KÖLN – Almanya Sol Parti’den (Die Linke) Avrupa Parlamentosu’na milletvekili seçilen Hasret Alev Demirel ile Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile Cumhurbaşkanı Erdoğan ortasında yaşanan son gerginliğin Avrupa Parlamentosu’na nasıl yansıdığını, Aralık ayında AB üye ülkelerinin devlet liderlerinin yapacağı Türkiye doruğundan Türkiye hakkında yaptırım kararının çıkıp çıkmayacağını, AB ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ortasındaki ilişkiyi, AB’nin dış siyasetini, AB’nin öbür ülkelerinin Türkiye-Almanya ortasındaki ilişkiyi nasıl değerlendirdiklerini, Erdoğan ve Ak Parti iktidarının agresif dış siyasetinin sonuçlarını Gazete Duvar için konuştuk.
Geçtiğimiz hafta Sevim Dağdelen, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Ulusal Görüş ortasındaki irtibata dair soru önergesi vermiş; Alman hükümeti önergeye verdiği cevapta, 2016’dan bu yana temasın ağırlaştığını söyleyerek Erdoğan ile Müslüman Kardeşler’in bağlantısına dikkat çekmişti. Önergeye verilen karşılık hem Türkiye’de hem Almanya’da gündem oldu. Bu yeni bir bilgi mi, bu önerge neden medyada bu kadar ön plana çıktı?
Bu yeni bir durum değil, genel siyasi olarak bilinen bir durum. Siyasetin de bildiği bir mevzu olduğundan pek şaşırtan yahut sansasyonel bir açıklama değil. Yeni bir boyutu varsa o da Alman hükümetinin bunu kendi ağzıyla söylemiş olmasıdır. Son haftalarda AKP iktidarıyla AB ortasındaki hoşnutsuzluklar büyümekte. Bunun Libya, Doğu Akdeniz, Azerbaycan ve Suriye ayağı var. Tahminen basında geniş bir yer bulmasını bu gerginliğe denk gelmesiyle açıklayabiliriz.
Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki faaliyetlerine ve militarist dış siyasetine devam etmesi nedeniyle AB başkanları aralık ayında Türkiye’nin ele alınacağı bir AB tepesi yapacak. Son haftalarda Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ortasında yaşanan tansiyonu göz önünde bulundurursak bu doruktan Türkiye’ye karşı bir yaptırım çıkma mümkünlüğü var mı?
Son AB seçimlerinden bu yana Türkiye konusu ve AB-Türkiye alakaları, Avrupa Parlamentosu oturumlarında maalesef nerdeyse her toplantıda, birçok oturumda gündem oldu. Aslında bu yaptırım tartışması da uzun periyottur süren bir tartışma, yani yeni değil. Lakin net sonuçlara bakmamız gerekir. Örneğin geçtiğimiz ay gerçekleşen tepenin sonucunda yapılan açıklamalara baktığımızda ve deklarasyonu okuduğumuzda şu tavır net biçimde görülmekte: Avrupa Birliği, her iki tarafın çıkarları doğrultusunda Türkiye ile iyi ilgiler geliştirmek istiyor. Basına yansıyan açıklamalarda daha farklı yaptırımlarla müdahale ederiz telaffuzları yer alsa da işin özünde AB’nin Türkiye siyasetinin ne kadar ikiyüzlü olduğunu görüyorsunuz. Toplantıdan evvel büyük diplomat Borrell ana hususun Türkiye olduğunu açıklamıştı. Toplantı sonuç metninde, birinci cümlede insan hakları ihlallerinin, muhalefete ve gazetecilere baskıların rastgele bir halde kabullenmeyeceği yazılmış, fakat devamını okuduğunuzda kastedilenin Türkiye değil Belarus olduğu anlaşılıyor. Halbuki birebir haftada birçok muhalif ve HDP üyesi gözaltına alınmıştı.
Açıklamada Türkiye’deki insan hakları ihlalleri ve muhalefete yapılan baskılar bir cümle ile bile geçmiyor!
Velhasıl, yaptırımlar fakat AB’nin başını çeken devletlerin çıkarları bunu şahsen gerektirdiğinde gündeme gelebilir. Bu devletlerin hem ekonomik çıkarları hem de bölgeye ait jeo-stratejik planları an prestijiyle ağır yaptırımlardan fazla Türkiye’deki idaresi, havuç ve sopa ile hizaya getirmeyi gerektirmektedir. Lakin aslında yaptırım yanlışsız bir atak olur muydu bunu da ayrıyeten tartışmak gerekiyor. Net olan şu: AB, Erdoğan rejimi karşısında, demokrasi ve özgürlükler konusunda kendi argüman ve kriterlerine uygun bir siyaset izlemiyor. Bu bir yana, AB’ye dâhil değişik ülkeler ister silah satmak olsun ister ekonomik çıkarlar olsun isterse mülteci sorunu olsun, Erdoğan hükümetiyle ortasını bozmaktan pek yana değil.
AB Erdoğan hükümeti ile hem Türkiye’deki demokrasinin gelişmesi hem de ticari bağların bozulmaması için nasıl bir alaka kurabilir? Bu saatten sonra Türkiye hükümetiyle AB sağlıklı bir münasebet kurabilir mi?
Sağlıklı ilişkden ne anladığınızı bilmiyorum ancak şu gerçeği vurgulamak isterim: AB’nin başını çeken devletler, demokrasi uğruna ekonomik çıkarlarını zedeleyecek bir yönelime girmezler. Bağlantıların şimdiye kadar çizdiği tablo bunu açıkça göstermektedir. Bu devletler, fakat Türkiye üzerinde hiçbir tesirde bulunamadıklarını düşündüğü an, katı bir tavır almaya yönelirler. Erdoğan’ın özünde pragmatist biri olduğu, onunla hala çeşitli hususlarda iş birliği içinde olabileceklerini düşünmektedirler. Bir de şunu hesaplamaktadırlar: Erdoğan rejimi ebediyete kadar iktidarda olmayacak, Türkiye ise ekonomik, siyasi ve jeo-stratejik pozisyonundan ötürü çok kıymetli bir ülkedir. Hasebiyle şimdilik durumu yönetim etmekteler, mevcut idareyle ilgileri götürebildikleri kadar götürmeye çalışacaklardır. Türkiye’de demokrasinin gelişmesi ise, temel olarak AB’ye değil, Türkiye’deki halkların gayretine bağlı ve fakat onlar tarafından kazanılabilecek bir konudur. Bunun bu türlü olması, AB’nin bilhassa demokrasi konusunda Erdoğan rejimi karşısında izlediği tutarsız siyasetleri eleştirmeyi gereksiz kılmamakta elbette, tersine dengeli bir siyaset izlenmesi konusunda AB üzerindeki baskıyı artırmak lazım. Lakin yanlış beklentiler içerisinde de olmamak lazım.
Fransa’ya karşı Erdoğan’ın boykot kararı, radikal İslamcı taarruzlar üzere nedenlerle Macron AB’yi Türkiye’ye karşı daha sert bir tavır alması için zorlayacaktır diye düşünenler var. Bir de AP’de Türkiye’ye dayanak olan yahut karşı olan ülkeler var diye bir yansıma da var. Bu gerçek mu? AP’deki vekillerin Türkiye hakkındaki halleri nasıl?
Parlamentodan fazla ülkelerin dış siyasetine ve tepe toplantısına bakmak gerekiyor. Parlamentonun telaffuzları kısmen bu kararların içerisine yansıyor. AB’nin dış siyaseti birlik ülkelerinin hükümetleri tarafından belirleniyor. Avrupa Parlamentosu geçen sene kuzey Suriye yönelik yapılan müdahalelerde bir silah ambargosunun konulmasından yana açık ve net bir karar aldı lakin bu birlik ülkelerinin siyasetine yansımadı. Fransa, kendi çıkarı gereği daha farklı bir siyaset izlemek istiyor. Lakin bu birlik siyaseti olarak kendisini yansıtmıyor. Fransa’da son haftada yaşanan olayları değerlendireceksek her şeyden evvel mevtle sonuçlanan bu akınların net bir biçimde kınanması, Fransa halkının başı sağ olsun demek gerekiyor. Fransa ile yaşanan bu gerginlik, boykot daveti ne Fransa ne de Türkiye halkı çıkarına bir siyaset. Fransa çok büyük tansiyonlar yaşıyor. Bir tarafta cihatçı kümelerin hiçbir şart altında özrü olmayan insanlara yönelik akınları var. Öbür taraftan bütünlüklü Müslüman halka yönelik önyargıların körüklenmesi de kelam konusu. Bu çok tehlikeli bir gidişat, önyargı ve düşmanlıkları körüklemekten öteki bir yere varmayacak bir siyasetle karşı karşıyayız ve bu siyasetin oyununa gelmemek gerekir.
Bunu biraz daha somutlaştırır mısınız?
Mesela Doğu Akdeniz gerginliğini tartışıyorsak Kıbrıs meselesinin demokratik tahlilini artık ele almamız gerekiyor. Suriye sıkıntısını tartışıyorsak bütün dış güçlerin oradan çekilip Suriye’de yaşayan halkların kendi bahtını özgürce demokratik bir temelde geliştirmesi için adımlar atmasını tartışmamız gerekiyor. Azerbaycan-Ermenistan çatışmasını tartışıyorsak halkların barış içerisinde özgürce yaşayabilmesi için bu türlü bir siyasetin alt yapısının oluşturulmasını tartışmamız gerekiyor. Libya’yı tartışıyorsak tekrar demokrasiyi temel almamız gerekiyor. Bütün kışkırtmaların, askeri müdahalelerin durdurulması gerekiyor. AKP iktidarı iç siyasetteki çıkmazından ötürü dış siyasette çok tehlikeli adımlar atıyor. Bunu kınıyorsak kınadıktan sonra AB’nin yapması gereken Kıbrıs AB’nin üyesi ve yıllardır çözülmemiş bir sorun var. Bu sorunun çözülmesi için kamuoyu baskısını artırmamız gerekiyor. Mesela Suriye’de AB’ne üye kimi ülkelerin direkt yahut endirekt var olan savaşta müdahaleleri olduğunu biliyoruz. Bunun durdurulmasını talep etmemiz gerekiyor vs. Sorun, önümüzde duran ve yıllardır çözülmeyen meselelere kalıcı barışçıl bir tahlil yolu çizmemiz ve bunun için çaba etmemizdir. Bu türlü daha net sonuçlara varabiliriz. Sonuçta AKP iktidarı, çözülmemiş sıkıntılara ve emperyalist güçlerin kendi ortalarındaki çelişkilere oynayarak kendine bir hareket alanı yaratmaya çalışıyor, bu emelle mümkün fırsatları kolluyor.
Bütün bu saydığınız sorunlarda AB tahlil olabilecek güce ve işleve sahip mi?
Tabi, AB çözmek istese birtakım problemleri çözebilir. AB ekonomik olarak da siyasi olarak da güçlü bir yapılanma. Birlik ülkelerinin kendi çıkar siyasetleri farklı olduğu için gerçek tahlillere adım atmıyor günü kurtarmaya çalışıyor. Vakte oynayan bir siyaset izliyor. Bu da hiçbir vakit sonuç vermiyor. Almanya’nın ve Fransa’nın siyaseti, çıkar siyasetleri dışarıya yönelik bir birlik olarak çıksa da her vakit birbiriyle örtüşmüyor. Hepsi çıkar siyaseti yaptığı için bu siyasete kısmen yansıyor. Ancak tahlil gücü olabilmesi için kendi iç çelişkilerini çözmesi, çıkardan çok demokrasiden yana bir siyaseti izlemesi gerekiyor. AB’nin çeşitli devletlerin çıkarları üzerinden şekillenen bir birlik olduğunu dikkate alırsak, bu iç çelişkilerin bütünlüklü çözülmesinin güç olduğu, münasebetiyle AB düzleminde çelişkili dış siyasetin AB’nin bir gerçekliği olarak asılda devam edeceği resen anlaşılır.
Angela Merkel tıpkı vakitte AB periyot başkanlığını yürütüyor. Türkiye siyaseti AB’deki öteki ülkeleri rahatsız ediyor mu?
Yeri geliyor eleştiriyorlar yeri geliyor hakikat buluyorlar. Fakat ben Almanya’nın Türkiye siyasetinin muhakkak eleştirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Olayları yaygara yapıp büyütmek, daha fazla germek hakikat bir siyaset değil. Macron yeri geldiğinde biraz bu türlü yapıyor. Lakin Almanya’nın da ekonomik ve siyasi çıkarları doğrultusunda anti demokratik bir hükümeti desteklemekten vazgeçmesi gerekiyor. Desteklemek derken Merkel bile, bu benim görüşüm değil fakat objektif bakmak gerekirse tabi ki Erdoğan’dan çok hoşnut değil. Kendi çerçevesinde bir biçimde onunla çıkarı için iş birliği yapmak zorunda kalıyor. Net bir biçimde demokrasiden yana tutumunu belirlemiş olsaydı Almanya siyaseti 2015’te, 2016’da Türkiye ziyaretlerinde Erdoğan hükümetinin güçlenmesine neden olacak bir hal sergilemezdi. Sahiden demokrasiden yana olsa silah satışlarını durdurur, ekonomik çıkarları doğrultusunda yatırım yapmazdı. Macron üzere doğuşçu siyaset yapması gerekmiyor, bu da sonuç veren bir siyaset değil. Lakin Merkel’in hakikaten yaptığı somut siyasette demokrasiden yana saf belirlemesi gerekirdi. Alman halkı bu hususta daha net bir duruş sergiliyor. Hükümetten demokrasiden yana hal belirlenmesini talep ediyor. Bunun değişmesi lakin halkların baskısıyla mümkündür. Halkların kardeşliğini güçlendirmek gerekir.
Sizce Almanya hükümeti Türkiye’nin Almanya’daki radikal İslamcı kümelerle ilgisinden, bu kümelerin kaos yaratma ihtimalinden çekiniyor mu? Bu kaygısından ötürü mı daima yatıştırma siyasetini tercih ediyor?
Açık olarak bu söylenmese de tahminen bir biçimde rol oynayabilir. Almanya’da yaşayan önemli bir Türkiye kökenli nüfus var. Türkiye siyaseti Almanya’ya fevkalade bir biçimde yansıyor. Bu türlü bir şeyin olmadığını söylemek hakikat olmaz. Lakin bunun ne kadar rol oynadığını elimizde bir bilgi olmadığı için söyleyemeyiz. Lakin bu mevzuyu Alman hükümran siyaseti göz önünde bulunduruyordur büyük bir ihtimalle. Burada da yapılması gereken şey ahenk siyasetini daha farklı işlemek olmalıdır. Türkiye kökenli insanlara eşit hakları vermek, buradaki siyasetten onlara da hisse aldırmak yanlışsız olurdu. Alman siyaseti ve hükümeti yıllarca adım atmadığı için tahminen de bunun badiresini yaşıyor.
Türkiye bilhassa Doğu Akdeniz’de AB’nin dış hudut güvenliği için de sorun olabilecek adımlar atmayı göze alabiliyor. Her yerde müdahale eden, sorunu kışkırtan bir durum sergiliyor. Almanya’da CDU’da bir kesim hatta Merkel ve AB içerisinde birtakım ülkeler Türkiye’nin ayrıcalıklı ortak olması fikrini destekliyordu. Türkiye’nin militarist dış siyaseti AB’ye üye olmasını istemeyenlerin işlerine geliyor olabilir mi?
Aslında muhafazakâr olan CDU ve kardeş partilerinin isteği bu doğrultudaydı lakin çok net bir çizgide çıkmıyordu. Son periyotlarda bildiğiniz üzere AB ile Türkiye’nin ortasındaki birlik üyesi olma görüşmeleri büsbütün donmuş durumda. Ne Türkiye hükümeti ne de AB üyelerinin hükümetleri Türkiye’nin kısa bir vakit içerisinde AB’ne üye olabileceğini düşünmüyor. Fakat her iki taraf da görüşmelerin büsbütün kapanması için dondurulmuş durumda bırakıyor ki kapı kapanmasın her iki taraf da kendi çıkarları doğrultusunda münasebetlerini sürdürebilsin. Samimi olsalar her iki taraf da üyeliğin olmayacağını bildiğini söyler. AKP hükümetinin dış siyasetine gelecek olursak, AKP kendi iç ve dış siyaset çıkmazlarından ötürü şu an askeri gücüne dayanıyor. Türkiye’nin dünyanın en büyük ordusuna sahip ülkelerden birisi olduğunu biliyoruz. Ekonomik olarak büyük badirede, siyasi olarak bir krizden başka krize atladığı için çıkış yolunu dış siyasette, militarizmde aramaya çalışıyor. Lakin ne kadar bu türlü adım atarsa bir o kadar çıkmaza giriyor. AKP ve Erdoğan hükümetinin yaptığı şey öbür dünya güçlerinin çelişkilerini kullanarak kendisine hisse biçmeye çalışmak. Mesela Karabağ konusunda bakacak olursak burada da sergilediği tavır biraz politik çıkmazlardan kurtulmak ve önündeki seçimleri milliyetçilik üzerinden kazanmak.
Doğu Akdeniz’e bakacak olursak, AKP/ MHP Koalisyonu güçlü olduğundan askeri adımlar atmadı tam aksine dış siyasette büsbütün izole olmuş olduğu için, kimse ona hisse vermediği için, askeri müdahalelerle masa başına dönme eforuna girdi. Libya’da Doğu Akdeniz kaynaklarından hisse almak için Sarrac hükümetine takviye verdi. Böylelikle Doğu Akdeniz için yapılan mutabakatta kendisine hisse biçebilecek, masa başına geçebilecekti. Olan Libya’da, Suriye’de, Ermenistan’da, Azerbaycan’da yahut öteki yerde ölen halklara insanlara oluyor. Olan Libya’da, Suriye’de, Ermenistan’da, Azerbaycan’da yahut öbür yerde ölen halklara insanlara oluyor. Bunlara dur demek gerekiyor.
Tüm bu saydığınız sorunlar karşısında Almanya Türkiye’ye karşı tavrını değiştirir mi? Yahut ne olursa olsun Türkiye’ye takviye vermeye devam edecek mi?
Şimdiden net bir sonuç söylemek sıkıntı. Ancak atılan adımlara bakıldığında yaptırım çıkma ihtimali çok gerçekçi gelmiyor. Ne Merkel ne de öteki ülkeler büyük ihtimalle Erdoğan’la çalışmaktan hoşnut değil. Zira onların da daha rahat çalışabileceği siyasetlerin önünde pürüz oluyor, yeni problemler çıkarıyor, boşu boşuna başlarını ağrıtıyor. Meğer tahminen Alman hâkim siyaseti Türkiye’nin pozisyonunu, iktisadını daha rahat kullanmak istiyor. Bundan hoşnut olmasa da alakalarını sürdürecek. Türkiye’nin jeo-stratejik pozisyonunun, iktisadının ehemmiyeti de bütünlüklü olarak ortada duruyor ve Almanya bundan vazgeçemeyecek. Alman hükümeti için Ortadoğu’da atılacak adımlarda Türkiye açık kapı. Fakat şunu belirtmek lazım, AKP’nin yanlış dış yahut iç siyasetinin tahlili rastgele bir Avrupa ülkesinin liderinde yahut AB’nde değil. Bu en başta Türkiye’de yaşayan bütün halkların, bütün muhalefetin birlikte vereceği uğraşla çözülebilecek bir sorun. Sol partili ve demokrasiden yana bir siyasetçi olarak halklarla dayanışmam sonsuzdur. Verebileceğim dayanağı veririm lakin AKP iktidarının tahlilinin dışarıda aranması hakikat değil. Muhalefetin birleşmesi ve kayıtsız kuralsız demokrasiden, eşitlikten yana saf belirlemesi gerekiyor.
O halde siz AB yahut Almanya Erdoğan’ı ve siyasetlerini bu kadar çok desteklememiş olsaydı bugün bu kadar rahat her istediğini yapamazdı eleştirisini kabul etmiyorsunuz.
Tabi ki, yaptığı somut siyasette Avrupa halkları değil lakin hâkim siyaseti bir biçimde dayanak verdi. AKP 2015’te birinci seçimlerde istediği sonucu almadığı için yaygara yaptı, kaos ortamı yarattı. Seçimlerin yenilenmesine zorladığı, kendi iktidarını yaratmaya çalıştığı devirde seçimlerden evvel Angela Merkel Türkiye’ye gitti. Altın varaklı koltuklarda oturup poz verdi. Elbette bu bir takviyeydi. Türkiye’nin mültecilere bekçilik yapmasını istiyordu. Ekonomik olarak da takviyeler verdi. Fakat yeniden de AKP’nin yanlış siyasetinin tahlili Türkiye’deki halkların vereceği mücadelededir. Angela Merkel kalkıp Türkiye’nin demokrasi sıkıntısını çözmek istemez, bu onun çıkarına da değil. Merkel’in siyaseti Alman halkının da çıkarına değil. Alman halkı da sorun yaratan, savaş çıkaran ülkelere silah satışı devam etsin istemez. AB’ni, Angela Merkel’i eleştirebiliriz, eleştirmemiz de gerekiyor. Lakin bunu yaparken asıl tahlilin nerede olduğunu da görmemiz gerekiyor.
Gazete Duvar
