ANKARA – AK Parti iktidarı devrinde çok sayıda köprü, havalimanı, otoyol Kamu Özel İşbirliği (KOİ) projeleriyle yapıldı ve yapılmaya devam ediyor. Kent hastanelerine “garanti hasta”, köprü ve otoyollara “garanti geçiş ücreti” verilmesine reaksiyon gösteren muhalefet milletvekillerine nazaran Türkiye’nin geleceği ipotek altına alındı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2021 yılı bütçe yasa teklifi üzerindeki görüşmeler sırasında muhalefet milletvekillerinin KÖİ projelerine ait itirazlarını dinleyen Bakan Lütfi Elvan bu projeleri “akılcı bir yöntemle” inceleyeceklerini söyledi.
‘SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLI BORÇLARI GÖRMEMİZ GEREKİYOR’
Başşehir Üniversitesi İktisat Kısım Lideri Prof. Dr. Uğur Emek’e nazaran muhalefetin reaksiyon gösterdiği bu projeler jenerasyonlar ortası gelir dağılımını bozuyor. “Şu anda temelini atanlar, kurdelesini kesenler bunlardan prim elde ediyorlar. Lakin bunu gelecek jenerasyonlar ödeyecek” diyen Emek’e nazaran siyasetçilerin bu projeleri sevmelerinin en değerli nedeni başlangıcında para yatırılmıyor olması.
KOİ projelerinin iktisada yükünü inceleyen Emek, toplam 153.8 milyar dolar (1 trilyon 204 milyar 254 milyon TL) maliyet hesapladığını söyledi. Bu maliyet bugünkü kur üzerinden hesaplandığında neredeyse Türkiye’nin bir yıllık bütçesi manasına geliyor.
Bu kadar büyük projenin yapılmasının sağlıklı olmadığını söyleyen Emek, “Uygulamada iyi ihtimalle kusur yaparsınız, makûs ihtimalle manipülasyon yaparsınız” dedi ve KOİ projelerine ait sorularımıza şu cevapları verdi:
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2021 yılı bütçe yasa teklifi üzerindeki görüşmeler sırasında muhalefet milletvekillerinin KÖİ projelerine ait itirazlarını dinleyen Bakan Lütfi Elvan, dolar üzerinden garanti verilen hastane, otoyol ve köprü üzere KÖİ projelerini akılcı bir sistemle inceleyeceklerini söyledi. KÖİ projelerine ait bu incelemeler için nereden ve nasıl başlamak gerekiyor?
Öncelikle bu mukavelelerden kaynaklı borçlarımızı görmemiz gerekiyor. Çok daha değerlisi bu kontratların değerli parametrelerini görmemiz, kamuoyuyla paylaşılması gerekiyor. Nerede, ne kadar garanti verilmiş, yatırım meblağı ne kadarmış? Mukavelelerde değişiklik yapılmış mı? Yapıldıysa değişiklikler kimin lehine neden olmuş? Kontratlar yine müzakere edilirken müzakerenin çerçevesi nasıl oluşturulmuş? Bunların ortaya konması gerekiyor. Biz milletlerarası çalışmalardan biliyoruz ki, kamu özel işbirliği özel ihtisas raporlarında da müellif ki; fizibiliteler iyi yapılmıyor. 2018 yılında Kalkınma Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu özel ihtisas raporunda deniliyor ki, gereksinimden projeye gidilmiyor projeden gereksinime gidiliyor. Yani politikler bir proje ortaya koyuyorlar ve bürokratlar da bunu uydurmaya çalışıyorlar.
‘GÖZÜ KAPALI TEKLİF VERİYORLAR’
Yeniden o raporlarda okuyoruz ki teklif verenler mukaveleleri değiştireceklerine inanıyorlar. Gözü kapalı teklif veriyorlar. Mukaveleyi daha sonra kendi lehine çevireceğine inanıyorlar ve bu da ihalelerdeki kazanımı bozuyor. Bunu biz memleketler arası çalışmalarda da biliyoruz. Dünya Bankası’nın yapmış olduğu bir çalışma var. Ekseriyetle kontratların yüzde 60’ı, 70’i, mukavele imzalandıktan sonra birinci üç yıl içerisinde değişiyor. Bu şunu destekliyor, evet ihaleyi kazananlar revizyona inanıyor. Yüklü olarak kontratlarda neyi değiştiriyorlar pekala? Bir, fiyatı yükseltiyorlar, iki kontrat müddetini uzatıyorlar, üç yatırım gereksinimini düşüyorlar ve ön görülenden daha düşük yatırım yapıyorlar. Bunlar bizde de aşağı üst oluyor. Örneğin İstanbul Havalimanı’nda yüz metre olacak kotun 70 metreye düşürüldüğü söylendi ve yatırım maliyeti düşürülmüş oldu. Yakınlarda gördük ki Avrasya Tüneli’nde, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde ve Osman Gazi Köprüsü’nün içinde bulunduğu Gebze-İzmir projesinde kontrat revizyonu yapıldı. Evvelce yılbaşında bir defa dolar üzerinden TL’ye çevrilirdi köprüler ve tüm yıl uygulanırdı. Artık iki keze çevirdiler. Bu iki kez çevirmeyle 632 milyon lira yılın ikinci yarısında bu işletmecilere fazladan para aktarmış olduk. Bu revizyonlar ekseriyetle özel kesimin lehine olur. Kent hastaneleri tam bir muamma ve oradaki kontratları bilen yok.
‘SÖZLEŞMELER KAPALI KAPILAR ARKASINDA YAPILIYOR’
Şili’de bir yasal değişiklik yaptılar ve dediler ki bu kontratları bağımsız bir kurul inceleyecek, tıpkı vakitte sonuçları kamuoyuna duyurulacak. Mevzuyu takip eden araştırmacılar da gazeteciler de bunu sorgulayacak. Türkiye’deki mukaveleler kapalı kapılar ardında yapılıyor ve bizler ne olduğunu bilmiyoruz. Kıt bilgilerle olanları takip etmeye çalışıyoruz. Bunun bu türlü olmaması lazım. Kontratın ana parametrelerini periyot başında açıklamaları lazım. İşin maliyeti, yatırımın fiyatı, ihaleye katılanlar, fiyat, varsa garanti, garantinin çeşidi, kontratın süresi… Konulan hizmet standartlarını biz de bilelim ki bu standartlar karşılanabiliyor mu görelim. Lütfi Beyefendi de bakanlığa yeni gelmedi. Bu kontratların imzalandığı devirlerde Ulaştırma Bakanlığı da yaptı. Bu kontratların takip edildiği Kalkınma Bakanlığı da yaptı. Kalkınma Bakanlığı’nda bir ünite bu mukavelelerle ilgili data derliyor. 2018’den beri bu bilgileri yayınlamıyorlar. Paylaştıkları da çok saf bilgiler. Bizim verdiğimiz gelir garantilerini falan paylaşmıyorlar orada. Kaç paralık yatırım yapılmış, hangi proje var listesini veriyorlar. Bol bol da yatırımların tanıtımını, reklamını yapıyorlar.
Bu raporları yayınlayarak işe başlayabilirler yani…
Doğal olağan çabucak yayınlasınlar. Hazine ve Maliye Bakanlığı 2018’den bu yana 81 tane projenin gelir masraf istikrarını, oradan kaynaklanan borç stokunu tutuyor. İsterse Lütfü Beyefendi bir saat sonra bunu açıklayabilir. Beklemesine gerek yok. Hatta bir saat bile değil ‘koyun bunları siteye’ diyecek, 15 dakikalık iş. O bilgiler elinin altında var.
‘SİYASETÇİLERİN EN SEVDİĞİ KISIM BAŞLANGIÇ YATIRIMLARINA PARA HARCAMIYORLAR’
Hükümetin KÖİ projelerine ait savunması bilhassa vakit kazanımı üzerinden şekilleniyor. Mukavelelerin ayrıntılarına baktığımızda döviz üzerinden verilen garantileri görüyoruz. Bu mukaveleler imzalanırken gözden kaçırılan yalnızca döviz kuru mu? Ya da öteki neler gözden kaçırıldı?
Bu projelerin en değerli avantajı olarak vaktinde bitirildiği söyleniyor. Hükümetin başlangıç yatırımına para harcamadığı söyleniyor. Esasen tüm dünyada da bu türlü, tüm siyasetçilerin en sevdiği kısım başlangıç yatırımına para harcamıyorlar. Bir de muhasebe triklerinden kaynaklanan nedenlerle bunları kamu borçları içerisinde göstermiyorlar. Benim hesaplarıma nazaran yüzde 20 oranında kamu borçlarına buradan ek yük gelecek. Bunu göstermediğiniz vakit sizin borçluluk oranınız düşük gözüküyor.
‘BU KADAR BÜYÜK PROJENİN YAPILMASI SAĞLIKLI DEĞİL’
Talep garantisi tüm dünyanın başına bela olan bir konu. Projeyi büyütmek için de talebin büyük olacağını öngörmeniz lazım. Bizim yetkililerimiz de projeyi büyütmeyi, büyük proje yapmayı çok seviyorlar. Bu büyük projelerin fizibilitesini yapmak ise zordur. Kontratını yazmak da zordur. Talep iddiası ise büsbütün zordur. Talep kestirimi bir de dışsal bir şey. Bir Covid-19 oldu beşerler yollardan geçmiyor. Bu dünyanın üzerine baş yorduğu şey ve bu projeleri büyütmeyin derler. Bu kadar büyük projenin yapılması sağlıklı değil. Uygulamada iyi ihtimalle yanılgı yaparsınız makûs ihtimalle manipülasyon yaparsınız. Ben bunu Bilkent Şehir Hastanesi örneğinde hesapladım. Sıhhat Bakanlığı’nın hesaplaması vardı; KOİ sistemiyle yaptığımız için klasik prosedüre nazaran yüzde 24 daha ucuza sağladık diyor. Ben tıpkı hesabı yapıyorum ve manipülasyonları düzeltiyorum. Yüzde 173’ü buluyorum. Klasik sistemle yüz liraya yapılacağı yerde yüz yetmiş üç liraya yapmışsınız diyorum.
‘FİZİBİLİTELERDE ÇOK ÖZENSİZ DAVRANIYORLAR’
Fizibiletelerde çok özensiz davranıyorlar. Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nden günlük 135 bin araç geçecek diyorsunuz. Geçmiyor. Kanun çıkardık kamyonların ve otobüslerin bu köprüden geçmesi için. Talep garantisi vermezseniz işletmeci almıyor. Talep garantisini de döviz üzerinden veriyorsunuz niçin? Bunların finansmanı, kredisi değerli ölçüde döviz üzerinden karşılanıyor.
‘TOPLAM 153.8 MİLYARLIK ÖDEME VAR’
Osman Gazi Köprüsü, Avrasya Tüneli, Yavuz Sultan Selim Köprüsü başta olmak üzere çok sayıda kent hastanesi, havalimanı, otoyol, gar üzere yapı KÖİ projeleriyle yapıldı ya da üretimi devam ediyor. Bu KOİ projelerinin toplam maliyetine ait elinizde ne çeşit bilgiler var? Birtakım muhalefet milletvekilleri “Türkiye’nin 25 yıllık geleceği ipotek altına alındı” yorumları yapıyor. Türkiye’nin geleceği “ipotek altında” mı? “İpotek altındaysa” ne kadar sürecek bu?
Bu mukavelelere nazaran değişiyor. Kent hastanelerinde 25 yıl. Ulaştırma projelerinde 5-6 ila 15 yıl ortasında değişen müddetlerden bahsediyoruz. Bu projelerde yatırım maliyeti çok kıymetli değil. Burada bizim temel üzerinde durmamız gereken nokta kamu olarak bizim ödeyeceğimiz para. İki çeşit ödeme yapıyorlar. Kent hastanesinde olduğu üzere vergi mükellefi olarak ödüyoruz ya da otoyollarda olduğu üzere kullanıcı olarak ödüyoruz. En son analizde bu iktisadın üzerinde bir yük ve bu yükü dikkate almamız lazım. Ben o yükü hesapladım: 153.8 milyar dolardan bahsediyoruz. Ulaştırma projeleri 37.4 milyar dolar. 81 milyar dolar kent hastaneleri. Bir de Akkuyu Nükleer Santrali’nden 35.2 milyar dolar. Toplamda 153.8 milyar dolarlık ödememiz var. 2008 yılındaki bütçeden itibaren ödemeleri yapmaya başladık. Bu iktisadın sırtında bir yük. Bu mukaveleler imzalandı ve ödeyeceğiz.
‘PLANLAMADA ÖNGÖRÜSÜZLÜK VAR’
Bunlar jenerasyonlar ortası gelir dağılımını bozan projeler. Şu anda temelini atanlar, kurdelesini kesenler bunlardan prim elde ediyorlar. Fakat bunu gelecek nesiller ödeyecekler. Öte yandan bölgeler ortası gelir dağılımını da bozuyoruz. Dikkat edin ulaştırma projeleri Marmara ve Ege Bölgeleri’nde. Bir farklı Ankara-Niğde otoyolunu yaptık. Gebze-İzmir projesine bakın. Gebze’den çıkıyorsunuz, Osmangazi Köprüsü’nden geçiyorsunuz Balıkesir’e geliyorsunuz, oradan İzmir’e devam ediyorsunuz. Bir de planlanan ve bir kısmı ihale edilen Çanakkale Köprüsü’nün olduğu diğer bir proje var. Kınalı’dan çıkarsınız o projede, Tekirdağ’dan Malkara’dan Çanakkale Köprüsü’nden geçer tekrar Balıkesir’e gelirsiniz. İstanbul’dan çıkıp Marmara’nın hem doğusundan hem de batısından Balıkesir’e gelirsiniz. İrrasyonalite burada başlıyor. Siz Osman Gazi Köprüsü’nden 40 bin aracı geçiremiyorsunuz ve gelip Çanakkale Köprüsü’nü buna rakip yapıyorsunuz. İstanbul’un Anadolu yakasındakiler ile Avrupa yakasındakiler İzmir’e farklı güzergahlardan gidecek. Planlamada öngörüsüzlük var.
‘OSMAN GAZİ KÖPRÜSÜ PROJESİ BAŞLI BAŞINA BAŞARISIZLIK’
İki farklı KÖİ projesi birbiriyle rekabet eder hale geliyor değil mi?
Evet evet. Bunların çok daha kıymetli bir rakipleri var. Parasız devlet yolu. Osman Gazi projesi başlı başına bir başarısızlıktır. Biz kullanıcı ödesin diyoruz lakin Osman Gazi Köprüsü’ne iki çeşit garanti veriyoruz. Bir geçmeyenin parasını ben vereceğim diyorsunuz, iki fiyat çok değerli olduğu için 240 liralık fiyatı 109 liraya çekiyorsunuz. Vatandaş geçsin diye. Bunu da daima ödüyoruz. Öbür köprülerde KDV yüzde 18’dir, Osman Gazi Köprüsü’nde KDV’yi bir de yüzde 8’e düşürdük. Geçin diye her şeyi yapıyoruz geçmiyorsunuz. Neden? Yan tarafında ücretsiz yol var. Kamyoncular maliyetlerini düşürmek için mazot yakmıyorlar on numara yağ yakıyorlar.
‘VATANDAŞ BÜYÜK PROJELERİ SEVİYOR’
Kamyoncuların maliyeti düşürmek ismine yöneldiği prosedürden kelam ettiniz. KOİ projelerine toplumun ilgisini nasıl değerlendiriyorsunuz? İktidarın sunduğu büyük projeler toplumda nasıl karşılanıyor?
Mega projelerle ilgili bir literatür var. Bu literatürde mega projeler niçin yapılıyor diye sorgulanıyor. Dört münasebet bulunabiliyor buna dair. Bu Türkiye için de geçerlidir. Birincisi, siyasetçiler eser bırakmak istiyor. İkincisi teknoloji müsaade ediyor. Dünyanın her tarafında büyük proje yapmak mümkün, yalnızca biz değiliz ki. Niçin yapmıyor beşerler yalnızca fizibil değil. Üçüncüsü, iş adamı para kazanacak. Dördüncüsü ve en değerlisi, vatandaş bunu seviyor. Bu çok farklı. “Beş yıldızlı otel konforunda hastane yapıldı” deniyor. Ben beş yıldızlı otel konforunda hastane istemiyorum, sıhhat hizmeti istiyorum. Ben o hastaneye düşmeyeyim. Önleyici sıhhat hizmetlerine, aşıya, aile hekimliğine para harcayın. Ben parayı oraya harcamanızı istiyorum. Covid’li günlerde ağır bakım yatak sayımızla övünüyoruz. Doldurduk orayı iyi mi oldu? Güzel olmadı. Vatandaş bunu seviyor ve siyasetçiler de bunu kullanıyor. Yol kıymetli diye geçmiyorlar ancak beğenip oy veriyorlar. İnanılmaz bir paradoks. O köprüden benim Ankara’dayken geçme ihtimalim var. Geçme ihtimali olmayan, ekmek parası bulamayan, ki ekmek parası bulduğunda da vergisiyle köprünün parasını ödeyecek Anadolu’daki vatandaş bu projelere seviniyor. Bunu çözebilmiş değilim.
‘SAĞLIK BAKANLIĞI BÜTÇESİNİN YÜZDE 28’İ KENT HASTANELERİNE GİDECEK’
Pandemi periyodunda bilhassa kent hastaneleri gündeme geldi. Açılan kent hastanelerinin yanı sıra birtakım hastanelerin de imal çalışmaları devam ediyor. Örneğin Ankara’daki Etlik Kent Hastanesi. Kontratı imzalanan 21 hastanenin tamamı faaliyete geçtiğinde, ödenecek bedel toplamı Sıhhat Bakanlığı bütçesinin ne kadarına denk düşecek? Bu bütçede oluşan tablo ne cins sonuçlar doğuracak?
Etlik bunun tipik örneğidir. Vaktinde yapılıyor deniyor ya vaktinde yapılamıyor, bitiremiyorlar bir türlü. Sıhhat Bakanlığı bütçesinin de yüzde 28’i yani bütçesinin üçte biri buraya gidecek. Orada da bir sürü kontrat revizyonu yapılıyor ve ne yaptıklarını da bilmiyoruz. Kent hastaneleri başlı başına bir olay. Biz kent hastanelerini yaparken buralara yol gerektiğini bilmiyormuşuz. Yetkililerimiz kent hastanelerine gidebilmek için yola muhtaçlık olduğunu bilmiyormuş. Nereden biliyorsunuz diyeceksiniz. Kent hastaneleri açıldıktan sonra yol yapılması akıllara geldi. Ankara’da, Bursa’da, Kocaeli’nde ve İstanbul’da hastaneler açıldıktan sonra yol imaline başlandı. Bursa’da, Elazığ’da Mersin’de kentin dışında hastaneler. Kent hastaneleri kozmik sıhhat hizmetinin ideolojisine muhalif. Üniversal sıhhat hizmeti der ki; yaşlıların ve fakirlerin sıhhate erişimi önceliklidir. Bu hastanelere yaşlılar ve fakirler gidemiyorlar. Zira o insanların oraya gidebilmeleri için toplu taşıma aracına gereksinimi var. Lakin hakikat düzgün toplu taşıma aracı yok. Ankara’da Bilkent Şehir Hastanesi’ne gelebilmek için birtakım yerlerde iki ya da üç defa aktarma yapmak gerekiyor.
‘ŞEHİR HASTANELERİ SALGININ RUHUNA ALIŞILMAMIŞ HASTANELERDİR’
Bilhassa de pandemi periyodunda insanlara toplumsal araya uyun derken siz insanları toplaştırıyorsunuz. Ulaştırmada toplaştırıyorsunuz, üç bin beş yüz yataklı bir kent hastanesi kuruyorsunuz, o kentte günlük 20-30 bin kişiyi bir ortaya getiriyorsunuz. Kent hastaneleri tam da üniversal sıhhat hizmetine, salgının ruhuna karşıt hastanelerdir. Sıhhat konseptiyle uyuşan hastaneler değil.
Bu hastanelere varlıklı beşerler gidebilir fakat yaşlı ve fakir birisi gidemez. Elazığ Kent Hastanesi özelinde, vaktin Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreteri lokal basına verdiği bir açıklamada söyledi. Akıl var mantık var kentin bir ucundaki hastaneye kentin öteki ucundaki vatandaş nasıl gelecek dedi. O yüzden kentin öbür tarafına da bir kent hastanesi gerektiğini belirtti. Bu kent hastaneleri kuruluş yeri seçimi ve ölçek seçimi açısından sıkıntılı projelerdir.
‘YILLAR EVVEL SÖYLEDİĞİMİZİ PANDEMİ İSPAT ETTİ’
Pandemi periyodunda hükümet kanadından yapılan pek çok açıklamada kent hastanelerine dönük olumlu tabirler kullanıldı. Pandemiyle gayrete kent hastanelerinin olumlu katkısı oldu mu?
Bu kent hastanelerinin siyaseti şöyle. Mevcut hastaneleri yıkacağız zira zelzeleye dayanıksız vs. deniliyordu. Ankara’da Bilkent Şehir Hastanesi açıldı ve altı hastane kapatıldı. Artık o hastaneleri tekrar açıyorlar. Madem kent hastaneleri bu işi görüyordu kapatılan hastaneleri neden tekrar açıyoruz? İstanbul’daki kent hastanesi açıldıktan sonra öbür devlet hastanelerinin kapanması gerekiyordu. Niçin kapatmadık? Madem kent hastanesi bu işi çözüyordu kapatalım. Kapatmıyoruz niçin? Zira kent hastaneleri aralık ve toplulaştırma nedeniyle salgınla çabanın ruhuna karşıt. İnsan meskeninin yakınındaki hastaneye mi sarfiyat yoksa iki, üç aktarmalı toplu taşımayla kent hastanesine mi? Bizim yıllar evvel söylediğimizi pandemi ispat etti. Kent hastaneleri sıhhat siyaseti açısından yanlış seçimlerdir. Salgın bunu ispat etti. Kapattığımız hastaneleri açmakla, kapatmayı planladığımızı kapatmamakla bunu ispat etmiş olduk. Kendi kendini ispatlayan bir süreç.
‘BU İŞİ DÜNYANIN BAŞINA İNGİLTERE BELA ETTİ’
KOİ projeleri dünyanın farklı ülkelerinde de uygulanıyor mu? Şayet uygulanıyorsa Türkiye’ye nazaran farklılıklar mevcut mu? “Geçilmeyen köprünün ya da yolun faturasını vatandaş ödüyor” söylemi yalnızca Türkiye’ye mi mahsus?
Türkiye’ye mahsus bir cümle değil. Bu Amerika’da da tartışılıyor. Şu an önümde bir makale var. Bunun parasını kim ödeyecek diye orada da tartışıyorlar. Bu işi dünyanın başına İngiltere bela etti. Kamu borçları içerisinde gösterilmeme özelliği nedeniyle, 1991 yılında İngiltere art kapıdan dolanarak borçlarını rapor etmeyerek bu projeleri uygulamaya başladı. Bu dünyaya da yayıldı. İngiltere’de 2018 bütçesi görüşülürken hazine bakanı dedi ki “Biz bir daha bu projeleri uygulamayacağız. Zira vaat edilen yararların hiçbirini elde edemedik” dediler. İngiliz sayıştayının raporu var önümde orada da yazıyor. İşletme kalitesi dediniz olmadı, düşük maliyet dediniz olmadı. 30 yılda vadettiğiniz hiçbir şeyi elde edemedik dediler. Vazgeçtiler külliyen. Kaldı ki oralardaki projeler bizdekiler kadar büyük değil. Biz harikulâde büyük projeler yapıyoruz bu metotla.
‘DÜNYADA EN AZINDAN BU KADAR BÜYÜK PROJE YAPMIYORLAR’
Dünya Bankası bilgilerine nazaran ortalama proje büyüklüğünde biz birinciyiz. Proje büyüklüğümüz ortalamada 650 milyon dolar. Avrupa’da ortalama proje büyüklüğü 150-200 milyon Euro ortasında. Bu kadar büyük proje yaparsanız doğal ki geçmediğiniz yola para ödemek zorunda kalırsınız. Bu kadar büyük yatak kapasiteli hastane yaparsanız alışılmış ki yatılmayan yatağa para ödersiniz. Dünya en azından bu kadar büyük proje yapmıyorlar. Örneğin İngiltere’de projeleri daha az karmaşık olduğu halde, bekledikleri faydayı elde edemediklerini söyleyerek bu teknikten vazgeçtiklerini söylüyorlar. Hakikaten kent hastaneleri özelinde biz de vazgeçtik bu sistemden.
‘AÇIKLAMALAR TAHMİNEN DE MUKAVELELERİN DEVLETLEŞTİRME MALİYETİNİ ARTTIRDI’
Yolcu, geçiş ya da hasta garantisi verilen KÖİ kontratlarının iptal edilmesi mümkün mü? Cumhuriyet Halk Partisi yetkilileri tarafından geçmişte yapılan açıklamalarda mümkün iktidar durumunda bu projelerin kamulaştırılacağı tabir edilmişti. Bu mümkün mü? Mümkünse nasıl bir yol izlenebilir?
Bunun teknik terimi devletleştirmek, ulusallaştırmak. Kamulaştırmak öbür bir kavram. Selin Sayek Böke Hanım birinci sefer tabir etti bunu. Bu devletin imzalamış olduğu mukavele. Mukaveleyi yok sayamazsınız. Selin Sayek Hanım ceza kanunun ilgili hususuna nazaran el koyma hakkımız var diyor. Ben hususun bu tüzel boyutunu bilmiyorum. Kemal Beyefendi daha sonra oturacağım bu arkadaşlarla makul bir kâr vereceğim ve kontratları fesih edeceğim dedi. Hakikaten İstanbul Havalimanı açılınca, mukavelesi devam eden Atatürk Havalimanı işletmecisine bir tazminat ödendi. Bu kontratlar yatırımcıyı çok koruyan kontratlar, yatırımcılara değerli haklar veren kontratlar. Memleketler arası tahkime husus mukaveleler bunlar. Ben inanıyorum ki, kontratların devletleştirileceğine ait açıklamalardan sonra bu mukaveleler yine revize edilmiş ve ekstra haklar verilmiştir. Atladıkları bir şey varsa onu da düzeltmişlerdir. Bu açıklamalar tahminen de mukavelelerin devletleştirilmesi maliyetini biraz daha artırdı.
‘BU KADAR BÜYÜK PROJENİN FİZİBİLİTESİNİ ÖZEL BÖLÜM DE YAPAMIYOR’
Kemal Bey’in dediği çerçevede mümkün natürel. Parasını verirseniz tamam diyerek mukavele feshine razı olabilirler. Zira bir görüşe nazaran birtakım projelerde işletmeciler ziyan ediyorlar. Zira bu kadar büyük projenin fizibiletisini özel kesim de yapamıyor. Gerçekten Çukurova Havalimanı’nı kazanan şirket mali açıdan zora girdi ve mukavele feshedildi. Gelir garantili bir projede neden ziyan ediyorsun? Demek ki hesap kitap bilmezlikten ziyan edilebiliyor.
Gazete Duvar
