İstanbul’un Pendik ilçesinde 2013 yılında kurulan Esenyalı Bayan Dayanışma Derneği; Ahmet Yesevi Mahallesi, Fatih Mahallesi, Esenyalı Mahallesi, Güzelyalı Mahallesi ve Orhangazi Mahallesi olmak üzere yoğunluklu olarak Esenyalı semtindeki 5 mahalleden üye tabanına sahip olmakla birlikte komşu Tuzla ilçesinden bayanlar ortasında da faaliyet yürütüyor.
Mahalleler ortasında dayanışma ağı kuran dernek, kurulduğu günden bu yana şiddet ve bayan cinayeti davalarını takip ediyor. Taciz, çocuk istismarı hadiselerinde, derin yoksulluk durumlarında müşavere, yardım alma mercii vazifesi görüyor.
Dernek hazırladığı raporda şu tabirlerle gayesini açıklıyor:
“Ülkemizde birinci olayın görüldüğü mart ayından bu yana derneğimize müracaat yapan bayanların yaşadıklarının bilinmesinin elzem olduğunu düşünüyoruz. Hazırladığımız pandemi raporunu başta bayanları korumakla yükümlü resmi mercilerin ve tüm kamuoyunun bilgisine sunuyoruz.”
PANDEMİNİN BİRİNCİ 3 AYINDA REKOR SAYIDA YARDIM BAŞVURUSU
‘Eve kapanma’nın daha çok şiddet getirdiğini belirten dernek; özel önlemlerin alınmayışı, bayanların şikayetlerinin süratle sürece konmayışı, kolluk kuvvetlerinin bayanları muhafaza ve haklarını bildirme vazifesini yerine getirmeyişi, isimli süreçlerin ertelenmesi ve buna misal bir dizi pratik, bayanları mesken içi şiddet döngüsüne hapsettiğine dikkat çekiyor:
“17 Mart’tan itibaren önlemlerin gevşetildiği 1 Haziran 2020 tarihine kadar derneğimize toplam 398 bayan toplumsal medya ve telefonla ulaşarak yardım müracaatında bulundu. Bunların 349’u salgınla birlikte artan işsizlik ve yoksulluğun bir sonucu olarak ekonomik dayanak talebinde bulunan kadınlardı. Mayıs ayında ekonomik talepler yüzünden derneğimize başvuran 238 bayanın 80’inin ekmek, 158’inin ise temel besin yardımı için bizden dayanışma talep etmesi bayanların pandemi devrinde yaşadığı yoksulluğun ne kadar derinleştiğini epey çarpıcı bir formda gözler önüne seriyor. Derneğimiz etrafında ördüğümüz dayanışma ağıyla bayanların bu gereksinimlerini karşıladık; lakin bunun kalıcı bir tahlil olmadığını biliyoruz.”
MESKENE KAPANMA, BAYANLARI ÇARESİZ HİSSETTİRDİ
Rapora nazaran yaklaşık iki buçuk ayı kapsayan bu periyotta ekonomik taleplerin yanı sıra bayanların müracaat nedenleri ortasında en çok öne çıkanın fizikî şiddet olduğu belirtiliyor:
Evliliği boyunca şiddet gördüğünü söyleyen 40 yaşındaki bir bayan telefonla ulaşarak yaşadıklarını şu sözlerle paylaşmış:
“Koronayla ile birlikte eşimden gördüğüm şiddet artarak devam etti. Aslında her sabah kuşlara ekmek kırıntısı atarım. Artık meskende ya kaç gündür, ne yapsam batıyor. ‘Sen niçin bu diziyi izliyorsun? Kesin o erkek oyuncuya aşıksın…’ diye şiddet uyguladı. Çoluk çocuk evdeyiz, uygunsuz görüntüler izliyordu, ‘Yapma, çocuklar var. Bak dışarıda yapıyorsun, bari konutta yapma, çocuklar görecek’ dedim. Bu mazeretle boğazımı sıktı, mosmor oldu. Kaynanam tam karşıda oturuyor, bağırmama geldiler. ‘Ne oluyor?’ diye sorunca, ‘Bu bayan manyak, beni görüntülerden kıskanıyor’ dedi. Küçük kaynım gülerek ‘Aman yenge, ne büyütüyorsun, bu işyerinde paydoslarda daima izliyor’ diyerek güldü bana.”
Dernek, sonrasında şiddet gören bayanla yüz yüze görüşme sağlamış. “Kafasında hâlâ 5 dikiş ve sargısı duruyordu. Boğazı mosmordu. Televizyondan adliyelerin kapalı olduğunu duyduğu için cürüm duyurusunda bulunamayacağını düşünüyordu.”
Raporda mesken içi şiddet yaşayan bayanların yaşadıklarına yer verilmiş:
“Bir başka örnekle mahalleden bir esnafın telefonu üzerine karşılaştık. Şiddet gören bayana ulaştığımızda ağzı yüzü kan içindeydi. Meskende çocuklara kahvaltı hazırlarken çıkan sesi mazeret eden kocası ‘Gürültü yapıp beni neden uyandırıyorsun’ diyerek şiddet uygulamıştı. Bayan terliklerle dışarı kaçarak canını kurtarmaya çalışmıştı. Çabucak karakolu arayıp bilgi verdik; sokağı tanım ettik. Bayan karakola götürüldü ve orada şikayetçi olmaktan vazgeçti ya da vazgeçirildi.”
“Bir öbür örnekte şiddetin mazereti bayanın müzik dinlemesiydi. 40 yaşlarında 6 çocuk annesi bir bayan konutu temizlerken kulaklıkla müzik dinlediği için eşinin şiddetine maruz kaldı. Pandemi nedeniyle kent dışına seyahat yasağı olduğu için kaymakamlıktan müsaade alabilirse ağabeyinin yanına gideceğini söyledi. Lakin müsaade alamadığı için gidemedi.”
ŞİDDET GÖREN BAYANLAR: POLİS MİSYONUNU YAPMIYOR
Fizikî şiddet gördükten sonra derneğe ulaşan bayanların büyük bir kısmı polise başvurduklarını anlatıyor. Bayanlar şikayetçi olmak istediklerinde karakollarda vazifeli polis tarafından şikayetçi olmaktan vazgeçirilmeye çalışılıyor.
“Korona virüsü salgını yüzünden iş yerim kapatıldığı için müsaadeye çıkarıldım. Konutta eşimin şiddetine uğradım. Polisi arayarak yardım talebinde bulundum. Polis 5 saat sonra geldi. Eşime nasihat verip gitti.”
“Ben bir fabrika işçisiyim. Meskende kocam şiddet uyguladı. Karakola gittim. Polis şikayetimi dinledi. Sonrasında şiddet gördüğüm konuta geri dönmek istemedim. Babamın meskenine gitmek istediğimi söyledim. Fakat polis bu isteğimi yerine getirmedi. Gece yarısı kendi imkanlarımla babamın meskenine gittim.”
“Eşim pandemi yüzünden işsiz kaldı. 15 yıllık evliliğimde birinci defa şiddet gördüm. Eşim beni konuta kilitledi. Çocuklarımı ve anahtarımı alıp gitti. Dışarı çıkamadım. Komşulardan yardım istedim. Beni meskenden polis kurtardı. Karakola gittik. Şikayetçi oldum. Polis ‘Babası, çocuklarını alıp gidebilir’ dedi.”
ÇOCUK İSTİSMARI VE GENÇ BAYANLARIN YAŞADIĞI TACİZ
Dernek, kendilerine ulaşan kız çocuklarının da olduğunu belirtiyor:
“Mart-Mayıs 2020 aralığında yaşadıkları taciz ve cinsel şiddet karşısında sessiz kalmayarak bize ulaşanların ortasında 16-25 yaş ortası kız çocukları ve genç bayanlar da yer aldı. Yaşları 16 ila 18 ortasında değişen 4 kız çocuğunun mahallede bir esnafın istismarına maruz bırakıldığını bildirdi. Bir lise öğrencisi kendisini taciz eden matematik öğretmenini toplumsal medyada teşhir ettikten sonra bize ulaştı. Bunun üzerine 8 lise öğrencisi de birebir kişi tarafından tacize uğradığını açıkladı. Kendilerine tüzel olarak takviyede bulunduk ve bu bireylerle ilgili şikayetçi olacaklarını söylediler.”
7 yaşındayken ailesinin zoruyla kapandığını söz eden genç bir bayan yaşadıklarını şu sözlerle tabir etti:
“12 yaşımda zorla tarikat yurduna verildim. Yurtta kaldığım müddet boyunca aileme gitmek istemedim. Lakin beni dinlemediler. 15’imde oradaki bir öğretmenin yakınıyla anne ve babamın isteğiyle zorla evlendirildim. Evliliğim boyunca şiddet gördüm. Artık de kız kardeşime birebir şeyi yapıyorlar. O da tıpkı mukadderatı yaşamasın istiyorum.”
Öbür olaylar şöyle aktarılmış:
“9 yaşındaki kız çocuğu tıpkı konutta yaşadığı amcasının istismarına uğrayan bir bayan, yaşananları fark ettikten sonra şikayetçi olmuş, tacizci de tutuklanmıştı. Derneğimize ulaştığında eşi ve bir tarikat pirinin uyguladığı ruhsal baskıyı şöyle anlatıyor: ‘Eşim tarikat piri ile görüşmüş. Pir ‘Kardeşin şeytana uyup makus bir şey yapmış lakin cezasını beşerler veremez. Sen şikayetini geri al. Mahpusta de kardeşine sahip çık’ demiş. Bunun üzerine eşim şikayetimi geri almam için şiddet uyguladı. Bu yüzden boşandık. Lakin şimdiye kadar hiç çalışmadım, ekonomik olarak güç durumdayım.”
BAYANLAR EKONOMİK HAKLARINI ÖĞRENMEK İSTİYOR
Derneğe müracaat yapan bayanların hepsinin konut içi şiddet görürken fiyatlarının düşmesiyle ekonomik hakları hakkında bilgilenmek üzere derneği aradıkları belirtiliyor. Kısa çalışma ödeneği ile fiyatsız müsaadeye gönderilen emekçi bir bayan: “Pandemi boyunca çalıştığım fabrika hiç durmadı. Hatta fazla mesailer eksik olmadı. Ancak 10 işçiyi pandemi başında fiyatsız müsaadeye gönderdiler. Ben de bunlardan biriyim. İşyerimizde yetkili bir sendika olmasına karşın sesini çıkaran benim üzere emekçilere göz dağı vermek istediler. Ekonomik düşünceler yüzünden konutumda huzur kalmadı. Daima eşimle hengame halindeyiz. Ancak ben susmak istemiyorum. Haklarımı öğrenmek istiyorum.” diyor.
ONLINE EĞİTİM BAYANLARIN YÜKÜNÜ ARTIRDI
Eğitime online devam edileceğinin ilan edilmesiyle ekim ayında derneğe yapılan müracaatlarda tekrar bariz bir artış yaşanmış.
Bilgisayar ve tablet fiyatlarının fahiş fiyatlara çıkması nedeniyle ekonomik taleplerle başvuran 53 bayandan 50’si çocuklarının EBA’ya bağlanacak bir aygıtının olmadığını belirterek tablet talebinde bulunmuş.
Askıda ekmek almak için derneğe gelen bir bayan ise ekonomik durumunu şöyle söz ediyor:
“Pandemide işsiz kaldım. İki çocuğum var. Eşim minimum fiyatla çalışıyor. Hiçbir gereksinimimizi gideremiyoruz. 5 kiramız birikti. İki çoğum da öğrenci. Toplasan 3 yahut 4 kere uzaktan eğitime katılabildiler. O da kontör yüklediğim bir ana denk geldi de o denli. İnsanları daima ödemeli aramaktan utanıyorum artık…. Aylardır askıda ekmek alıyoruz. Birden fazla fırın artık mecburen ücretsiz ekmek veriyor. Onlar da esnaf, onların da durumu makûs lakin tekrar de veriyorlar.”
İşe gittiğinde çocuklarını meskende yalnız bırakmak zorunda kalan bir bayan yaşadığı ikilemi anlatıyor:
“Elimde yalnızca bir telefon var. Onu meskene bıraksam çocuklar derse girebilir. Ancak bu sefer ben işteyken onlara nasıl ulaşacağım? Bütün gün onlara ne oldu diye endişelenip duracağım. Telefonu yanıma aldığımda da onlar derse giremiyor. Bu yüzden tablet bulmam lazım.”
ŞİDDET VE YOKSULLUK BAYANLARI CENDERE ALTINA ALIYOR
Raporda, bayanların her zorluğa karşın boşanmak istediği vurgulanıyor:
“Örneğin, derneğimize iş bulma ümidiyle başvuran 45 yaşındaki bir bayan evliliği boyunca gördüğü şiddet yüzünden kolunun kırıldığını, gözünde yüzde 30 oranında görme kaybı yaşadığını anlatıyor. Mesken içi şiddet nedeniyle engelli hale getirilen bayan yaşadığı iş kaybı nedeniyle iş bulmakta zorlanıyor. Lakin ‘bir işe girip maddi olarak toparlandıktan sonra’ boşanmak istediğini belirtiyor.”
13 yaşında annesi ve üvey babası tarafından istismar edildiği için yurda verilen 20 yaşında genç bir bayan:
“Önce okuldan aldılar. Zorla çalıştırdılar. Meskende daima şiddet görüyordum. Husus kullanmaya başladım. Kendimde olmadığım bir anda tecavüze uğradım. Kendime geldiğimde her tarafımda derin kesikler vardı. Karakolu aradım. Ailemden şikayetçi oldum, yurda gitmek istediğimi söyledim. 2 yıl kadar yurtta kaldım. Bir müsaade günümde biriyle tanıştım. Kaçıp onunla evlendim. 2 çocuğum oldu. Lakin birinci günden beri dayak yedim. Lakin pandemide katlanılmaz bir hal aldı. En ufak şeyleri mazeret edip beni dövüyordu. En sonunda dayanamadım. Zira beni öldürecekti. Meskenden ayrıldım. Çocuklarımı babalarıyla bırakmak zorunda kaldım. Benim bakacak gücüm yok. Artık yevmiyeyle depolarda çalışıyorum lakin pandemide iş yok. Sistemli bir işe gereksinimim var.”
Fizikî şiddet mağduru emekçi bir bayan ise şiddetin ekonomik boyutunu aktarıyor:
“Eşim kent dışında çalışıyor. Maaş kartıma el koydu. Bana PTT üzerinden para yolluyor. Annesiyle oturmam için bana baskı yapıyor. Beni öldürmesinden korkuyorum. Boşanmak istiyorum.”
ACİL HAREKET PLANI AÇIKLANMALI
Raporun sonuç kısmında yetkililere sesleniliyor:
-Pandemide artan şiddete karşı derhal acil bir aksiyon planı açıklanmalıdır.
– Şiddet yüzünden şikayetçi olan bayanların karakollarda caydırılmasına derhal son verilmeli, vazifesini yapmayan kolluk kuvvetlerine yaptırım uygulanmalıdır.
– Sığınma talep eden bayanların önüne konan (ALO 183, KADES, ŞÖNİM vb) bürokrasi ortadan kaldırılmalı, bayanlar için kolay ve erişilebilir takviye düzenekleri işletilmelidir.
– Bayanlarla yüz yüze bağlantısı merkez alan bayan örgütleri ve kurumlarla işbirliği güçlendirilmelidir.
– Yargıya intikal eden boşanma talepleri süratle karar bağlanmalı, bayanların nafaka hakkı da dahil ekonomik hakları hayata geçirilmelidir.
– Tüm bu saydığımız talepleri ve daha fazlasını içeren İstanbul Kontratı ve 6284 Sayılı Kanun’a yönelik hücumlara bir son verilmeli, kanunların gereği yerine getirilmeli ve getirmeyen tüm resmi yetkililere cezai yaptırım uygulanmalıdır.
Esenyalı Bayan Dayanışma Derneği: Komşuluk münasebetlerimiz bile değiştiBAYANGazete Duvar
