DUVAR- Covid-19 salgını birçok iş kolu üzere müzik dünyasını, sahne sanatlarını da derinden sarstı. Konserler, şenlikler ertelendi, yerler kapandı, canlı müzik yaparak geçimini sağlayan birçok müzisyen, müzik ve sahne işçisi sıkıntı vakitler yaşadı, yaşıyor. Bu devirde dayanışmanın ve örgütlü olmanın değeri de bir kere daha kendini hissettirdi. Elbette pandemi öncesi ve sonrası bu manada kimi kıymetli teşebbüsler, platformlar olsa da müzik dünyasında farklı statülerde çalışan tüm işçilerin, müzisyenlerin haklarının korunması, ekonomik ve toplumsal garantilerinin sağlanması için daha geniş kapsamlı tedbirler alınması gerekiyor.
Bu devirde Peyk’ten İrfan Alış’ın öncülüğünde, birçok müzisyenin müziklerinin yer aldığı, bir dayanışma serisinin birincisi olan Olta albümünü hatırlatmadan geçmek istemiyorum. Bu devri iyi kılan, yalnız olunmadığını hissettiren teşebbüslerden biriydi bu ortak çalışma.
Biz de bunun için sorularımızı müzik dünyasına yönelttik. Müziğin içinde farklı alanlarda emek veren ışık dizayncısı Uğur Can Lider, tonmaister Emre Vural, menajer Fahranaz Bozkurt’la, müzisyen Erbil Doğan, Moğollar’dan ve solo çalışmalarından tanıdığımız Taner Öngür, Türkiye’nin özgür doğaçlama alanındaki birinci bayan seslerinden olan Sumru Ağıryürüyen, Pinhani’nin kurucularından ve solisti Sinan Kaynakçı, yeniden solo çalışmalarından, yaptığı oyun müziklerinden tanıdığımız Çiğdem Erken ve Vedat Sakman’la pandeminin maddi manevi tesirini konuştuk. Birebir vakitte örgütlenmenin ve dayanışmanın ehemmiyetine, kolektif çalışma ortamının sarsılmasına yakın temasın sekteye uğramasına, online konserlerin gündeme gelmesine, tekli çalışmaların tartı kazanmasına, üretimin ve paylaşımın farklılaşmasına dair neler düşündüklerini sorarken bu günlerde hangi “normal”in daha “normal” olduğu sorusunun da karşılığını aradık.
İşin üretim, dağıtım, kayıt, yapım kısmını, pandeminin müzik sanayisi üzerindeki tesirini, üretim ve tüketimin farklılaşmasını, müzikte dijitalleşme sürecini ve bu salgının zati gelecek olan süreci hızlandırıp hızlandırmadığını ise Ada Müzik’ten Bülent Forta ve Grgdn Müzik’ten Haydi Ellazi’yle ele aldık.
Taner Öngür: Yani yeni normalimiz kaos…
Sanatçı Taner Öngür: Çok şükür bugüne kadar sıhhat açısından etkilenmedim lakin salgının gitgide artarak yaygınlaştığını gördükçe, bu mevzuda da şüpheliyim. Geçimini konserlerden sağlayan birisi olarak, ekonomik manada ağır bir halde etkilendim. Üstelik taban fiyat kadar bir gelirle rahatça yaşayabilecek, mütevazı bir hayat süren biri olmama karşın. Etraftan, şuradan buradan gelen takviyelerle bugüne kadar yönetim ettim, bundan sonrası için pek umudum yok. Pandeminin tüm dünyada ve ülkemizde makus yönetilmesi (yönetilememesi) göz önüne alındığında, gelecek açısından hiçbir öngörüm yok diyerek bu mevzuyu geçiştireyim, yoksa moralinizi bozmuş olurum..
Şu anda bir olağanlaşma eforu içindeyiz ancak çok zavallı bir efor bu. Önümüzdeki kış çok ağır ve sıcak geçebilir. Müzik kesiminden bahsedeceksek; o denli bir şey yoktu. Akbabalık, eş dost, ahbap çavuş bağları, geçmişin yağmalanması, el yordamı ile kör tuttuğunu stili bir kesimdi. Bu ortada, iyi niyetli çok yetenekli, zorluklara karşın kendi yolunda ilerlemeye çalışan genç müzik insanlarını tenzih ederim. En büyük ziyanı tahminen de onlar gördü, umutları tükendi. Yani yeni normalimiz kaos…
Örgütlenmenin ehemmiyetini artık anlıyor olmamız, yazık bir durum, artık çok geç, zati örgütlü hak mücadelesini sindirmeye, sulandırmaya ya da yok etmeye çalışan bir idare karar sürerken bunun pek bir yararı da olmaz. MESAM, kongreden iki hafta evvel kayyum atanıp gasp edilen 9000 üyeli bir telif örgütlenmesiydi. Kongre oldu, kayyum defedildi, sanırım bu bir iki sene önceydi, en son tekrar uyduruk bir duruşma kararı ile tekrar gasp edildi. Diğer telif kuruluşları (MÜYORBİR, MSG) telif toplamakta zorlanıyor, radyolar, oteller pandemiyi öne sürerek ödeme yapmıyorlar. Bazı teşebbüsler yok değil, lakin müzik dünyası o kadar farklı kısımlardan oluşuyor ki, birbirine benzeyenlerin kendi ortalarında kuracakları dayanışma örgütlenmelerinin, sonra bir zirve federasyonda birleşmeleri gerekir ki, bu da ülkemizdeki her alandaki itiş kakış kültürüne pek uymaz.
Bu ortada, her şeye karşın diyerek boş durmuyor, en azından konutta yapabileceğim şeyleri yapmaktan geri durmuyorum kendi adıma. Haziranda Taner Öngür&43.75 olarak 14 modülden oluşan bir enstrümental albüm kaydettik, sanırım, eylül sonu yahut ekim ayında yayınlanacak.
Vedat Sakman: Müzisyenlerin bu durumda olması, örgütlü bir topluluk olmamalarından kaynaklanıyor. 1980 öncesi DİSK’e bağlı bir sendikamız vardı ve epey güçlüydü. Darbeden sonra, DİSK’in dağılmasıyla birlikte Müzisyenler Sendikası da büyük yara aldı.
Sanatçı Vedat Sakman: Bu pandemiyle birlikte, bir anda hiç tanımadığımız bir boşluğa düştük. Toplumsal hadiselerde (ülke gerginlikleri, yağmur, kar, hatta maç günleri vs.) birinci etkilenenler daima müzisyenler olurdu, alışıldık bir durumdu. Ancak bu kere, kaygıyla karışık ekonomik yıkımlar da beraberinde geldi. Birebir vakitte işlettiğim kulübün çalışanlarının sorumluluğunu da taşıyoruz. Ekonomik olarak toparlanamadık. Hala her yer açılmakta lakin müzisyenler kapalı.
Bugün müzisyenlerin bu durumda olması, örgütlü bir topluluk olmamalarından kaynaklanıyor. 1980 öncesi DİSK’e bağlı bir sendikamız vardı ve epeyce güçlüydü. Darbeden sonra, DİSK’in dağılmasıyla birlikte Müzisyenler Sendikası da büyük yara aldı. Hala faaliyet gösteriyor lakin eski gücünde değil. İleriki devirler için Ankara merkezli Müzisyenler Sendikası’nı ve derneğini kalkındırmak ya da tekrar örgütlenmek için bir ortaya gelmek, resmi bir kimlik kazandırmak gerek.
Uğur Can Başkan: Pandemi başladığında bu kadar uzun süreceğini düşünmemiştim açıkçası. Lakin sürecin idaresindeki acizlik, beceriksizlik ve yalnız kalmamız beni iyice karamsarlığa itti.
Işık Dizayncısı Uğur Can Lider: Pandemiye aktiflik kesimi ve işçileri olarak hazırlıksız yakalandık. Bilhassa çalışanlar olarak çoğumuzun ne sigortası ne de birikimi var. Günlük çalışıyoruz, günlük ödeme alıyoruz ve günlük sigortalanıyoruz. Dönemlik çalıştığımız kurumlar da var, onlar da çalıştığımız gün kadar, anlaştığımız fiyat üzerinden sigorta ödüyorlar.
Aslında ülkemizde ve dünyada zıt giden şeyler olduğunda birinci etkilenen dal bizimki. Pandemi başladığında bu kadar uzun süreceğini düşünmemiştim açıkçası. Lakin sürecin idaresindeki acizlik, beceriksizlik ve yalnız kalmamız beni iyice karamsarlığa itti. Birlikte çalıştığım sanatçı ve kurumların birkaçı dışında ne arayan oldu, ne soran. Borusan Kültür Sanat, planlanan aktiflik ve konserler iptal edilmesine karşın ödemeyi yaptı, sigortamı da yatırdı. Lakin Haziran itibariyle dönem bitince mutabakatımız da bitti. Sonraki dönem içinse şimdi bir gelişme yok. Pentagram ve Pinhani’den ise maddi manevi takviye gördüm. Bunun dışında büsbütün yalnız kalmam itimadımı çok sarstı, beni, hayatımda majör değişiklikler yapmaya itti, itiyor.
Üç aydır sahne işçileriyle örgütlenme uğraşındayız. Emelimiz bir dernek ya da oda kurarak varlığımızı göstermek. Lakin bu gayretlerimiz da ferdî egolara takılıyor. Bu süreç gösterdi ki, aslında biz yokmuşuz. Fakat vazgeçmeyeceğiz. Öteki seçeneğimiz yok.
Bülent Forta: İzlenmeler artsa da reklam gelirleri düştüğü için Youtube üzere alanlardan elde edilen gelirlerde de düşüşler yaşandı.
Prodüktör Bülent Forta (Ada Müzik): Pandemi hayatımıza ait bir çok şeyi değiştirdi. Bu değişimden en çok etkilenen alanların başında kuşkusuz müzik sanayisi geliyor. Dünya planında, bu sanayinin en büyük gelir kaynağı canlı müzikten elde ediliyordu. Onlarca yorumcu, müzisyen, teknik eleman çalışıyor, ilişkili sektörler için de gelir üretiyordu. Konserlerin bu süreçte bütünüyle durması, yerlerin kapalı olması hayatını müzikten kazananlar için tam bir yıkım oldu.
Kayıtlı müzik ise uzunca bir müddettir esasen dijital platformlar üzerinden tüketildiği için bu alandaki kayıplar canlı müziğe nazaran daha az. İzlenmeler artsa da reklam gelirleri düştüğü için Youtube üzere alanlardan elde edilen gelirlerde de düşüşler yaşandı. Benzeri bir durum telif alanında da yaşanıyor. Otel, bar üzere işletmelerin kapalı olması ve müziğin kullanılamaması telif gelirlerinde kayıplara yol açtı.
Ada Müzik de şirket olarak bu durumdan elbette makûs etkilendi. Stüdyonun, iş yerinin çalışanların sıhhati için kapanması üretimi olumsuz etkiledi. Birçok projeyi ertelemek durumunda kaldık. Lakin en çok sahne alamayan sanatkarlarımız ve müzisyenlerimiz olumsuz etkilendiler.
Gelecek, dijital gelir kaynaklarının çoğaltılacağı, yüz yüze aktifliklerin dijital kayıtlarla destekleneceği bir periyot olacak üzere görünüyor. Bu alandaki eser sahibi, yorumcu ve plak şirketi üçlüsünün birlikte gayreti ve yaratıcılık örgütlemesi, bu krizin aşılabilmesinde son derece değerli.
Haydi Ellazi: Müzisyenler ve müzik işiyle ilgilenenler için sahiden güçlü bir periyot bu ve bir mühlet daha bu türlü olmaya devam edecek. Lakin bu zorluklar, bize yeni şeyleri deneyim etme imkanı sağlayacak.
Prodüktör Haydi Ellazi (Grgdn Müzik&Prodüksiyon): Dijital satış sayılarına bakınca, pandemide müzik tüketiminin artmadığını, tersine, düştüğünü görebiliyoruz. Beşerler bu devirde yeni şeylerden çok eskileri dinlemeyi, youtube, netflix üzere mecralarda daha fazla vakit geçirmeyi tercih ettiler.
Müzisyenler ve müzik işiyle ilgilenenler için sahiden güçlü bir devir bu ve bir müddet daha bu türlü olmaya devam edecek. Lakin bu zorluklar, bize yeni şeyleri deneyim etme imkanı sağlayacak. Yapım, pazarlama, toplantı yapma mantığından kontrat yapılarına kadar birçok nosyonun derinlemesine değişmesinin kaçınılmaz olduğu bu devrin bizlere öğrettikleriyle daha cesaretli ve daha hayata dair şeyler üreteceğimize inanıyorum.
Müzisyenlerin tüm dünyadaki en büyük geliri konserler ve canlı performanslarken, bu periyot sayesinde, önemsemedikleri öbür haklarına da sahip çıkacaklarını ümit ediyorum. Müzisyenleri, projelerinin ortağı oldukları, gözü pek davrandıkları ve daha yaratıcı olmaya çalıştıkları bir periyodun beklediğini düşünüyorum. Dolayısıyla önümüzdeki periyodun şiddetli geçeceği ancak sonrasında çok daha parlak olacağı fikrine sahibim. Değişim devri bizleri bekliyor ve vakit değişime ayak uydurup üretime odaklanma zamanı…
Sumru Ağıryürüyen: Birbirimizle olmayı özledik ve görünüyor ki daha da özleyeceğiz.
Sanatçı Sumru Ağıryürüyen: Pandemi öncesi çok sık olmasa da konserler sayesinde seyircimizle buluşuyorduk. Bu nefes almamızı sağlayan çok pahalı bir motivasyon kaynağıydı. Tıpkı halde diğer konserlere gitmek de. Periyodun başında Orçun Baştürk ile ikilimiz SO Duo ile biri Kadıköy Belediyesi aracılığıyla, biri de milletlerarası bir proje için iki çevrimiçi konser verdik. Dahasını da çok istemedik, zira o etkileşimi hissetmemek anlamsız geliyor beşere. Birinci aylarda “Kırksabır” isimli bir kısaçalar yayınladık. Bunun dışında, Orçun’un bu devirde yaptığı tekli çalışmaların kimilerine ve tekrar Şevket Akıncı ve Anıl Eraslan’ın projeleri için yaptığı kayıtlara katıldım. Birebir vakitte, Bilgi Üniversitesi Müzik Bölümü’nde uygulamalı ders veriyordum, natürel o da nitelik açısından etkilendi. Pandeminin müzik bölümündeki tesirleri ise çok yazıldı çizildi, malum. Bir biçimde azalarak, dayanışmayla ayakta durduk. Velhasıl, bu çok sıra dışı, kâbus üzere periyodu ferdi ve ortak çalışmalarla olabildiğince verimli geçirmeye çalıştık, hâlâ da çalışıyoruz diyebilirim.
Birbirimizle olmayı özledik ve görünüyor ki daha da özleyeceğiz. Bu ortada ister istemez kendi adıma türlü çeşit muhasebe yapıyorum, sanırım çoğumuz üzere. Bu iki durum, pandemi sonrası bir buluşmayı ve o ana kadar olan süreci tahminen tekrar de olumlu tesirler. Olağan bu iyi niyetli, bir yandan da devam etme gayreti çerçevesinde bir yorum. İnternet iyi ki var ve bu sayede bağlarımız sürüyor elbette. Uzaktan ortak üretimler yapıyoruz, birbirimizi hissetmeye çalışarak. Öte yandan, medyum (medium- aracı ortam) aracılığıyla iyice giriftleşmiş, bir yandan da değersizleşmiş bağlar ortasından nasıl bir yere evrileceğimiz, hayatlarımızı ve gezegenimizi tüketiş biçimimizi değiştirmek isteyip istemediğimize bağlı olarak, edilgenliğimizi sorgulama gücümüze nazaran değişecek diye düşünüyorum. Yoksa ebediyen pandemi…
Erbil Doğan: Bizim üzere çalışanlar için aslında pandemiden öncesi de zahmetliydi. Pandemi öncesinde, asker vefatları, sarsıntılar, çığ düşmeleri işimizi etkilemiş, birçok konser zati iptal edilmişti.
Sanatçı Erbil Doğan: 50 yaşındayım ve 23 yaşımdan beri profesyonel olarak müzisyenlik yapıyorum. Evvel alaylı olarak barlarda yan flüt çalarak başladım. Sonra okullu da olup saksafonu ekledim. Dört buçuk yıl kurumsal bir orkestrayla, sonrasında freelance olarak çeşitli küme ve müzikçilerle, pek çok değişik ortamda, kulüplerde sahne aldım. Vakit zaman stüdyo müzisyenliği de yapıyorum. Son altı yıldır özel bir okulda part time saksafon dersleri veriyorum. Gelirimin birçoklarını sahneden kazanıyor(d)um. Öğretmenlik ise severek yaptığım fakat yan gelir olarak gördüğüm bir iş.
Bizim üzere çalışanlar için aslında pandemiden öncesi de düşünceliydi. Pandemi öncesinde, asker vefatları, sarsıntılar, çığ düşmeleri işimizi etkilemiş, birçok konser zati iptal edilmişti. Bu türlü acılı vakitlerde biz müzisyenlerin de birden fazla vakit içinden sahneye çıkmak gelmiyor ancak açıkçası insan düşünmeden edemiyor: restoranlarda, canlı müzik olmayan yerlerde herkes yemesinde içmesinde, eğlencesindeyken, olan performans yerlerine ve biz müzisyenlere oluyor nedense. Bu süreçte, bir buçuk ay hiç kira ödeyemedim. Sağolsun konut sahibim anlayışlı davrandı. Ailem ve yakınlarım takviye oldu. Elimde yedek olarak tuttuğum bir enstrümanım vardı, onu satarak bütçemi toparlamaya çalıştım.
Artık yaz devri olduğundan açık hava konserlerinde, eventlerde biraz hareketlilik var lakin eylül, ekim geldiğinde pandemideki muhtemel yükselişle bir arada bakalım ne olacak? Ben öğretmenlik de yaptığım için yarı vakitli da olsa sigortalıyım. Lakin benim için emeklilik yaşı altmış beş. Bu yüzden hiç emeklilik hayali kurmuyorum. Aslında bu biçimde çalışma gününü doldurmam da imkansız üzere. TOKİ’nin alt gelir kümesi için yaptığı bir projeye başvurmuştum. Bahtım yaver gitti ve kurada çıktım. Peşinatı ailem verecek. Ben de yirmi yıl taksit ödeyebilirsem Arnavutköy’de (Boğazdaki değil) iki artı bir, yetmiş beş metre kare bir mesken sahibi olacağım. Tek garantim bu olacak.
Müzik ve sahne işçilerinin örgütlenmesi de çok güç. Pandemi öncesinde ve pandemi sırasında bu türlü teşebbüsler oldu. Birçok arkadaşım vergi mükellefi olma dehşetiyle buna yanaşmadı. Devlete kimsenin inancı yok. Ayrıyeten müzisyenlik sektörel manada hudutları meçhul bir kavram. Öteki mesleği olan, öteki işlerden geçinen, yalnızca zevk için sahne alan ve kendini müzisyen olarak tanımlayan da var, tek geçim kaynağı enstrümanını çalmak olan da var. Burada sorumluluk, örgütlenmeyi beceremeyen bizlerde olduğu kadar, birebir vakitte kanun koyucularda. Bu alanda çalışan müzisyen ve işçiler kanunlarla tanımlanıp müdafaa altına alınmalı. Gelişmiş ülkelerde bunun örnekleri var.
Sinan Kaynakçı: Bizim grubun birçok, ben dahil, konutta kayıt yapma tecrübesine sahip. O yüzden yakın temas olmasa da kolektif çalışmalar yapabildik.
Sanatçı Sinan Kaynakçı: Müzisyenlerin kimileri yalnızca konserlerde ve barlarda sahne alarak geçimini sağlıyor. Onlar için maddi manada çok güç bir devirdeyiz. Bu insanları düşünen neredeyse hiç kimse yok. Herkesin gelirinde düşmeler oldu lakin bu meslek kümesinin tamamı işsiz kaldı. Onlarla birlikte ışıkçılar, sesçiler ve sahne üstünde çalışan beşerler çok güç duruma düştü. Kim ne derse desin toplumun geneli müzisyenlere hak ettiği bedeli vermiyor, tahminen de onların olağan vakitteki hayatına imreniyor ve sıkıntı duruma düşmelerinden içten içe keyif alıyorlar. Elbette bu herkes için geçerli değil ancak çoğunluğun müzisyenlere bakışı bu türlü. Bizler sahne dışında da üretim yapabildiğimiz ve para kazanabildiğimiz için çok şanslıyız. Evet, tahminen aylık gelirimiz oldukça düştü lakin yaptığımız kayıtlarla hem vaktimizi verimli geçirdik, hem de geçmişten bugüne çıkardığımız kayıtların gelirleri kiramıza, temel masraflarımıza yetti. Konutumuzda ailemizle daha çok vakit geçirme fırsatımız oldu. Konutumda eski bir yatak vardı, hiç üst üste on beş gün o yatakta yatmadığım için rahatsız olduğunu anlamamıştım. Yatınca bel ağrısı yaptı, yatağı değiştirmek zorunda kaldım. Apartmanda az meyve veren bir erik ağacı varmış, üç yıldır burada oturuyor olmama karşın, baharda pek meskende olmadığım için bu sene fark ettim. Daha evvel hiç izlemediğim kadar dizi ve sinema izledim. Aslında hayatım hiç öteki insanlarınkiyle bu kadar tıpkı olmamıştı. O açıdan mutluyum. İşimi ve onun tatlı zorluklarını özlemeye fırsat buldum.
Bizim grubun birden fazla, ben dahil, meskende kayıt yapma tecrübesine sahip. O yüzden yakın temas olmasa da kolektif çalışmalar yapabildik. Bu online kayıtları yaparken çeşitli formüller denedik ve bu bahiste hızlandık. Bizim işimizde en değerli şey müzik. Müzik hoş olunca kaydı, düzenlemesi, klibi, nasıl ve ne vakit yayımlandığı çok değerli olmuyor. Karantina periyodunda çıkardığımız müzikler, konutta olma durumundan ötürü çok dinlendi lakin, bundan sonraki devirlerde beşerler yalnızca en güçlü olanları dinleyecek.
Müzik yazma konusunda bir kıtlık kelam konusu. Her ne kadar biz sayısal olarak çok müzik yayımlasak da, hoş bir müzik yazmak ve kaydetmek bizim için de kolay değil. Beşerler, bir müzisyenin 10-15 müziğini art geriye dinlemek yerine müzisyenleri karışık olarak dinlemeyi tercih ediyorlar. Müzisyenler de, esasen sıkıntı yakaladıkları hoş müzikleri bir seferde insanların önüne koymak istemiyor. Bu yüzden tekliler herkesin işine geliyor. Ben kendi adıma albümlere çok kıymet veriyorum. O yüzden bu müzikleri tek bir albüm olarak yayımlamak isterdim, fakat daha evvelki denemeler gösteriyor ki, beşerler teklileri daha kolay takip edebiliyor. Bu bizde bile bu türlü oluyorsa, bundan sonra yalnızca albüm olarak ilerleyen müzisyen pek kalmaz. Online konserlerin uzun vadede devam edeceğini, ancak bugünkü muvaffakiyetini yakalayamayacağını düşünüyorum. Yakın temasın yerini tutmaz.
Çiğdem Erken: Kolektif üretimin çok da sekteye uğradığını düşünmüyorum aslında. Fakat bu kavramın öbür bir boyut kazandığı da bir gerçek.
Sanatçı Çiğdem Erken: Ben biraz farklı yaşadım sanırım bu süreci. Zira pandeminin birinci günlerinde dokuz aydır üzerinde çalıştığımız yeni albümüm Uyandım Mahrum yayınlanmak üzereydi. Pandeminin devreye girmesiyle albüm için düşündüğüm birçok şeyi gerçekleştiremedim olağan ki. Hatta karantina başlamadan evvel son gittiğim yer klip toplantısıydı. Yıllardır çekmek istediğim bir klip fikri vardı. Tam oluyor derken bu vaka patladı. Bütün o fikirleri çöpe attık ve toplumsal uzaklık kuralları dahilinde bir konut görüntüsü hazırladık. Birinci sefer bir albümün heyecanını konutta tek başıma yaşadım. Bu da enteresan bir tecrübeydi benim için. Bir sürü canlı yayına katıldım bu süreçte. Hatta kendime bir “youtuber ışığı” bile satın aldım. Meskende kendi kendimin kuaförü, makyözü, manzara direktörü oldum. Müzik mağazaları kapalı olduğu için albümün CD baskısı da aylar sonra yayınlanabildi. Bu esnada konserlerim ve tiyatroda müziğini yaptığım oyunların gösterimleri de iptal oldu. Ayrıyeten önümüzdeki sene için planlanan projelerim de iptal olmuş görünüyor. Bütün bunlardan ekonomik olarak etkilenmemek imkansız. Lakin iktisat bir yana, temel duygusal olarak yaşadıklarımın tahminen de şu anda farkında olmadığım kimi sonuçları olabilir diye düşünüyorum. Umarım bu sonuçlar üretime yönelik olur.
Kolektif üretimin çok da sekteye uğradığını düşünmüyorum aslında. Lakin bu kavramın öteki bir boyut kazandığı da bir gerçek. Bugünden sonra o uzun stüdyo saatlerinin kıymetini daha fazla bileceğiz. Bir yandan da, nitelikli sanatkarların uzaktan da olsa birlikte üretebileceklerini gördük. Maddi olarak büyük yıkım olmuş olsa da gerçek sanatkarlar tekrar üretmeye devam ettiler. “Uzakken bile bunları yapabildik” niyeti artık daha hoş üretimlerin de yolunu açacak. Ben bu süreçte online konser vermeye yanaşmadım. Zira elde ettiğimiz ses kalitesi beni memnun etmiyordu. Fakat bu durum istemediğimiz bir formda uzarsa bunun da yollarını bulup dinleyiciyle buluşabileceğimize eminim.
Emre Vural: Ekonomik olarak ve toplumsal teminat manasında çabucak hemen hiç birimizin bir teminatı yok. Yarın ne olacağını bilmeden yaşıyoruz. Gelirimiz sıfırlandı.
Tonmaister Emre Vural: Hayata bakış açımız, öncelikler sıralaması değişti. Sevdiklerimiz ve kendimiz için çok kaygılandık. Başta meskende ailemizle birlikte vakit geçirmek hoştu lakin sonra işe yaramama hissiyle birlikte kapana kısılmış üzere hissetmeye başladık. Beşerlerle temasın, toplumsallığın fazla olduğu bir işimiz var. Bu yüzden tanıdıklarımızdan, etrafımızdan uzak kalmak bize ağır gelmeye başladı.
Ekonomik olarak ve toplumsal garanti manasında çabucak hemen hiç birimizin bir teminatı yok. Yarın ne olacağını bilmeden yaşıyoruz. Gelirimiz sıfırlandı. Ben oğlumun okulunu değiştirdim, kredi borcumuz var, tüm yük eşime kaldı. Onun işi de etkilendi, hâlâ da toparlanmış değiliz. Bu süreci sağlıklı kalarak atlatmaya çalışıyoruz ki, o da farklı bir zorluk. Bizim işimiz göz önünde olduğundan, esasen her toplumsal vakada, felaketlerde, kazalarda, şehit haberinde acı göstergesi olarak konserler iptal ediliyor. Öğretmenler, kuaförler, mühendisler, personeller, başka meslek kümeleri milletin ıstırabının sözü olarak iş bırakmıyorlar. Zati pandemi duyurusundan evvel şehitlerimiz vardı ve son 2-3 konserim iptal olmuştu. Gerisinden pandemi geldi. Neredeyse beş ay konutta hiçbir şey yapmadan oturdum.
Fahranaz Bozkurt: Kültür sanat sanayisi bileşenleri olarak kocaman bir puzzle’ın kesimleriyiz. Her müzik üslubundan sanatçı, teknik mevzulardan sorumlu tüm çalışma arkadaşlarımız, sahne aldığımız yerler, gelmesini dört gözle beklediğimiz festivaller… Hepimiz bir ortadayken bir mana tabir ediyoruz.
Menajer Fahranaz Bozkurt: Pandemi, yaptığımız tüm planlamaların o kadar da bizim kararımızda olmadığını, bir anda alt üst olabileceğini gösterdi. Bu süreç, her şeyi kabullenip, başa döndüğümüz hissini yaşatırken aslında tekrar başlayacağımız ‘o’ noktada sakince yeni kararlar almamız gerektiğini, akıl sıhhatimizi, vücut sıhhatimizi hoyratça harcamamamız gerektiğini, sevdiklerimizle bir ortada olabilmenin kıymetini hatırlattı. Dört duvar ortasına girince dönüp dolaşıp kendimize çıktı yollarımız, kaçamadık. Biz kimiz, neredeyiz, ne yapıyoruz sorularıyla, kendimizle yüzleştik.
Sokaklarda, turne araçlarında, konserlerde değil mutfakta, salonda geçirdiğimiz vakitlerde en değişken şey ruh halimiz oldu. Kimi vakit tüm dünyayı olduğu üzere kabullenen, empati kurabilen narin ruhlar olduk; kimi vakit aynadakiyle bile arbede eder hale geldik. Pandemiyi üretim yarışına da çevirdik, bütün gün tıpkı koltukta, elimizde telefonla canlı yayınlar ortasında dolaşırken bulduk kendimizi. Bu yeni sürece adapte olmaya, işlerimizi her şeye karşın daima kılmaya çalıştık. Menajerliğini yaptığım sanatkarlarla bir ortaya gelip hangi yerde nasıl bir konser içeriği oluştursak, nasıl bir yapım kurgulasak da dinleyenlere farklı bir tecrübe sunsak diye düşünürken; dinleyicilerimize yalnızca cep telefonu ekranlarından gördükleri, kulaklıktan dinledikleri içeriklere ulaşır olduk. Maddi dengelerimiz zati daima değişkendi fakat içinden çıkılmaz hale geldi. Bölümce alışıktık aslında; konserlerimiz, turnelerimiz bir anda iptal olabiliyordu. Gelir masrafımızı hesaplarken esasen bir yanımız daima tedirginlik taşıyordu lakin aylarca süren işsizlik, sanatkarından ses mühendisine, menajerinden roadie’sine herkesi çok yordu.
Bu süreç menajerliğin içeriğini de değiştirdi. Artık sanatkarların motivasyonunu yüksek tutmak, ruh sıhhatleri ne durumda diye izlemek, çalıştığımız yerlerin sahiplerini, çalışanlarını arayıp yalnız olmadıklarını hissettirmek, ulaştığımız kitlelerin tüketim alışkanlıklarının her gün değişkenlik gösterip farklı istikametlere kaydığını inceleyip tahlil etmek; çalışma arkadaşlarıma dair en değerli sorumluluğum haline geldi.
Kültür sanat sanayisi bileşenleri olarak kocaman bir puzzle’ın kesimleriyiz. Her müzik usulünden sanatçı, teknik hususlardan sorumlu tüm çalışma arkadaşlarımız, sahne aldığımız yerler, gelmesini dört gözle beklediğimiz festivaller… Hepimiz bir ortadayken bir mana tabir ediyoruz. Hepimiz bir ortada hoşuz, hepimizin anlatacağı öteki öyküler var, birbirimizi beslemeli, gücümüzü bireycilikten, egodan değil bir ortada olmanın yarattığı güçten almalıyız. Birbirimizin önünü kesmenin, karına, dinleyicisine köstek olmanın, irtibat kurarken özensiz davranmanın, umursamazlığın ve adaletsiz yaklaşımların yalnızca düzensizlik sunacağını düşünüyorum. Heyecanlarımızı hatırlamalı, yaratıcılığımızı parlak tutmalı, değişen dinleyici alışkanlıklarına ahenk sağlayan formatlarda üretimlere devam etmeli, bir gün tekrar ‘daha normal’ koşullar altında bir ortaya geleceğimize dair inancımızı yüksek tutmalıyız.
Gazete Duvar
