ANKARA – Çin’de ortaya çıkan ve dünyayı tesiri altına alan korona virüsü salgınına karşı ülkeler farklı stratejiler geliştirdi. Pandeminin birinci periyodunda sıkı izolasyon uygulamalarına giden birçok ülke vakitle yeni kural ve önlemlerle farklı siyasetleri uyguladı. Türkiye’de ise 1 Haziran’ın akabinde ‘yeniden açılma’ önlemleriyle ‘yeni normal’ nizama geçildi ve kimi uzmanların tekrar kapanma davetleri karşılık bulmadı.
Pandemi periyodunda ülkelerin uyguladığı siyasetlerde eksiklerin olduğunu söz eden Türkiye Diyabet Vakfı Lideri Prof. Dr. Temel Yılmaz’a nazaran pandeminin birinci periyodunda devletler güçlerini yalnızca maske kültürü üzerine yoğunlaştırsalardı salgın çok daha kolay ve çabuk önlenebilirdi. Pandeminin birinci ortaya çıktığı periyotta söylenenler ile bugün bilinenler ortasında farklar olduğunu belirten Yılmaz, “Korku ve panik ortamı pandemiyle çabada insanların gerçek hareket etmesini yahut yanlışsız yönlendirilmesini önledi” dedi ve yönelttiğimiz sorulara şu karşılıkları verdi:
‘ORTADA BİR SENARYO VAR VE BİZ SENARYONUN İÇİNDEYİZ’
Dünyanın artık pandemi siyasetlerini ve yasakları sorguladığı söz ediliyor. Dünyada geride kalan bu periyotta pandemiye bakışta ne değişti?
Pandeminin başlangıcından bu yana ortadan geçen yaklaşık 9 aylık süreçte bilgilerimizde çok şey değişti. Bugün görüyoruz ki ortada bir senaryo var ve biz bu senaryonun içindeyiz. Bu salgın birinci ortaya çıktığında medyada gerçeklerle ilgisi olmayan bir halde sunuldu. Hatırlarsanız birinci manzaralarda panik içinde kaçışan binlerce insan ve konutlarından kaçmaya çalışan aileler ve tekrar bunların ortasında ansızın yere düşüp ölen beşerler vardı. Bundan kısa bir müddet sonra virüsün yayılımını gösteren dünya haritaları, çabucak gerisinden virüsle enfekte olan ünlüler, devlet liderleri, örneğin virüs daha İngiltere’ye yeni yeni girmişken hastalanan İngiltere Başbakanı, Kraliyet Prensi, Kanada ve Avrupa’da yokken Kanada Başbakanı, Avrupa Birliği Lideri üzere buna emsal birçok örnek daha ortaya çıktı. Bu manzaralar pandeminin daha birinci aylarında dünyayı şok etmeye yetti.
‘MASKE GÖZARDI EDİLDİ’
Pandeminin denetiminde dünyada rol oynayacak en değerli kurum olan Dünya Sıhhat Örgütü de arka arda yanlışlı açıklamalarıyla yangını körükledi. Pandeminin birinci aylarından itibaren virüsün eşyalardan, paralardan, alışveriş otomobillerinin kolundan, marketten alınan besinlerin paketinden bulaşabileceği işlendi. Bu dünyayı bir sterilizasyon paranoyasına sürükledi. Virüsten korunmada en değerli silah olan maske göz arkası edildi. Dünya Sıhhat Örgütü ‘hasta olmayan şahısların maske takmasına gerek yok’ açıklaması yaptı. Hastane ağır bakımlarından gelen mevt haberleriyle birlikte tüm dünya endişe tüneline sokuldu. Meğer ki 9 ay sonra bugün biliyoruz ki virüs insanlara bulaştığı anda pat diye ani vefata sebep olmuyor. Hastalığın ortaya çıkış formu öbür virüs enfeksiyonlarına benziyor. Klinik tablo adım adım gelişiyor. Yeniden biliyoruz ki virüs eşyalardan, paradan, besin paketlerinin yüzeyinden bulaşmıyor. Virüsün tek bulaşma yolu teneffüs yolu ve damlacık enfeksiyonuyla. Ve en değerli hatta tek korunma yolu maske. Salgının başından itibaren sıkı maske kuralları uygulayan Singapur, Hong Kong, Vietnam, hatta Çin’in Wuhan bölgesi dışında kalan bütün bölgelerinde salgının yayılması denetim altına alındı. Sonuçta, pandemi başlangıcından 9 ay sonra, virüsle ilgili bilgilerimizin çok büyük bir kısmının yanlış ve yanlışlı olduğunu gördük.
‘KORKU VE PANİK İNSANLARIN GERÇEK YÖNLENDİRİLMESİNİ ÖNLEDİ’
Pandeminin endişeden beslendiğini güç aldığını düşünüyor musunuz?
Pandeminin endişeden beslendiğini söylemek hakikat bir niyet değil. Fakat dünyada oluşturulan bu endişe ve panik ortamı pandemiyle uğraşta insanların hakikat hareket etmesini yahut gerçek yönlendirilmesini önledi. Salgının denetimiyle ilgili birçok ülkedeki sert tedbirler bu panik ortamının gölgesinde alındı. O vakitler, devlet idaresindeki bireyler insanlara 14 günlük karantina uygulayıp, onları konutlarına kapatınca salgının sona ereceğini düşünüyordu. Sonuçta, 14 günlük karantina salgının suratı yavaşladı lakin çabucak akabinde kısa bir mühlet sonra salgın tekrar ivme kazandı. Öte yandan dünyada oluşturulan bu yasaklar ve kaygı ortamı, insanların ruh sıhhatini, toplumun iktisadını ve birçok bedelini ziyadesiyle olumsuz bir biçimde etkiledi.
‘SIKI İZOLASYON YERİNE SIKI MASKE OLMALIYDI’
Pandeminin birinci periyodunda izolasyon uygulamalarına vurgu yapıldı ve meskende kalınması davetleri lisana getirildi. Bu kararlarda geç mi kalındı?
Sıkı izolasyon hastalığın gidiş seyrini değiştirdi mi? Dünyadaki örneklerinden görüldüğü üzere birtakım ülkeler izolasyonu hiç uygulamadı, bir kadro ülkeler de çok sıkı uyguladı. Bu izolasyon virüsün bulaşmasını ve yayılmasını hudutlu olarak etkiledi. Lakin durdurmadı ya da önleyemedi. Sıkı izolasyon yerine sıkı maske uygulaması olmalıydı. Örneğin Kanada bunu çok iyi yapıyor. Bir sefer maskesiz görülene bin 250 Kanada Doları, ikincisinde 50 bin Kanada Doları, üçüncüsünde de mahpus cezası veriyor. Bugün Kanada’da hasta sayısı çok az. Devletler güçlerini karantina ve sterilizasyon yerine yalnızca maske kültürü üzerine yoğunlaştırsalardı, salgın çok daha kolay ve çabuk önlenebilirdi.
‘PSİKOLOJİK OLARAK YAŞLILARI OLUMSUZ ETKİLEDİ’
Karantina devrinde depresyon, anksiyete, mesken içi şiddet üzere pek çok farklı sorun da daha görünür oldu. Türkiye’de uzun müddet dışarıya çıkmaları yasak olan 65 yaş üzeri bireylerin bu süreçten olumsuz etkilendiği de tabir edildi. Bu ortaya çıkan meseleler virüsle uğraş sürecini nasıl etkiledi?
Ülkedeki 65 yaş uygulamaları gözetici uygulamalar olmasına karşın yanlış algılandı. Güya virüsün yayılmasından 65 yaş üzeri sorumluymuş üzere sokağa çıkanlar ihbar edildi. Apar topar yakalanıp meskenlerine konuldular. 65 yaş üzeri bir taraftan virüs dehşetinden, bir taraftan da sokağa çıkarsam birileri beni ihbar edecek endişesinden paniğe kapıldı. Bu durum ruhsal olarak yaşlıları çok olumsuz olarak etkiledi. Bu beşerler daima meskende kalınca hem ruhsal hem de ruhsal sıkıntıları olması bir yana, bedenlerinin savunma sistemi bozuldu. Meğer bugün gördük ki açık havada insanların az olduğu yerde maskeyle çıkmakla virüs bulaşmıyor. Bilakis bu insan sıhhati için kıymetli.
‘ÖLDÜRÜCÜ HASTALIKLAR KÜMESİNDEN BİR VİRÜS DEĞİL’
Bugün dünya genelinde Covid-19’a karşı ‘ölümcül hastalık’ olduğu istikametinde bir konumlanış ve buna dair alınan kararlar var. Sözlerinizden hareketle ölümcül bir hastalık olmadığı algısı oluşturulsa daha mı başarılı olunurdu?
Hayır. Bu mevzuda o denli düşünmüyorum. Şu noktanın altını çizerek söylüyorum. Bu virüs doğal bir virüs değil. Doğal korona virüsünün genetik yapısıyla oynanmış, kimerik bir virüs. Bu virüs birinci ortaya çıktığında tedavisi ile ilgili tıp dünyası hiçbir şey bilmiyordu. Tıp dünyası tedavi metotlarını uzun aylar boyunca deneme- yanılma metoduyla öğrendi. Virüse (x) isimli tedavi uygulandı, o (x) isimli tedavi tesirli olmadı ya da (y) isimli tedavi tesirli oldu. Doktorlar (x)’i bırakıp hastalarına (y) tedavisi uyguladılar. Ancak artık virüsle bağlı bulunduğumuz nokta dokuz ay öncesinden çok farklı. Yüksek risk kümelerindeki, yaşlılar, organ hasarları olan beşerler dışında virüsten vefat oranları çok düşürüldü. Neredeyse grip vefat oranlarına indirildi. Virüs gripten çok daha tehlikeli lakin bugün ölümcül hastalıklar kümesinden bir virüs değil. Virüsün şu an insan sıhhatine tesiriyle dünyada oluşturulan kaygı imparatorluğu ortasında önemli bir orantısızlık var.
‘SIKI MASKE KURALLARI UYGULAYAN ÜLKELERDE VİRÜSLE BAĞLANTILI YAYILMA YOK’
Yeniden açılma siyasetleri Türkiye’de 1 Haziran’da uygulandı ve sonrasında hadise sayılarında artış gözlendi. Bugün birtakım uzmanlar tekrar kapanma davetleri yapıyor. Hükümetin attığı adımlar noktasında ise üniversitelerde yüz yüze eğitime geçilmesi hedefleniyor. Burada tercih edilmesi gereken tam olarak sizce nedir?
Ben bilim insanı olarak sonuçlardan gidiyorum. Sıkı maske kurallarını uygulayan ülkelerde virüsle bağlı olarak yayılma yok. İkincisi, katı karantina kuralları uygulayan ülkelerde virüsün gidişi, yayılışı bir noktaya kadar durduruluyor lakin ondan sonra tekrar artış gösteriyor. Zira seyahatler sürüyor, uçaklar uçuyor ve hudut kapıları açık. Buradan yola çıkarak, çok sıkı maske kurallarıyla dünya eski olağana olmasa da yeni olağanla oluşan günlük hayat içerisinde dönebilir.
‘DÜNYA BUNDAN SONRA HİÇBİR VAKİT ESKİYE DÖNMEYECEK’
Ülkelerin artık yeni duruma nazaran yeni stratejiler belirlemesi gerektiği tabir ediliyor. Size nazaran bu yeni stratejiler neler olabilir?
Dünya bundan sonra hiçbir vakit eskiye dönmeyecek. Dünya genelinde insanlık artık yeni normalleri ve bunun kurallarını koymak zorunda. İnsan bağları bir daha artık eskisi üzere olmayacak. Buradan sonraki süreçte maske tahminen de hayatımızdan hiç gitmeyecek, ki gerçek olan da bu. Günlük hayatta meskenden çalışma daha fazla artacak, ‘Teletıp’ ön plana çıkacak. Online alışverişler artacak. Sonuçta, bu yeni ömür biçiminin kurallarının oluşturulup, dünyada olağanların yine geliştirildiği bir hayatın sürmesi gerekir. Kaygı imparatorluğunu yenmedikçe dünya bu savaştan asla muvaffakiyetle çıkamayacak.
Gazete Duvar
