Boğaziçi Üniversitesi’ne Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından rektör olarak Melih Bulu’nun atanmasının akabinde başlayan protestolarda son 2 haftada 500’den fazla öğrenci gözaltına alındı, 30’dan fazla öğrenciye ‘konutu terk etmeme isimli denetim tedbiri’ verildi, 11 öğrenci ise tutuklandı. Süreci başından beri takip eden avukatlar Ezgi Önalan, Levent Pişkin, Özgür Urfa ve Burak Duyar ile avukatların kalabalık olmasının sağladığı imkanlar, gözaltı ve tutukluluk sürecinde şahit oldukları hak ihlalleri ile öğrencilere verilen ‘ev hapsi’ önlemi üzerine konuştuk.
Her biriniz farklı kurumların içerisinde faaliyetlerde bulunan avukatlarsınız. Boğaziçi gözaltılarını da birinci gününden beri adliyelerde takip ettiniz. Avukatlar bu süreçte kendi ortalarında nasıl organize oldu?
Ezgi Önalan Ezgi Önalan: Bu süreç 5 Ocak’ta başlamıştı biliyorsunuz. 5 Ocak’ta aslında haber alan avukatlar olarak oraya toplandık. Gelen avukatlarla bir Whatsapp kümesi açtık. “Buradan transfer alalım, birkaç günlük bir Whatsapp kümesi olsun” dedik. Sonra 1 aydır oraya yeni arkadaşlar geldikçe küme da 100 kişiyi aştı neredeyse, hayli bir avukat oldu orada. Yeni gözaltılar, yeni konut baskınları olduğunda oradan haberleşerek uygun olan yere uygun olan kişinin geçtiği formda bir tertibe giriştik. Aslında çok doğal gelişen bir süreçti. Muhtaçlıktan kaynaklı, herkesin dayanışma içinde hareket ettiği bir şeye evrildi.
‘GÖZALTILAR ARTTIKÇA AVUKAT SAYISI DA ARTTI’
Avukatların bu formda kalabalık olmasının pratikte nasıl tesirleri oldu?
Ezgi Önalan: Adliyelerde kalabalık olmanın hakim ya da savcı karşısına çıkarılan öğrenciler için olumlu bir tesirinin olduğunu düşünüyorum. Adliyelere bilhassa geç saatlerde çıkarıldılar ve arkadaşları, onlara takviye olmak isteyen bireyler içeriye giremediler. Hasebiyle orada o kadar avukat görmek olumlu bir tesir yaratmıştır elbette. Onun da ötesinde, gözaltılar arttıkça avukat sayısı da arttı. Bunun kendisinin de bir ileti olduğunu, bir şey tabir ettiğini düşünüyorum. Avukatların ayrıyeten emniyetlerde de sayıca fazla olmasının olumlu tesirlerini gördük. Zira emniyetten çok fazla hak ihlali tarafımıza ulaşıyordu. Münasebetiyle orada avukatlar olarak kalabalık olmak, çok işi süratlice bölüşebilme ve raporlayabilme imkanı sağladı.
Levent Pişkin: Avukat sayısının çok olması hem avukatlar ortası dayanışmayı güçlendirdi hem de o gençlerin yalnız olmadığı iletisini vermek için değerliydi. Savunmanın konumunun gitgide güçsüzleştiği bir devirde o bir aradalık hali hem bizi güçlendiren bir şey hem de yargının başka erkleri karşısında o gençlerin yalnız olmadığına dair bir bildiri oldu. Aslında gençlerin haklarının çiğnenmesi yakalanma anında başlıyor. Olağan kurallarda yakalama anından itibaren müvekkilinizin yanında bulunabilirsiniz. Ancak bizim sıklıkla rastladığımız ve sıklıkla hengamesini ettiğimiz şeylerden birisi mesela gözaltı araçlarına alınmamak. Pek çok hak ihlalinin meydana geldiği yer gözaltı aracı. Karşıt kelepçeden tutun, fizikî şiddete kadar pek çok şey var. Başaramadığımız noktalardan birisi gözaltı araçlarına girememek.
‘KALABALIK OLMASAYDIK ADLİYEDEN ATILACAKTIK’
Özgür Urfa Özgür Urfa: En son Anadolu Adliyesi’nde geçen perşembe, Şilan ve Anıl’ın tutuklandığı akşam, yaklaşık 65 avukat vardı. Tutuklama kararı çıkınca bir alkış, reaksiyon gösterildi. Polisler “Süpürün” diye talimat verdi. Üç milletvekili ve 60 avukat kol kola direndik. O akşam orada kalabalık olmasaydık, 20 kişi olsaydık bizi adliye binasından dışarıya atacaklardı. Daha tutanakları alamamıştık, imzalayamamıştık, müvekkillerle görüşememiştik. Çok somut bir örnek, bizi dışarı atamadılar ve müvekkillerimize ulaştık. Gereksinimlerini giderdik.
Burak Duyar: Tutuklamaya sevk edilen beş kişinin olduğu günde de öyleydi. Duruşmalara polisin girdiğini gördük. Polislerin salondan çıkarılmasını talep ettik lakin hakim yargılamaya devam edeceğini söyledi. Avukatlar da “Polisler çıkmazsa biz sorguya girmeyeceğiz” dedi ve sonuçta polisler dışarı çıktı. Savunmaya katılmayan lakin orada bulunan arkadaşlar kuru kalabalık değil asla.
‘AİHS’NİN NEREDEYSE TÜM HUSUSLARI TEK TEK İHLAL EDİLDİ’
Sizlerin gözaltı ve tutukluluk sürecinde şahit olduğunuz hak ihlalleri nelerdi?
Ezgi Önalan: Mesela Selahattin ile Doğu’nun tutuklandığı vakit, bütün evrelerde ‘Dini pahaları aşağılama’ cürmünden süreç yapıp son dakika sevk ederken ‘Halkı kin ve düşmanlığa tahrik’ hatasına çevirdiler. Gözaltılarda zıt kelepçe her kademede uygulandı. Bulguları rapora yazmayan hekimlerle karşılaştılar. Aslında LGBTİ+’lara tacizleri, hastanelerdeki tehditleri biliyoruz. Konut baskınlarına kamerayla gidip basına servis etmeler var.
Levent Pişkin Levent Pişkin: Aslında baştan itibaren her şey çok hukuksuz. Ne yakalama tutanağı var hakikat düzgün gördüğümüz, ne hukuka uygun olarak alınmış bir gözaltı kararı var, ne uzatma kararları bize bildiri edildi… Yakalamadan gözaltına ve adliyeye sevke dair, hatta savcılığın mahkemeye sevk yazılarına kadar hiçbirisi bize bildiri edilmedi. Biz savcılığın sevk yazılarını polisten öğrendik mesela. Bunların dışında teknik el koyma kararı olmadan zorla telefonlarını ve şifrelerini almak istediklerini biliyoruz. Gözaltındayken bayanlara pak ped almadılar içeriye. Taciz ya da makûs muamele sorunu için de LGBT+’lara yönelik özel bir muameleleri var. Tek başına tutulanlar var, 3 günlük gözaltı sürecinde neredeyse tecrit şartlarında kalan vardı. Aileleri aramaya başladılar birkaç gündür. Özel hayata direkt müdahale var. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin neredeyse tüm hususları tek tek ihlal edildi.
‘TUVALET KAĞIDI VERMEK İSTEDİK, ‘TUVALET TIKANIYOR’ DİYE ALMADILAR’
Burak Duyar Burak Duyar: Şöyle şeylerle karşılaştık, içeriye tuvalet kağıdı sokmadılar. Üç gündür orada olan 23 kişilik grup için içeriye tuvalet kağıdı vermek istedik, “Tuvaletler tıkanıyor” diye almadılar. Kapalı olan hiçbir şeyi almadıkları için şeker bile veremedik, küp şeker verebiliyorduk yalnızca. Bayan koğuşunda maskeleri değiştirilmemişti, 24 saattir orada duran insanların maskesini gece 1’de değiştirdik. Şilan mesela vegandı, ekmek ortası salatalık domates götürdük lakin alınmadı içeriye. Şilan’ı aç gönderdiler cezaevine. O denli bir süreç ki, hukuka uygun ne var diye saysak daha az şey sayarız.
‘DERS NOTLARINI GÖTÜRDÜM, ALMADILAR’
Özgür Urfa: Cuma gününden beri her gün, en az bir avukat hem Maltepe’deki hem Bakırköy Bayan Cezaevi’ndeki arkadaşları ziyaret ediyor. Bakırköy Cezaevi’nde korona virüsü tedbirleri nedeniyle Şilan ve Beyza başka ayrı kalıyorlar. Kitap alamıyorlardı kaç gündür, yeni almaya başladılar. Ödevleri var, yaptırmamak için bin dereden su getiriyorlar. Beyza’ya ders notları götürdüm almadılar. İmtihanı olduğuna dair üniversiteden kaşeli imzalı yazı istediler. Üniversiteyle irtibat kurduk, kısım lideri, dekan, rektör, her biriyle farklı görüşmek suretiyle bir yazı hazırlandı. Pazartesi ödevlerinin son günü ve hala notlarını veremedim. Üniversiteden bir üst yazı ve yazıyı okuldan bir akademisyenin getirip vermesi zaruriliği dayattılar. Ben yazıyı bir akademisyenle birlikte alıp götüreceğim. Anca o biçimde ödev yapmasına müsaade veriyorlar.
‘İTİRAZIMIZIN SONUÇLANMASINI BEKLEMEDEN ELEKTRONİK KELEPÇE TAKTILAR’
30’dan fazla şahsa konutu terk etmeme ya da daha çok kullanılan hali ile ‘ev hapsi’ önlemi verildi. Daha evvel bu kadar sık rastladığımız bir uygulama değil. Hem bu önlemin mantığını hem de nasıl uygulandığını anlatabilir misiniz?
Özgür Urfa: Bizim dörtten fazla müvekkilimize konutu terk etmeme isimli denetim önlemi verildi. Örneğin Anadolu Yakası’nda oturan iki bayan arkadaşımıza 24 saat içinde, itirazımızın sonuçlanmasını beklemeden taktılar elektronik kelepçeyi. Avrupa Yakası’na oturan iki arkadaşımızdan birisine daha yeni, dün gece 12’de gidip elektronik kelepçe taktılar. Şu anda konut mahpusu nedeniyle işine, okula gitmesi gereken gidemiyor. Hastaneye müsaadeyle gidiliyor, rapor alması, raporunu teslim etmesi gerekiyor. Güya bir rahatlık üzere gösteriliyor mesken mahpusu lakin önemli dertli, özgürlük ve hak ihlaline yol açan bir uygulama. Meskenin içinde bile 18 metreden daha fazla uzaklaşmama zaruriliği var.
‘UYGULAMA, ÖLÇÜLÜLÜK PRENSİBİ İLE ÖNEMLİ BİÇİMDE ÇELİŞİYOR’
Levent Pişkin: Savcılar çok fazla kişiyi tutuklama istemiyle sevk ettiği için yargıçlar bunun daha hafif bir önlem olduğunu düşünüp bu türlü karar veriyorlar. Bu mevzuyla ilgili Anayasa Mahkemesi kararı var, en az mahpus cezası kadar önemli bir önlem olduğunu, karar verirken buna uygun olarak verilmesi gerektiğini belirtiyor. Orantılılık ve ölçülülük problemleri var olağan ki. Siz 2911’den (Toplantı ve Şov Yürüyüşleri Kanunu) suçladığınız insanları mesken hapsine mahkum ederek ölçülülük unsurunu zedelemiş oluyorsunuz. Bu beşerler tahminen de buradan beraat edecekler. Valiliğin aldığı yasaklama kararı hukuka uygun kararlar değil. Münasebetiyle bir şov yürüyüşünü ya da basın açıklamasını hukuka ters hale getirmeye kâfi kararlar da değil. Velev ki o denli oldu, konut mahpusu tekrar de ölçülülük prensibiyle önemli biçimde çelişiyor. Bir öteki husus da şu; ikametgâh adresin neresiyse orada kalman gerekiyormuş üzere uygulanıyor. Örneğin LGBTİ+ arkadaşlar açısından, aileleriyle kalmayan, ailelerine açık dahi olmayan, tahminen konutta şiddet görecek beşerler o adreslerde kalmak zorunda bırakılıyor. Ne kadar süreceği ile ilgili hiçbir fikrimiz yok zira bu isimli denetim. En iyi ihtimalle birinci duruşmaya kadar sürecek üzere duruyor.
‘HEM PARMAKLA GÖSTERİP HEM AŞİKÂR BİR ADRESTE TUTUYORLAR’
Ezgi Önalan: Tutuklamada aslında bir ceza infaz kurumu içerisinde bulunuyorsunuz ve bütün hayatınız devletin sorumluluğunda oluyor. Fakat konutunda kalan öğrencinin hayatının garantisini devlet sağlayamıyor. Konut içinde bir kaza yaşadığı vakit bunun sorumluluğunu devlet üstlenmeyecek. Öte yandan bu öğrencilerin hepsi, şu terör örgütüyle, bu terör örgütüyle irtibatlı oldukları öne sürülerek gaye gösterildiler. Etraflarında hiçbir güvenlikleri yokken o konutu terk edememeleri kelam konusu. Bu kimsenin aslında üstlenemeyeceği bir sorumluluk. Hem parmakla gösterip hem de aşikâr bir adreste tutmuş oluyorlar. Bu birebir vakitte kişinin güvenlik hakkının da ihlalidir.
‘KEŞKE TUTUKLAMAYA SEVK EDİLSEYDİK, EN AZINDAN HAKİM GÖRÜRDÜK’
Burak Duyar: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) bu mevzuda önlemin yoğunluğu ve derecesini gözetiyor. Mesela Guzzardi/İtalya kararı var. Bir adaya hapsediyorlar mafya üyesi olduğundan şüphelenilen bir kümesi. O adada dolaşabiliyorlar, günde 2 sefer isimlerini ve numaralarını söyleyebilerek telefon edebiliyor, ailesini yanına çağırabiliyor lakin AİHM, buna tekrar de ihlal kararı veriyor. Kişi özgürlüğü ve güvenliğini değerlendirirken bu önlemin yoğunluğuna, derecesine, uygulanma stiline, müddetine bakıyorlar. Bu açıdan konut hapsinin Türkiye’deki uygulama şekli aslında direkt AİHS’nin ihlali. Bir şey daha var; tutuklama değerlendirmeleri duruşmalı olarak yapılır. Fakat 23 kişinin olduğu takımda, tutuklamayla değil de isimli denetimle sevk edilenler için kararlar, duruşma açılmaksızın evrak üzerinden verildi. Bu da savunma hakkını ihlal etti. Kişinin kendisini söz dahi edemeden, hakim önüne çıkmadan direkt kendini mesken mahpusunda bulmasına neden oldu. İnsanların, “Keşke tutuklamaya sevk edilseydik, en azından hakim görürdük” üzere reaksiyonları oldu.
Gazete Duvar
