Gazeteci Asmin Ayçe İdil’in, Sıfır Ayrımcılık Derneği’nin fon takviyesiyle hazırladığı “Roman Bayanlar Anlatıyor: Duymadıklarımızı” isimli belgesel projesi yayımlandı. İdil, “Roman Bayanlar Anlatıyor: Duymadıklarımızı” belgeseliyle Roman bayanların kıssalarına odaklanırken, izleyicilere de “duymadıklarını” duyurmayı amaçlıyor.
Direktörlüğünü Asmin Ayçe İdil Kaya’nın yaptığı belgeselde kamera’da Konutun Arslan ve Asmin Ayçe İdil Kaya, kurguda ise Dilek Sarıgül yer alıyor.
Asmin Ayçe İdil Kaya ile “Roman Bayanlar Anlatıyor: Duymadıklarımızı” belgeselini konuştuk.
Öncelikle bu çalışma için nasıl bir fikirle yola çıktınız?
2018 yılında Sıfır Ayrımcılık Derneği’nin Diğer Bir Siyaset Okulu projesinde iştirakçi olarak yer aldım. Romanlarla birinci tanışıklığım o vakit oldu. Akabinde Sulukule Gönüllüleri Derneği’nde iki periyot istekli olarak çalıştım, dernekle Romanların yaşadığı Karagümrük’te çalışma yürütüyorduk. Geçtiğimiz temmuz ayıydı sanırım, Sıfır Ayrımcılık Derneği Diğer Bir Siyaset Okulu mezunlarına özel bir proje başvurusu açtıklarını duyurdu. Bu davet üzerine oturdum ve düşündüm. Romanların yaşadığı en yakıcı sorunları gün yüzüne çıkaracak hem de bir perspektif ortaya koyacağım bir iş yapacaktım. Biraz tarama yaptım, Hacer Foggo’nun Roman bayanların pandeminden nasıl etkilendikleriyle ilgili bir röportajını okudum, ayrıyeten Burcu Karakaş’ın Roman bir bayanla konuştuğu ‘zorla çalıştırılma durumu’ndan bahsettiği bir röportaja denk geldim. Hem Romanlarla olan tanışıklığım hem de bu süreçten ekonomik, toplumsal ve birçok manada derinden etkilendiklerini, onların lisanından anlatan bir proje yapmak istediğime karar verdim. İsteğim, sade ve anlaşılır bir iş çıkarmaktı zira Roman bayanların yaşadığı mahrumluk ve ayrımcılık durumu epey ortada. Toplumsal medya hesapları açacak, etkin olarak kullanacaktım. Tıpkı vakitte da en sonunda bir görüntü çalışması çıkaracak ve bayanların anlattıklarını belgeleyecektim.
‘KADINLARIN TALEPLERİ VAR’
Nasıl bir ön çalışma yaptınız? Proje nasıl şekillendi, süreç sizin için nasıldı?
Öncelikle Sıfır Ayrımcılık Derneği ile görüştüm, nasıl bir yol izleyeceğim üzerine. Okuma yaptım bol bol, biraz daha hususa hakim olabilmek için. Açık söyleyeyim, Romanlar üzerine yapılmış çalışma bulmak çok güç. Daha sonrasında bu alanda çalışmış tanıdıklarıma sormaya ve soruşturmaya başladım. Derin Yoksulluk Ağı’ndan Şevval Şener görüşebileceğim bayanları bulmam konusunda çok yardımcı oldu. Babama da teşekkür etmeliyim, işinden kaynaklı tanıdığı çok bayan vardı. Akabinde projenin vermek istediği bildirisi düşünerek ona uygun sorular çıkarmaya çalıştım. Bayanların kendilerini anlatabileceği, kolay ve günlük hayatlarından sorular sordum. Şu sorulara karşılık bulmak istiyordum: Bayanlar bir günlerini nasıl geçiriyor? Çocuklarının, meskenin geçim yükünün, pandeminin zorluklarının sorumluluğu onları nasıl etkiledi? Roman bayanlar, bizim hepimizin uğradığı ayrımcılıklardan öteki olarak nelerle yüzleşiyorlar? Yoksulluk, cinsiyet eşitsizliğinin üstüne ne koyuyor? Kendilerini ne kadar gerçekleştirebiliyorlar? Akabinde alana inmemle de aşağı üst bu soruların hepsine karşılık buldum. Lakin bu sorular yenilerini doğurdu. Zira çözülmesi gereken çok sorun var ve bayanların da talepleri.
‘KADINLAR HAYATLARININ GÖRMEDİĞİMİZ, DUYMADIĞIMIZ TARAFLARINI DE PAYLAŞTI’
İzleyiciye bu belgeselle ne anlatmak istediniz?
Roman bayanların uğradığı sosyo-ekonomik ayrımcılığı onların lisanından anlatmak istedim. Birebir vakitte var olan sterotipleri de ortaya koymak istedim. Örneğin ekseriyetle Roman bayanlar günlük işlerle uğraşıyorlar, çıkarları fakat hayatlarını asgarî düzeyde geçirecekleri kadar, çocuklarına bakmak zorunda oldukları oldukları için onların beslenmelerinden, giyeceklerinden eğitimlerinden de sorumlu hissediyorlar. Roman olmanın getirdiği toplumsal ayrımcılık ise başka bir bahis.
Dört farklı meslekten bayan ile görüşme yapmamın sebebi de farklı meslekler, sınıflardan bayanların neler yaşadığı, hayatlarında ne üzere başkalıklar olduğunu ortaya koymaktı. Çiçekçi bir bayan bize sokakta çalışmanın, sigortasız olmanın getirdiklerini anlatırken, kağıtçı bayan pandemi sürecinde çalışmak zorunda olduklarını ve hatta çocuklarına bez alamadıkları günler olduğunu söyledi. Mesken personeli bayan ise gencecik; yalnızca 18 yaşında ve düşük yapmış, çocuk yaşta evlenmiş; kağıtçılık yapan bayan da tıpkı formda 22 yaşında ve 5 yaşında çocuğu var, bu demek oluyor ki 16 yaşında gebeydi. Dernek çalışanı bayan, ekonomik olarak daha iyi durumda olsa da eğitim sürecinde Dom olduğunu gizlediğini söylüyor yani diğer bir ayrımcılıkla karşı karşıya. Ayrıyeten Dom kümelerinin Romanlardan ekonomik temelli farklılıklarını da paylaştı.
Belgeselde başta planladığım, şu iletisi vermeliyim, bayanların bu sorunlarını ortaya koymalıyım dediğim alanın çok daha üstüne çıktığımı düşünüyorum. Bayanlar bizlerle sorunlarını paylaştığı kadar hayatlarının görmediğimiz duymadığımız taraflarını de paylaştı. Hayallerini, beklentilerini anlattılar.
Belgeselde izlediğimizin yanı sıra çekimler sırasında Roman bayanlara dair neler gözlemlediniz? Ne üzere problemlerle karşı karşıya kalıyor Roman bayanlar, sizce bunun için neler yapılabilir?
Çekim esnasında örneğin çiçekçi bayanın dışarıda çalıştığını görüyoruz; soğuktan, iş güvencesizliğinden yakınıyor. Kamera kapandığında ise bunlar dışında kıssalar paylaşmaya başladı bizlerle; kameranın getirdiği ciddiyet gitti, gülüşmeye şakalaşmaya başladık. Çok sevinçli bir insandı, ayrıyeten müşterilerinin birçok tanıdık, daima gelen beşerler. Herkesle muhabbet eden toplumsal bir bayandı.
Kağıtçı bayan da çocuklarıyla uğraşıp duruyordu. Aslında görüntüde da görünüyor, çocukları çok meraklı, yerlerinde durmuyordu. Görüntüde çantadan kıyma çıkarıp kıymayı karıştıran bir kız çocuğu vardı mesela. Çocukların üzerine çok düşmüyorlar, çocuklar anne babalarıyla sokaktalar fakat herkesle, her şeyle ebeveynlerinden bağımsız olarak temas ediyorlar. Her yere giriyorlar.
Mesken emekçisi bayan da çok genç, meskende yaşıyor, öteki bir hayatı yok. Lakin hayata çok bağlı, çok memnundu. Bu durum beni hüzünlendirdi ve tıpkı vakitte kızdırdı. Yaşadığı şartları kabullenmiş olması ve tıpkı vakitte bu şartlar içerisinde kendini keyifli edecek alanları yaratıyor olması nitekim umut verici.
Dernek Çalışanı ise Dom bir bayandı. Kendini gerçekleştirmiş, ekonomik olarak daha rahat. Fakat bu sürece gelene kadar neler yaşamış bunları dinliyoruz.
Her bir bayan bize kıssalarının sıkıntılı taraflarını da anlatıyor, hayata nasıl tutunduklarını da. Birisi saçlarla uğraşmayı seviyor, oburu ailesi ile vakit geçirmeyi, birisi eğitim alarak kendini gerçekleştirmek istiyor, bir oburu çocuklarının okumasının sevincini paylaşıyor. Bayanların kıssaları bize şunları söylüyor bence; şartlar çok makûs, değişmesi gereken çok şey var lakin kendi alanlarımızı yaratmaya çalışıyoruz. Şuurlu yahut bilinçsiz.
‘SÖYLENECEK ÇOK FAZLA ŞEY VAR’
Bu belgeselin akabinde yeni bir çalışmanız var mı, neler düşünüyorsunuz?
Açıkçası elimde hala görüştüğüm ve yayınlamadığım birtakım Roman bayanlara ilişkin röportajlar var. Onları bir formda kullanacağım. Toplumsal medya çalışmasına da devam edeceğim. Bir hesap oluşturdum proje için.
Öbür birkaç Roman bayan daha var görüşeceğim. Aslında çok fazla kıssa var ve söylenecek de çok fazla şey var. Bu kıssaların bir halde anlatılması, bayanların görünür kılınmasının değerli olduğunu düşünüyorum. Ayrıyeten projede teknik olarak ufak tefek aksaklıklar yaşandı. Onlarla ilgili de sorunları çözeceğimi umuyorum.
Son olarak şunu söylemek isterim, proje mühleti benim için de çok öğretici oldu. Şimdi gazetecilikten mezun oldum, akademideyken medyanın birçok alanında çalışmış olsam bile bu türlü bir proje yürütmek öbür bir deneyim kazandırdı. Bu meslekte dayanışmanın ne kadar değerli olduğunu öğrendim, alanda da çalışmak tanıklık açısında çok değerli bence. Roman bayanların hayatlarına tanıklık edebildiğim için kendimi şanslı hissediyorum.
Gazete Duvar
