İSTANBUL – Covid-19 pandemisinin personellere tesirini araştıran PE Ağı, salgının birinci üç ayında çalışanların maruz kaldığı meseleleri kapsayan bir rapor hazırladı. Bu rapora nazaran salgın devrinde emekçilerin değerli bir kısmı ya işini kaybetti, ya fiyatsız olura zorlandı ya da kısa çalışma ödeneği ismi altında, sıradan ecrinden çok daha düşük bir ödemeyle ömrünü sürdürmeye çalıştı. Sendikalı işyerlerinde çalışanları esirgeyici kimi adımlar atılmış olsa dahi, bunlar çok küçük bir personel yekununu etkiledi.
2018 yılında kurulan Patronların Ensesindeyiz Dayanışma Haberleşme ve Savaş Ağı (PE Ağı), emekçilere türel destek sağlıyor ve iş alanı ile personelleri bir araya getirip problemleri çözmeye çalışıyor. Gazete Duvar’a konuşan dayanışma ağı pandemiyle bir arada emekçilerden gelen bildirimlerin değerli ölçüde arttığını ve bu bildirimlerden yola çıkarak “İşçilerin PE’ye Yansıyan İsyanı” raporunu hazırladıklarını belirtiyor.
Telefon, e-posta, toplumsal medya kanalları üzerinden PE Ağı’na ulaşan bine yakın ihbar ve şikayetin bir araya getirilmesiyle oluşturulan rapor, salgının tesirlerini göstermeye başladığı mart ayı ortasından, haziran ayının başındaki sıradanlaşma sürecine kadar geçen süreci kapsıyor. Dayanışma ağı, pandeminin birinci üç ayında çalışanların ortaklaşan meselelerini şöyle söz ediyor: “Mart ayında personellerin gündeminde en çok işten çıkarma ve fiyatsız müsaade vardı. Bunu birkaç hafta sonra kısa çalışma ödeneğindeki değişiklik ve bunun yarattığı belirsizlikler izledi. Nisan ayı ortasından itibaren ise fiyatsız olurda personel onayının kaldırılmasından kaynaklı meseleler ve mağduriyetler gündeme geldi. Çalışanlar fiyatsız müsaade desteği için müracaatın nereye, nasıl yapılacağına ait sorular sordular. Mayıs ayında ise en çok alışılagelmiş mesai yapmalarına karşın kısa çalışma ödeneği alan emekçilerin dertleri gündemdeydi.”
‘İLK ÇIĞLIK TURİZM PERSONELLERINDEN GELDİ”
Türkiye’de birinci yeni tip korona virüsü vakası, 11 Mart tarihinde görüldü. Bu haberle birlikte yeni seri için hazırlıklarına şimdi başlayan turizm kesiminin faaliyetleri büsbütün durdu. İş ahitleri kış döneminde askıya alınan çok sayıdaki turizm çalışanı son 60 gün kriterini sağlayamadığı için kısa çalışma ödeneğinden de faydalanamadı. Pandeminin birinci evvel turizm dalı çalışanlarının ortada kaldığını belirten Patronların Ensesindeyiz Dayanışma Ağı, açıklamasını şöyle sürdürüyor:
“Salgın başladığında birinci çığlık otel çalışanlarından geldi. Kimi otelde rehin kaldı, kimi fiyatsız müsaadeye çıkarıldı. Birinci ay tekrar kişisel mektep muallimlerinin durumu da ağır oldu. Mektepler kapandı lakin pek çok kişisel mektep online eğitim yapmaya başladı. Hocalara para ödemeden çalıştırdılar. Kısa çalışma başladıktan sonra da tam devirli çalışmalarına karşın birçoklarının sigortası taban fiyat üzerinden ödendiği için taban ecrin altına ödenekle çalışmaya zorlandılar. Fiyatsız müsaadeye çıkarılan lakin online ders yaptırılan bir çok muallim var.”
Dayanışma ağı, haziran ayı itibarıyla başlayan olağanlaşma süreciyle birlikte emekçilerin çalıştırıldığını ama büyük bir kısmının fiyat alamadığını vurguluyor. Yeniden olağanlaşma periyodunda mesai saati diye bir kavram kalmadığınına dikkat çekiyor.
“İşçilerin talebi çalışabilmek, çalışırken fiyat alabilmek, meçhul olmayan mesai müddetleriyle çalışmamak. Şu anda personel sınıfının gündemi bu. Kimi iş alanlarında çalışanlar fiyatlarının ödenmesi için komiteler kurdu. Kimi dallarda ortak sıkıntılar için dayanışma ağları oluşturuldu. Kimi kazanımlar elde ettik. Bunlar önümüzdeki periyot daha da ağırlaşacak problemler için güç biriktirmek meali da taşıyor. Bizim gördüğümüz, personellerin örgütlenmek için arkada durmadığı. Ancak iki şey arıyor emekçiler. Birincisi çok yalnız oldukları için, yan yana gelebildikleri her adımdan muazzam bir güç alıyorlar. İkincisi güvenmek istiyorlar. Hem birbirlerine hem de birlikte hareket edecekleri merkeze.”
Rapordan satır başları şöyle:
“Belirsizliğin çok ağır olduğu pandeminin birinci devirlerinde çok sayıda ‘yardım çığlığı’ diye özetlenebilecek davet aldık. Tüzel olarak danışmak isteyenler, iş yanında yaşadığı sorunu çözmek için bir yol arayanlar ve velev sadece kendini yalnız hissettiği için arayanlar da oldu. ‘İş bulamıyorum, ailem var, intihar edeceğim’ diye feryat edenler oldu.”
MARKETLERDE İŞ YÜKÜ ARTTI, MOLALAR KULLANDIRILMADI
“Halkın mahsusen sınırlı devirlerde marketlere akın etmesi nedeniyle, market çalışanlarının iş yükü olağan devirlerin çok üzerine çıktı. Bunun PE’ye yansıması ise haddinden fazla çokça mesai ve molaların kullanılamaması şikayetlerinin yanı sıra, marketlerde hijyen tedbirlerinin alınmadığı, mahsusen kasalardaki personellerin maske ve eldiven kullanmasının yasak olduğu ve emekçilere maske, eldiven, dezenfektan üzere koruyucuların dağıtılmadığı yanındaki şikayetler oldu.”
“Ağırlıkla kayıt dışı, çok düşük fiyatlarla, garantisiz ve önemli risklerle karşı zıdda çalışan inşaat emekçileri, Covid-19 sürecinde daha da savunmasız kaldı. Münhasıran yurtdışında çalışan çalışanlar bir mealde çalıştıkları devletlerde rehin kaldı. Binlerce kişinin tıkış tıkış yaşadığı kamplarda kalan çalışanlar devlete dönmek istedi lakin içeride birkaç aylık ecirleri, çokça mesaileri, kiminin yıllık müsaade hakkı ve alacakları olduğu için yavuz bir savaş başladı. Bunun yanında Türkiye’deki şantiyelerden hijyen tedbirlerine ait olarak mütemadi şikayet geldi. Sıcak su bulunmaması, ısınma sorunları, kalabalık ve nezih olmayan koğuş, duş ve yemekhane ortamı en önemli şikayetlerdendi.”
“Bu süreçte tekrar pek çok dalı ortak kesen bir durum beyaz yakalı çalışanların konuttan çalışma konusu oldu. Konuttan çalışan çalışanlar yemek ecri ve kimi yan ödemelerden mahrum kaldı. Çok ve ispatlanamayan çokça mesaiye zorlandı ve çalışanlara hanede kameranın çalışma saatleri içinde daima açık olması üzere etik olmayan zorlamalar dayatıldı.”
‘VİRÜSE YAKALANMAYACAĞIM TAAHHÜTNAMESİ İMZALATMAYA KALKTILAR’
“Nisan ayında en çok müracaat imalat sanayindeki emekçilerden, fabrikalardan geldi. Bunda en büyük yükü metal ve dokumacılık oluşturdu. Sokağa çıkma yasağının olduğu günlerde emekçilerin kişisel müsaadeyle çalışmaya zorlanması nedeniyle bir anda öne çıktı. Bunun dışındaki şikayet başlıkları ise yüklü olarak farz ve velev borçlandırarak yıllık müsaade tasarrufu, fiyatsız müsaade, vaka çıkmasına karşın üretime zorlama, hijyen tedbirlerine uyulmaması, fabrikadaki vakaların idare tarafından gizlenmesi üzere bahislerde ağırlaştı. Fabrikadaki ehliyetsiz hijyen tedbirleri, suların dahi akmadığı fabrikalara kadar uzanırken, ‘virüse yakalanmayacağım’ diye taahhütname imzalatmaya kalkan patronları dahi görmüş olduk. Kimi fabrikalarda, atölyelerde ise hasta olduğu, karantinada bulunduğu yahut korku duyduğu için işe gelmeyen çalışanlar olmasına karşın birebir adette üretim çıkması beklentisi, iş yoğunluğunun artışına yol açtı.”
Raporun tamamına şu linkten ulaşılabilir: https://mcusercontent.com/037225969073e3f8ab921c373/files/27f46bc1-204e-466f-a9cc-6236b5de39c4/PE_bas%C4%B1n.pdf
Gazete Duvar
