Kimi yerler her uğradığınızda diğer bir hoşluğunu gösterir size. Daha evvel neden görmediğinize şaşarsınız. Bu yerler şiir üzeredir, her okuyuşta ya da her vakti geldiğinde öbür bir his hissettirir. Diyarbakır’daki Ulu Cami, işte bu yerlerdendir. Kuşkusuz mescitle ilgili birçok bilgi ve hatta efsane kayda geçmiştir. Bu kayıtları okumanın ya da izlemenin, mescitle ilgili bilgi dağarcığını zenginleştirdiğine de kuşku yoktur. Öte yandan tekraren gidip dolaştığınız caminin her kezinde diğer bir köşesi dikkatinizi çeker, sizi alıp diğer yerlere götürür. Her gün yüzlerce kişinin ziyaret ettiği Ulu Cami, bu türlü bir yerdir.
Salgından evvel yerli ve yabancı turistlerin birinci uğrak yerlerinden biri olan Ulu Cami’yi, salgından sonra yalnızca Diyarbakırlılar ziyaret ediyor. Bu nedenle caminin avlusu daha tenha.
Caminin avlusundaki güneş saatinin etrafında yalnızca birkaç kişi var. Biraz şaşkınlıkla bakıyorlar güneş saatine. Vakti hakikat gösteriyor mu diye telefonlarındaki saate bakıyorlar.
Caminin avlusundaki güneş saati, kaynaklara nazaran 800 yüzyıl evvel, El Cezeri tarafından yapılmış. Güneş saati, daha evvel caminin önündeki meydandaydı ve beşerler vakti buradan öğreniyordu. Tahrip edilmemesi için, 1920 yılında caminin avlusuna alınmış ve etrafına demirden bir korunak yapılmış. Mermerdeki kırıklar bu taşıma sürecinin yerinde bir karar olduğunu gösterir nitelikte.
İnsanların vakti keşfetme ve hatta vakte hükmetme gayreti asırlarca sürdü, sürüyor. Saatlerin bir aksesuar olarak da hayatımızda yer alması, insanın vakte hükmetme muvaffakiyetini da gösteriyor.
SÜLEYMAN BENİ PUSUDAN KURTARDI
Vakit ve saat üzerine düşünürken, insanın aklına saat tamircileri de geliyor elbette. Değil mi ki insanın her buluşu, beraberinde yeni meslekler de getirdi. Saat tamircileri nasıl çalışır? Dünya değişiyor, teknoloji dev adımlarla ilerliyor ve değişen dünyayla birlikte kimi meslekler de değişiyor hatta bitiyor. Sanki saat tamircilerinin durumu nedir, diye merak ediyor insan.
Bu merakla Diyarbakır’ın en eski saat tamircisi Celal Yakışıklı’nın Sûka Şewitî’deki (Yanık Çarşı) dükkanına hakikat ilerlerken, meydanda Süleyman kesti yolumu. Bana eşlik etmek istedi. Dediğine nazaran bana pusu kurulmuştu ve yanımda Süleyman olursa kimse karışamayacakmış bana.
Süleyman, Celal Yakışıklı’nın dükkanına kadar eşlik etti bana. Süleyman’a teşekkür ettim beni pusudan kurtardığı için. Ben dükkandan içeri girdim, o da kapının önündeki kûrsîye oturdu, esnafla muhabbete başladı.
KÜÇÜK DÜKKANDA 50 YIL
Celal Güzel ile 2015’te başlayan sokağa çıkma yasaklarından sonra tanışmıştık. Sokağa çıkma yasağının devam ettiği aylar boyunca kepengini açamadığı dükkanından çok, Suriçi’nden gelen vefat haberleri için üzülmüştü.
Küçücük, 4 buçuk metrelik bir dükkanı var Celal Yakışıklı’nın. İçerideki saatler ve saat materyalleri nedeniyle insan rahat hareket edemiyor. Ufak bir dikkatsizlik bir saate çarpmaya neden olabilir. Güzel da zati çalışma masasından pek kalkmıyor, gereksinim duyduğu bütün gereçler elinin ulaşacağı aralıkta.
Bütün gününü bu küçük dükkandaki sandalyede çalışarak geçiriyor Güzel. Ortada kapı önüne çıkıp komşu esnafla sohbet ettiği oluyor elbette. Lakin dediğine nazaran Sûka Şewitî’nin eski esnafı, eski sıcaklığı pek kalmamış. Bundan kastettiği, aslında kendi neslinden arkadaşlarının kalmamış olması. 50 yılda Sûka Şewitî’nin esnaflarından kimi işi bıraktı, kimi öldü, “Geriye birkaç kişi kaldık” diyor Güzel.
‘KİMSE MESLEK ÖĞRENMİYOR’
Yakışıklı’nın dediğine nazaran babasının eli yatkınmış tamir işlerine. Kente gelmeden evvel köydeki tamir işlerini yaparmış. Diyarbakır’a yerleşince saat tamirine başlamış. Güzel, küçük yaşta babasının yanında saat tamircisi olarak yetişmiş.
50 yıldır saat tamir ediyor Güzel. “Eski yeni, bütün saatleri tamir edebilirim” diyen Yakışıklı’ya nazaran saatler kullanıldığı sürece saat tamircilerine de muhtaçlık olacak. Mesleği kolay ölmeyecek yani. Lakin yeni kuşak okumaya daha meyilli. Kendi çocukları da saat tamirciliğine heves etmemişler. “Benim yerim geniş olsa 5-6 kişiyi yetiştirirdim” diyen Yakışıklı’ya nazaran çok sayıda işsizin olmasının nedenlerinden biri de gençlerin meslek öğrenmeye heves etmemesi: “Eskiden beşerler çocuklarını getirirdi, ‘Yemeğini harçlığını biz veririz, kâfi ki meslek öğrensinler’ diyorlardı. Artık okula gidiyorlar ve boşta çok genç var.”
“Meslek önemlidir” diyen Güzel, bir memur kadar para kazanabildiğini, bu sayede çocuklarını okutabildiğini de ekliyor kelamlarına. Ancak elbette insanın yaptığı işten zevk alması da gerekiyor. Güzel, “Bu işten zevk almazsan 50 yıl yapamazsın” diyor.
DEĞER BİÇİLMEZ SAATLER
Lisedeyken dedemin bana armağan ettiği Seiko saati ne yaptım, artık hatırlamıyorum. Bir orta çok kolay ve ucuz saatler vardı, onlardan kullandığımı hatırlıyorum. O saatleri de kolumda taşımazdım, kayışını atıp cebimde taşırdım. Saatlere bir aksesuar olarak da ilgi göstermedim yani.
Fakat Celal Yakışıklı’nın kimi müşterilerinin 20-30 saati varmış ve bu saatlere gözleri üzere bakarlarmış. Saatlere bu türlü bir tutkuyla bağlı olanların saatleri, elbette hem maddi hem manevi manada çok pahalı. Güzel, tamir ettiği saati göstererek, “Bu saat bana yeni geldi. Adama babasından kalmış. Babası 40 yıl kullanmış bu saati. Ben tamir ettikten sonra o da 40 yıl kullanır. Babasından kalmış saat, manevi bedeli çok yüksek” diyor.
SAATLER DAİMA KULLANILACAK
Piyasada ucuz saatlerin çoğaldığını söyleyen Güzel, “Saat ucuz olduğu için bozulduğunda tamire getirmiyorlar alışılmış. Bozulan saati atıp yenisini alıyorlar. Lakin dediğim üzere, saat hâlâ kullanılıyor. Beşerler kolunda taşımak için ya da konutunun duvarına asmak için hoş, kaliteli saatler almaya devam ediyor. Bu yüzden saat tamirciliği işi sıkıntı durumdadır diyemeyiz. Beşerler kendilerine armağan edilen saati atmaz ki, tamirciye getirir.”
‘MEKAN, VAKİT, İNSAN’
Celal Yakışıklı’yı 50 yıldır mesai yaptığı küçük yerinde, binlerce saat gereciyle bırakıp dışarı çıktım. Süleyman gitmişti. Kapıda bekliyor olsaydı, “Zaman nedir Süleyman?” diye sormayı tasarlıyordum, süper bir yanıt vereceğinden emin olarak.
Süleyman yoktu fakat Ahmet Hamdi Tanpınar’ın saat, yer ve vakitle ilgili söyledikleri aklımdaydı: “Saatin kendisi yer, yürüyüşü vakit, ayarı insandır. Bu da gösterir ki, vakit ve yer beşerle mevcuttur.”
Gazete Duvar
