ANKARA- Türkiye’nin Covid-19 salgın tablosunda olay ve mevt oranları yine artışa geçerken, aşılama çalışmaları da devam ediyor. Ülke genelinde şu ana kadar toplamda 95 milyonun üzerinde kişi aşılanırken, ikinci doz aşı olanların oranı yüzde 45’lerde seyrediyor. Uzmanlar, aşılama programına karşın Covid-19’un yol açtığı hadiselerin yükselişe geçmesini ve artan vefat oranlarını kıymetlendirdi.
Türkiye’de yaklaşık iki yıldır tesirini sürdüren korana virüsü salgınında açıklanan resmi bilgilere nazaran; olay sayıları ve mevt oranların tutarsız olduğunu savunan uzmanlar, başka yandan da Covid-19 salgınını denetim altına almada halk sıhhati düzenlemeleri olmadan tek başına aşının yararsız kalacağı görüşünde.
OLAYA NAZARAN MEVT FAZLA: BİRKAÇ NEDENİ OLABİLİR
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Covid-19 İzleme Şurası eski üyesi, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Osman Elbek’e nazaran, Dünyadaki hadise sayısı en yüksek 10 ülke dikkate alındığında Rusya ve Türkiye’de son devirlerde mevt oranlarında sert bir yükseliş oldu.
Hadise sayılarına oranla mevt artışlarının daha yüksek seyrettiğine işaret eden Elbek, bu durumun nedeni olabilecek birkaç sebebi şu formda açıkladı:
TTB Covid-19 İzleme Konseyi eski üyesi, Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Osman Elbek “’PCR testi müspet olanların yüzde kaçı ölüyor?’ oranını gösteren süratte bir yükseliş var. Yüksek hadise sayısına sahip olan dünyanın öbür ülkelerinde, -mesela Birleşik Krallık, Hindistan, Amerika, Fransa üzere ülkelerde- bu kadar sert bir yükseliş görmüyoruz. Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz: Birincisi şimdiki saha tecrübelerini de dikkate alırsak az PCR yapıyor olabiliriz ve hafif ve orta seviyedeki hastalara teşhis koyamıyoruzdur; yalnızca ağır hadiselere teşhis koyabiliyordur. O yüzden onları daha çok kaybediyoruzdur. Bu ortada beşerler PCR testi yaptırmak istemiyor. Zira testleri müspet çıkarsa işe gidemeyecekler. IMF’nin son yayınlanan raporlarına nazaran Türkiye, başka ülkelere nazaran Gayrisafi Ulusal Hasıla’sının (GSMH) yüzde 2,7 üzere küçük bir kısmını Covid-19 dayanağına ayırıyor. Bu yüzden de beşerler geçim korkusu nedeniyle test yaptırmaktan kaçıyor. Bu beşerler toplumda dolaşmaya devam ettiği için salgını baskılayamıyoruz. İkincisi ise; Türkiye’de ismi şimdi konulmamış hadisesi çok daha ağır seyreden bir varyant olabilir. Bu da ağır vakalarımızı artırmış olabilir.”
‘BİZ ASLINDA ŞU AN HADİSE SAYILARIMIZIN ARTMASINDAN DEĞİL, GEREĞİNCE ARTMAMASINDAN KAYGILIYIZ’
Toplum içerisinde Covid-19 salgının hızlanarak yayılmaya devam ettiğini lakin PCR testi eksikliği nedeniyle olayların tespit edilemediğini belirten Elbek’e nazaran; aslında açıklanandan çok daha fazla olgu mevcut.
Elbek, “Biz aslında şu an hadise sayılarımızın artmasından değil, gereğince artmamasından dertliyiz. Vefatlar bu kadar artarken olay sayısının ölümlerin karşısında görece olarak az kalması bizi daha çok endişelendiriyor. Toplum içerisinde hastalık hızlanarak yayılmaya devam ediyor lakin biz olayları bulamıyoruz. Biz ne kadar fazla olay bulabilirsek o kadar fazla kişiyi izole edebiliriz. Bu mevzuda iki tedbir geliştirebiliriz: Birincisi Covid-19’a yönelik toplumsal ve finansal dayanağı artırarak insanların PCR testi yaptırmalarına imkan sağlamak, ikincisi ise hastane kapasiteleri yetmediği için daha geniş alanlarda PCR örneklemesi yapmak ve nitekim özel bir varyantımız varsa, bu varyantı saptamak için genetik tahlil sayısını artırmak. Sonrasında da epidemiyolojik bilgiler konusunda ne yapacağımızı planlamamız lazım” dedi.
‘AKTİF OLAY SAYIMIZ 500 BİNİ AŞTI Kİ, 18 AYLIK SÜREÇTE EN YÜKSEK SAYIYA ULAŞTI’
Elbek, şu kademede salgının denetimden çıktığını da kelamlarına ekleyerek, “Aşı geldi, salgın bitti” algısının, Türkiye’de salgın ortamını içinden çıkılmaz bir hale getirdiğini belirtti. Elbek, “Türkiye’de aşı çok değerli lakin yaygın test ve izolasyon ile birleşebilirse tesirli olur” dedi ve ekledi:
“Son birkaç günlük temel üreme katsayımız açıklanan resmi olaylara nazaran teğin üzerine çıktı. Yani bu salgının denetimden çıktığını gösteriyor. Sonbahar ve kış aylarının gelmesi ve kapalı ortamların tesiriyle ekim-kasım aylarında yüksek hadise sayılarına ulaşma korkumuz vardı; lakin sanırım bu tablo daha da öne çekilmek zorunda kalınacak. Bugün salgın stratejisini değiştirmezsek toplumda hastalık çok yaygın olacak ancak kâfi PCR testi yapılmadığı için hastalığa yakalanan hasta sayımız görece daha az olacak. Görece bugün PCR testlerimizi az yapmamıza karşın etkin olay sayımız 500 bini aştı ki, 18 aylık süreçte en yüksek sayıya ulaştı. Biz bu sayının bile düşük olduğu telaşındayız. Türkiye’de salgının ne kadar denetimden çıktığını bundan daha iyi anlatacak örnek yok. 200’ün üzerinde seyreden vefat sayılarını biz toplum olarak kanıksadık. Bir yıl öncesine nazaran daha makûs bir durumdayız fakat kanıksadığımız için bunları konuşmuyoruz. Aşıyı kesinlikle test ve izolasyonla birlikte düşünmemiz lazım.”
‘KORANA VİRÜSÜ TABLOSU İÇ AÇICI DEĞİL’
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sıhhati Ünitesi Lideri ve Pandemi Çalışma Kümesi Üyesi Uzm. Dr. Nasır Nesanır ise, mevcut korona virüsü tablosunun iç açıcı olmadığını söyledi.
TTB Halk Sıhhati Ünitesi Lideri ve Pandemi Çalışma Kümesi Üyesi Uzm. Dr. Nasır Nesanır Buna sebep olarak da düşük test sayıları, yetersiz filyasyon ve aşılamanın geç başlamasını gösteren Nesanır, Türkiye’de salgının yönetilemediğini savundu.
Bilhassa son periyotta filyasyonun yalnızca ilaç dağıtmaktan ibaret olduğunu tabir eden Nesanır,
“Şu an çok az sayıda temaslıya test yapılıyor ya da temaslı kendini saklıyor. Zira devlet iş kaybına uğrayan insanlara kâfi takviyesi sağlayamıyor. Filyasyon yalnızca meskenlere ilaç dağıtmaktan ibaret değildir. Bu durumda da filyasyonun sağlıklı bir formda yapıldığı söylenemez. Çin’de salgının başından bu yana toplam olay sayısı 95 bini daha bulmadı. Çin’de 4 bin 636 vefat var ve geçen yıl mayıs ayından bu yana da ülkede Covid-19’a bağlı mevt görülmedi. Delta varyantı tüm dünyada sorun ancak Çin, bu sorunu yaygın aşılama, filyasyon ve izolasyonla aştı. Türkiye’de halk sıhhati düzenlemeleri de yapılmadığı için salgını denetim altına alamıyoruz” diye konuştu.
PALA: MEVT ORANINA NAZARAN OLGU SAYISININ 50 BİN CİVARINDA OLMASINI BEKLERDİK
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala’ya nazaran ise, Türkiye’deki Covid-19 tablosu şeffaf bir halde kamuoyuna sunulmuyor; bu da uzmanların kıymetlendirme yapmasını zorlaştırıyor.
Gerçekten Sıhhat Bakanlığı’nın açıkladığı tablo ile kendi hazırladıkları epidemiyolojik modellemenin farklı olduğuna vurgu yapan Pala, 1 Eylül korona virüsü tablosunu değerlendirirken farkları şu halde açıklıyor:
“302 bin test yapılmış, 23 bin 946 olay ve 290 da mevt belirtilmiş. Burada test olumluluğu yüzde 7,6 civarındadır. Salgını denetim altına alma kriterleri içinde bunun yüzde 3’ün altında olması beklenir. Türkiye’de hala test siyaseti açısından temaslılara ve risk kümelerine değil, yalnız semptomu olanlara test yapıyoruz. Şu anda hâlâ test pozitifliğimiz çok yüksek, etkin olgu sayımız 500 binin üzerinde seyrediyor. Bizim yaptığımız modellemelere nazaran vefat sayıları bu kadar artış gösterirken olgu sayılarının bununla paralel ve geçmişteki kadar artış göstermemesi beklendik bir durum değil. Son iki üç hafta içerisinde vefat sayısının günlük 200’ün üzerine çıktığı durumlarda günlük olgu sayısının da 40 binlere yakın olmasını beklerdik lakin o denli bir durum ortaya çıkmadı. Bizim kurduğumuz epidemiyolojik modele bakarsak bu günlerde olgu sayımızın 50 bine yakın seyretmesini beklerdik. Bunu tartışabilmek için bakanlığın sağlıklı, şeffaf bir data açıklaması lazım. Çok kapsamlı biçimde de virüsün genetik tahlilini yapması lazım.”
‘HALK SIHHATİ DÜZENLEMESİ YAPILMADAN, YALNIZCA AŞIYLA, SALGINLA BAŞA ÇIKACAĞIMIZI DÜŞÜNMEK GERÇEKÇİ DEĞİL’
Türkiye’de atlanan bir gerçek olduğuna dikkat çekerek, “Halk sıhhati düzenlemesi yapılmadan yalnızca aşıyla bu salgınla başa çıkacağımızı düşünmek gerçekçi değil” diyen Pala,
Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala “Kişisel tecrübeme nazaran ben mevt sayılarının ekim-kasım ortasında bu seviyelere gelebileceğini kestirim ediyordum. Bunun gerisinde Delta varyantının Türkiye’de bizim umduğumuzdan daha erken periyotta ve daha fazla tesirli olmuş olması yatabilir. Bu mevzuda değişik hipotezler var: Bunlardan bir tanesi Türkiye’de bilmediğimiz, şimdi ismi konmamış, öteki olarak isimlendirilen farklı varyantların varlığı. Geldiğimiz noktada o denli anlaşılıyor ki; biz 2021 yılının nisan 15 ila mayıs ayının birinci haftası içerisindeki günlük yüksek vefat sayılarına hakikat gidiyoruz. Bu durumda eylül-ekim ayı aylık vefatlar açısından tahminen de en fazla mevtin kayıtlara geçebileceği ay olma tezini sürdürüyor. Bunun üzerine gelecek haftadan itibaren okulların ve üniversitelerin açılıyor olması eylül ayında hastalıkla ilgili hem olgu hem de vefat sayılarındaki artış öngörüsünü doğrulayabilir. Okulların açık tutulması birtakım şartlara bağlı. Ders müddetlerinin 40 dakika olacağı açıklandı. Bu harika durumda havalandırmanın bulaşta tesirli olduğunu düşünürsek günde 6 saat ders yapılması yerine 8-9 saat ders yapılıp, ders saatleri 20 dakika ile sonlu tutulabilir. Sınıf mevcutları yarıya düşürülebilir. Bu düzenlemeler yapılmaksızın, her ne değerine olursa olsun okullar açılsın yaklaşımı faturası ağır bir hale dönebilir. Birebir şeyleri yapıp farklı sonuçlar beklemek mantıklı değil. Halk sıhhati düzenlemeleri yapılmadan yalnızca aşı salgında tesirli olmaz” sözlerine yer verdi.
Gazete Duvar
