekçi çalışıyor. Sendika ve toplumsal haklardan yoksun esnek ve kuralsız çalışmak zorunda kalan emekçiler ise ömürlerinden şad değil.
Dünyadaki en eski üretim biçimlerinden biri olan dokuma sanayi kolu olarak ortaya çıkması sanayi ihtilali ile İngiltere’de başlar. Dokuma bölümü sanayi ihtilalinden sonra gelişmiş ülkelerin ekonomilerinde değerli bir rol oynarken, günümüzde Çin dünyanın en büyük dokuma ihracatçısı pozisyonunda.
Anadolu’da Osmanlı imparatorluğu periyodunda dokumacılık daha çok ordunun muhtaçlıklarını karşılamak için uygulanan bir üretim biçimiyken, Cumhuriyet periyoduna gelindiğindeyse süratle endüstrileşmeye başlar. Daha çok pamuk tarımına dayalı olarak gelişmeye başlayan dokumacılık dalı, 1980’li yıllarda liberal iktisat siyasetlerinin yardımı ile kıymetli düzeyde ihracat yapan Türkiye, dünyanın 7’inci, Avrupa’nın ise 3’üncü en büyük dokumacılık üreticisi pozisyonuna yükselir.
BİR MİLYON PERSONELDEN SADE 97 BİNİ SENDİKALI
Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığının bilgilerine nazaran dalda 1 milyon 167 bin 918 kayıtlı personel çalışıyor. Kayıt dışı çalıştırılanlar da bu sayıya eklendiğinde yaklaşık 2 milyonun üstünde dokumacılık personelinin olduğu düşünülüyor. Sendikalı emekçi sayısı ise 97 bin 943 kişi. Dokumacılıkta örgütlü olan 3 büyük sendikanın üye sayısı ise şöyle: “Türkiye İş Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Türkiye Dokuma, Örme, Giyim ve Deri Sanayi Emekçileri Sendikası (TEKSİF) 48 bin 281, Hak İş Konfederasyonu’na bağlı Öz İplik İş Sendikası 37 bin 688 ve Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu’na bağlı Dokuma Personelleri Sendikası 11 bin 914.”
SENDİKAL ÖRGÜTLENMENİN ÖNÜNDEKİ MAHZURLAR
Milyonlarca personelin çalıştığı iş kolunda sendikasız emekçi sayısının açıklanan sayılardan da az olduğunu söyleyen DİSK’e bağlı Dokumacılık personelleri Sendikası Gaziantep Bölge Temsilcisi Mehmet Türkmen, “Gerçekte sendikalı emekçi sayısı yüz binin bile çok altında. Bu durumun pek çok nedeni var lakin en başta gelen nedenlerden biri Türkiye’de sendikalaşma ve sendikal örgütlülüğün önünde çok önemli maniler var. Ne yazık ki sendikal nedenlerden kaynaklı işten atmaları engelleyecek hiçbir sistem yok. Türkiye’de sendikal örgütlenme anayasal hak ve bunu engellemek ise hata olarak görülüyor. Lakin patronlar sendikal örgütlenmeyi engelleyerek cürüm işliyor ve bu cürmü işlerlerken hiçbir pürüzle karşılaşmıyorlar” dedi.
Sendikal örgütlenmenin önündeki pürüzlerden birinin de sendikal bürokrasi olduğunu aktaran Türkmen, sendikaların emekçileri örgütlemek için önemli bir efor içinde olmadığı tenkidinde bulundu. Türkmen, son bir yılda on binlerce emekçi fiyatsız müsaade denilerek işten atılırken, yeni getirilen Kod-29 münasebet gösterilip işten atılan personel sayısı 170 bini geçerken, yüzlerce emekçi iş cinayetlerine kurban edilip salgınla baş başa bırakılırken, sendikaların dişe dokunur bir örgütlenme içinde olmadığını tabir etti.
ÇALIŞANLARIN YÜZDE 40’I BAYAN VE ÇOCUKLAR
Dokuma kesiminde çalışan çalışanların yüzden 40’nı bayan ve çocuklar oluşturuyor. Alanda çalışan on binlerce emekçinin büyük kısmı toplumsal teminattan mahrum, çok düşük fiyatlarla çalışmaya mahkum edilirken, çocukların büyük kısmı ise taban fiyatın altında ve sigortasız çalıştırılıyor. Türkiye iktisadına büyük katkısı olan bu dalda çalışma şartlarının bu kadar makus olmasının sebeplerinden birinin rekabet ortamının çok fazla olmasına bağlayan Türkmen, rekabet ortamının doğallığında kuralsız ve esnek çalışmayı getirdiğini düşünüyor. Türkmen, dokumacılık patronlarının rekabet gücünü arttırmanın tahlilini ise emekçilerin çalışma müddetlerini arttırmak, birkaç çalışanın yaptığı işi bir çalışana yaptırmak ve fiyatlarını düşürmekte bulduğunun altını çizdi.
5 YILDIR ÇALIŞAN HER PERSONEL HASTA
En fazla meslek hastalıklarının olduğu iş kollarının başında gelen dokumacılık dalında teneffüs yolu hastalıkları, bel ve boyun fıtığı, deri hastalıkları üzere pek çok hastalık görülebiliyor. Dalda birkaç yılını devirmiş bir emekçinin bahsedilen hastalıklardan biri ya da birkaçına yakalanma riski çok yüksek. Kesimde 5 yılını doldurmuş her çalışanın bel ve boyun fıtığı olduğunu söyleyen DİSK temsilcisi Türkmen, birçok işletmede iş yeri tabibinin bile bulunmadığını söyledi. İş yeri tabibi olan iş yerlerinde de çalışanlar hasta olup hastaneye sevki gerektiğinde bu sevklerin yapılmadığını ve personelin ya çalışmaya mecbur edildiğini ya da maaşından kesinti yapılmasını göze alarak kendi uğraşı ile hastaneye gitmek zorunda kaldığını lisana getirdi.
EMEKÇİLER ÖMÜRLERİNDEN ŞAD DEĞİL
Dokumacılık bölümünde patronlar giderek daha zenginleşiyor. Yeniden Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının bilgilerine nazaran 2020 yılında dokuma bölümü yüzde 16.5 civarında ihracat gerçekleştirdi. Pandemi şartları toplumsal hayatı ve milyonlarca işçinin durumunu olumsuz etkilerken dokuma patronları bu süreçte ihracat rekorları kırdı. Hükümetin “evde kal” davetlerinin bilakis milyonlarca emekçi salgınla burun buruna çalışmak zorunda kaldı. Dokuma dalında düşük fiyat ve açlık hududunun altında çalışan çalışanlar ise hayatlarından mutlu değil.
Nilgün Kanca günde 15 saat çalışıyor, eline en fazla 3 bin 200 TL geçiyor. ÖMRÜ DOKUMA ATÖLYESİNDE GEÇTİ
Nilgün Kanca şimdi 35 yaşında 2 çocuk annesi. Hayatının 20 yılını dokuma personelliği yaparak geçiren Kanca, çocuk yaşta çırak olarak başladığı iş hayatını makineci olarak sürdürüyor. Şartlarının makûs olduğunu ve çok düşük fiyatlar karşılığında çalışmak zorunda kalan Kanca’nın günlük olağan mesaisi 12 saat. 12 saatin dışında her gün 3 saat de fazla mesai yapan Kanca’nın maaşı, fazla mesai fiyatları ile birlikte 3 bin 100 ile 3 bin 200 TL ortasında değişiyor. Eşinin de kendisi üzere dokumacılık emekçisi olduğunu aktan Kanca, meskene iki maaş girmesine karşın geçinmekte zorluk çektiğini söyledi. Kanca, meskenin kirası, faturalar, çocukların masrafları derken elde avuçta bir şeyin kalmadığını söz etti. Sigortalı çalışan Kanca, hayatında hiç sendika üyesi olmamış. Daha insani şartlarda çalışmak istediğini lakin bu şartların sağlanmasının çok güç olduğunu kelamlarına ekledi.
Gülizar Turgut eğitimini tamamlamak istiyor. OKUL SIRALARINDAN DOKUMACILIK ATÖLYELERİNE
İlkokulu bırakıp dokumacılık atölyesinde işe başlayan Gülizar Turgut ise şimdi 20 yaşında. 14 yaşında çalışmaya başlayan Turgut, maddi imkansızlıklardan kaynaklı okulu yarım bırakmak zorunda olduğunu söylüyor. Dokumada çalışmanın sıkıntı olduğunu söyleyen Turgut, günde 12 saat çalıştığını tabir etti. Minimum fiyatın biraz altında çalışan Turgut’un sigortası ise yok. 6 yıllık çalışma ömründe yalnızca 2 defa sigortası yapılan Turgut’un pirim gün sayısı bir yılı doldurmuş değil. 8 kişilik ailede yaşayan Turgut’un 2 kardeşi ilkokula gidiyor. Bir ağabeyi evli, öteki kardeşleri de kendisi üzere dokumacılık personelliği yapıyor.
Ailesinin Diyarbakır’ın Lice ilçesinden 1992 yılında İstanbul’a göç etmek zorunda kaldığını söyleyen Turgut, İstanbul’da doğup büyümüş. Yine okula gitmek isteyen fakat bunun pek mümkün olmadığını söyleyen Turgut, eğitimini Açık Öğretime giderek tamamlamayı hedefliyor. Daha iyi çalışma şartlarında çalışmak istediğini tabir eden Turgut, “Herkes üzere ben de daha insani şartlarda yaşamak istedim lakin ülke şartları buna el vermiyor. Gerekli şartlar sağlansa dokuma atölyelerinde bir dakika bile durmam” diyor.
Gazete Duvar
