Sarı saçlarının bir tutam perçemini geriye hakikat toplamış, geniş alnını bir vakitler ne kadar hoş olduğunu hatırlatırcasına açmış. Boynunda bir sıra inci kolye… Elleri son derece bakımlı. Kırmızı ojelerini incelediğimi fark edince, kırık bir ses tonuyla, “Pater İmon” duasını okuyormuş üzere aşikâr belirtisiz bir mırıltıyla konuşuyor… “Manikürcüm… Çok severim süslenmeyi. Haftada bir gelir, tırnaklarımı boyar. Katina kırmızısı bu! Yıllardır birebir rengi sürdürürüm. Bunu bıraktığım gün ölüveririm”. “Gülüm, mori Katinam”a da böylesi yakışır! Siz de hak verdiniz değil mi? Hani Huysuz Virjin’in Katina’sı canım! Tam karşımızda! Şu doksan yaşından beklenmeyecek canlılıkta yürüyüp mutfağa giren bayan… Bakır cezvesini nasıl da aldı eline, bir hoş kahve pişirdi. Konuğu için dünden hazırlanmış, belli! Limonata da yapmış fakat evvel kahve içmek lazım gelirmiş. Acı kahvesinin yanına, “Misafir gelir diye saklamıştım. Yunanistan malı bunlar” diyerek, çikolatasını, likörünü de koydu. Elindeki tepsiyi sehpaya konduruverdi. Sehpanın üzerinde mineli, çiçekler nakşedilmiş şık bir kutu, gümüş çerçeveli bir fotoğrafla yan yana duruyor. Solgun fotoğraftan yirmilerinin başında bir hoş Rum kızı, çok canlar yaktığını söylercesine bize bakıyor. Koltuğuna yaslanmadan çerçeveyi nizamlıyor… İncecik bileğindeki saatini çevirip, neredeyse bir asırlık ömrünü anlatmaya başlıyor.
Katina Tsingas ve Berken Döner TSİNGAS (CİNGAS) AİLESİ
Yıllar önce, Arnavutluk’ta Vasiliki ve Vasil’in yolları kesişir. Birbirlerine tutkuyla bağlanan iki genç çabucak evlenirler. Bu evlilikle Tsingas Ailesi’nin temeli atılır. İki kız, üç erkek beş çocukları olur. Birinci üç çocuk (Andromahi, Thomas, Vangel) Arnavutluk’ta doğar. Vasil, gün be gün genişleyen ailesini geçindirebilmek için yeni iş imkânları arar. İstanbul’un o yıllarda denizi, toprağı bereketlidir. Vasil de bunu duyar. Tası tarağı toplar… Geride bir eş, üç küçük çocuk bırakır, İstanbul’un Bakırköy’üne gelir. Sonsuza kadar “Yenimahalleli” olarak anılacağı, o günlerde hiç aklına gelmez. Bakırköy-Yenimahalle’de hiç yabancılık çekmez. Çabucak art sokakta Bulgar, tohum işiyle uğraşan Stefo Beyefendi ve sevgili eşi Evangelia Hanım ile komşuluk eder. Balıkçı Andrikos ise has arkadaşıdır. Evangelia Hanım’dan yemek gelmediği vakitlerde Andrikos’un tezgahta kalan balıklarıyla iki arkadaş kalender bir sofra kurarlar. Paraları varsa Mezeci Yani’nin meşhur mezeleri sofrayı görkemli hale getirmeye kâfi de artar. Vasil, İstanbul’da yavaş yavaş hayatını yoluna koyar. Uykuları kaçınca Beyoğlu’na çıkmaya başlar. Sık sık aşık oluyordur… “Beba” diye çağırdığı Vasiliki’si artık çok uzak bir hatıradır. Tekrar de ortada sırada Arnavutluk’a giden biri olursa, ailesine para yollamayı ihmal etmez. “Yenimahalle” dediğin küçük yer. Adeta bir Rumluk! Herkes birbirini tanıdığı için haberler çabuk yayılır. Vasiliki kocasının yolladığı parayı getiren beyefendiye dayanamayıp, sorar: “Kocam iyi mi, sıhhati yerinde mi?” Karşılık: “Kiria Vasiliki, kocan Beyoğlu’nda gönül eğlendiriyor. Sen burada onun sıhhatini düşünüyorsun!” Bu haberle sarsılan Vasiliki, ne var ne yok satıverir. Eline geçen parayla iki çocuğunu da alıp, Bakırköy’de soluğu alır. Bir daha da dönmez! Birinci göz ağrıları Andromahi’yi, memlekette, ailesinin yanında bırakmak zorunda kalır. Ailecek çekildikleri, geriye kalan tek fotoğrafta Vasil’in yüzü uzaklara bakıyordur. Kiria Vasiliki ise mağrur ve gururlu… Aile -bir eksikle- yine bir ortaya gelmiştir. Sakızağacı’nda, Bakkal Dimitri’nin meskenini kiralarlar. O konutta iki çocukları daha olur; Katina (1930) ve Ahilea (1931)
Tsingas Ailesi/Yenimahalle-Bakırkoy, 1930’lar. Fotoğrafta yalnızca Angelo yok.
YENİMAHALLE’NİN ÇOCUKLARI: THOMAS, VANGEL, KATİNA VE AHİLEA
O yıllarda İstanbul, 1 milyon; Bakırköy 10 bin nüfusludur. Tsingas Ailesi’nin ahşap meskenleri kıyıya epey yakın, Kapamacı Ekrem Sokak’tadır. Çabucak gerilerindeki Miltiyadi Gazinosu’nda sahne alan Münir Nurettin’in güçlü sesinin Bakırköy’ü çın çın çınlattığı vakitlerdir. Kim bilir, tahminen de çocukların geleceğini şekillendiren bu sestir. Baba, atlı otomobil ile suculuk yapmaya başlar. Bakırköy’ün ahşap konutlarındaki su küplerini dolduran Vasil Tsingas’tan diğeri değildir. Çocukların en büyük cümbüşü Hatboyu Caddesi’ndeki Bulgar Dondurmacı Dimitri’nin dükkanından dondurma yemektir. Sık sık hastalanırlar. Kiria Vasiliki, Eczacı Mustafa’nın yolunu meblağ. Vakit akıp geçer… Çocuklar artık büyümüş, çalışacak yaşa gelmiştir. Thomas, Berber Sarkis’in yanında çıraklık; Vangel, Eminönü Mısır Çarşısı’ndaki bir bakkaliyede çıraklık yapar; Ahilea, Kapamacı Ekrem Sokak’ta meze dükkanı açar. Dükkanın karşısındaki Manav Vaso, alt sokaktaki Arnavut Bakkal, Hristo Bakkal ve öbürleri Ahilea’yı çok sever, sayarlar. Kardeşler ortasında mahallelinin gözdesi Ahilea’dır. Hristo Bakkal’ın yanındaki ikiz ahşap meskenlerin birinde oturan Kiria Glikeria ise Vasiliki’nin can dostu olur. İki arkadaş sabah kahvelerinde buluşur, şöyle bir hayatın tozunu alırlar. “Buyursunlar Kiria Vasiliki”li, “Akşama ne yemek yapacaklar?”lı, “Aleksandra’ya kocası, Kuyumcu Franguli’den yüzük almıştı ki lisanlara sezâydı”lı bir dostluktur onlarınkisi. “Kahve de fazla olsundu, yarın da ben bekliyorum Glikeria mou”ydu…Hayat kendi sularında akıyordur…
Bu mütevazı ve bol çocuklu aile, çalışkanlıklarıyla tüm mahallelinin takdirini kazanır. Yeniden de geçim ıstırabı peşlerini bırakmaz. Aile zar sıkıntı geçinirken, Kiria Vasiliki’nin erkek kardeşi hastalanır, yanlarına alırlar. Çocuklar dayılarını çok sever, birebir meskende yaşamaktan ötürü çok memnunlardır. Dayıları da yeğenlerine düşkündür, kız kardeşi ve eşine ise minnettar… Dayısını son gören Katina olur. İstavrozunu yapıp, gözlerini bir daha açmamak üzere kapar. Yaşama veda etmeden evvel Eminönü’ndeki salaş balık lokantasını kız kardeşine bırakmıştır. Tsingas Ailesi için yesyeni bir devir başlar. Artık suculuk yapmıyorlardır. Eminönü balık halinin yanındaki lokantaya dört elle sarılırlar. Menüde balık-köfte ızgara ve salatadan diğer bir şey yoktur. Vasiliki kasada, Vasil mutfaktadır. Ekmeğin karne ile satıldığı devirdir. Kiria Vasiliki, karnesiz ekmek aldığı için 24 saat gözaltına alınır. Bu olay onu dayanılmaz korkutur. Lokantadan yavaş yavaş uzaklaşmaya başlar. Yerini en büyük oğlu Thomas’a bırakır. Thomas, esnaf-müşteri ilgisinin inceliklerini bu lokantada öğrenir. Thomas, bu sayede ileride damgasını vuracağı İstanbul gece hayatının temelini atar. Hayat yavaş yavaş yoluna girerken, 6/7 Eylül 1955 pogromu yaşanır. O günlerde Eminönü balık hali kapalı olduğu için, lokantaları talandan kıl hissesi kurtulmayı başarır. Tsingas’ların Bakırköy’deki meskenlerini ise komşuları Türkan Hanım’ın eşi korur: “Burası Türk-Müslüman evidir!” Dükkan ve konut ziyan görmese de ailecek bu olaylardan çok etkilenirler.
Gaskonyalı Toma ve Ancelo REŞAD EKREM KOÇU’DAN HATIRA: GASKONYALI TOMA
Birebir vakitte müzik da söyleyen Thomas, ömrünün farklı devirlerinde farklı yerlerde (Eminönü, Beyoğlu, Baltalimanı, Bebek) pek çok meyhane açar. Hepsine de tıpkı ismi verir: Gaskonyalı Toma! “Thomas” artık “Toma” diye anılır olmuştur. Üstelik Gaskonyalı Toma! Toma’nın Fransa’nın Gaskonya bölgesiyle hiçbir ilgisi yoktur! Meyhanenin müdavimlerinden Reşad Ekrem Koçu, bir gün Toma’yla babasının diyaloğuna şahit olur. Onun davranışlarını Alexandre Dumas’nın ünlü romanı ‘Üç Silahşörler’in kahramanı D’Artagnan’ a benzetir. D’Artagnan, Gaskonyalı’dır! Toma da bundan bu türlü “Gaskonyalı Toma” olur. Bu lakabı herkes benimser. Kısa müddette Toma ününe ün katar, İstanbul cümbüş hayatında “Gaskonyalı Toma” periyodu başlar. Şairler, müellifler, gazeteciler meyhanenin müdavimi haline gelir. Toma ünlendikçe meyhanesi lüksleşir. Müşterileri de farklılaşmaya başlar. Milletvekilleri ve iş insanları sık sık Gaskonyalı Toma’nın taverna-meyhanesinde buluşur. Mezeleri de çok beğenilir. Toma, her vakit profesyonel bir aşçı ile çalışır. Kardeşi Vangel ise hem ortağı hem akıl hocasıdır. Meyhaneyi birlikte büyütürler. İstanbullularca çok sevilen Toma, kısa müddet içinde çok para biriktirir. Ailesinin geçimine de katkıda bulunur. İstanbul’da aradıkları talih Tsingas Ailesi’nin yüzüne nihayet gülmüştür. Her şey çok hoş giderken kardeşlerin yolları bir müddet sonra ayrılır. Baba 1964’de, anne 1969’da vefat eder. Bakırköy Rum Mezarlığı’na defnederler. Vangel, “Ancelo” ismiyle Yeşilköy’de yepisyeni bir yer açar. Bundan bu türlü Ancelo ismiyle anılır. Yeri kazıkların üstünde, denizin içinde bir tavernadır. Çabucak benimsenir. Gazetelere ilânlar verir: “Gazinomuzda alo alo Ancelo bu akşam fiks menü…” Her iki yerin da işletme anlayışı birebirdir. Yer sahibi (Toma ya da Ancelo) de sahneye çıkar. Şiir yahut müziklerle müşterileri cümbüşe hazırlar. Devamında yerlerini müzikçilere, küçük orkestraya bırakırlar. Pakize Suda, birinci kere Bebek Gaskonyalı Toma’da sahneye çıkar. Ancelo’nun gözdesi ise “Tavernacılar Hükümdarı Yorgo Vapuridis”tir. Ancelo, Yeşilköy’deki yeri devam ederken, Şişli’de “Clup X” işletmesini de kısa müddetliğine “Ancelo” olarak çalıştırır. Ankara’da iki yıl kadar bir Rum meyhanesi işletir.
Gaskonyalı Toma ve Ancelo ‘YAVRUM, GÜLÜM KATİNA’M’
Ailenin göz bebeği, Katina’yı meşhur eden şarkıyı Huysuz Virjin (Seyfi Dursunoğlu) Ancelo’nun Yeşilköy’deki yerinde sahneye çıktığı devirde muharrir. Huysuz, 12 sene Ancelo ile birlikte çalışır. O yıllarda Katina, dünya hoşu, gencecik bir bayandır. Tsingas Ailesi başlangıçta verdikleri karara sürekli sadık kalır: Katina asla meyhanede çalışmayacaktır! Ne mutfağa girer, ne müzik söyler… Orta sıra ağabeylerinin yerlerine gidip eğlenmekte ise özgürdür. O yıllarda Bakırköylü bayanlar elbiselerini ya kendi dikiyor ya da Yenimahalle’nin meşhur terzileri Anna’dan (“Kocası çok güzel bir Ermeni’ydi” diye ısrarla vurguluyor), Terzi Kliton’dan giyiniyordur. Katina, terziye gitmekten, günlerce süren provalardan ebediyen sıkılır. Eline makas almaktan da daima uzak durur. Dikiş dikmeyi ömrü boyunca öğrenmez. Ağabeyi Ancelo’nun yerine Şişli’den, Osmanbey’den aldığı hazır giyim elbiselerle sarfiyat. Ancelo’ya eğlenmeye gelen bayanlar ise (Beyoğlu)Mısır Apartmanı’nın meşhur terzilerinden giyiniyordur. Huysuz, onun konfeksiyon elbiselerine her vakit takılır: “Biçmesini bilmez, gülüm, Mori Katina’m…” Huysuz’un müziği meşhur olunca hayıflanır… “Elime makas değil, çiçek verseymiş keşke. Mesela en sevdiğim çiçeği, nergisleri” diyerek bugün dahi itiraz ediyor. Zira Katina, Bakırköy’ün birinci çiçekçisidir. 1960 yılında, İstanbul Caddesi, Çavuşoğlu Pasajı, Akın Apartmanı’nın giriş katında bir dükkan açar: “Çiçekçi: Bayan Katina Tsingas”. Yirmi beş sene birebir dükkanda çiçekçilik yapar. Vitrinini her gün yeniler. Epeyce zevklidir. Tıpkı pasajda Kuaför Sami vardır. Eşlerini kuaför çıkışı bekleyen Bakırköylü kibar beyefendiler, Katina’dan çiçek almayı da ihmal etmezler.
Katina Tsingas Katina çiçekçilik yaptığı mühlet boyunca Bakırköylüler’in çok sevdiği bir insan olur. El üstünde tutulur. En çok -bugün dahi görüştüğü- sevgili arkadaşları Türkan ve Ferhan’la birlikte İstasyon Caddesi’nde dolaşmayı, Beyoğlu’na çıkmayı sever. O Beyoğlu gezmelerinde bir gün Kadıköylü, Kuruyemişçi Yorgo’ya rastlar; Yorgo Zvolo. Yorgo, Katina’yı görür görmez aşık olur. Katina ise erkeklerin iltifatlarına alışıktır. Aşık olmaz lakin “iyi bir insan” olduğu için onunla evlenir. 1957 yılında kızları Eva doğar. Kavgasız-gürültüsüz, sakin bir evliliği olur. Katina’nın tutkulu kişiliği biraz olsun yatışır. Kayınvalidesi ile iyi geçinemez. Kadıköy Aya Triada Kilisesi’ne ilişkin yerlerden birinde işkembe dükkanı çalıştıran kayınpederi ise gelin-kayınvalide çatışmasını elinden geldiğince önler. Ebediyen biricik gelini Katina’nın tarafını tutarak! Bu tekdüze, sakin geçen evlilik Yorgo’nun vefatıyla son bulur. Bu vefatın akabinde Katina, 1975 yılında Atina’ya yerleşme kararı alır. Nea Smyrni bölgesine yerleşir. Kolonaki’de çiçek yetiştiriciliği de yapılan bir çiftlikte çalışmaya başlar. İkinci eşi Pavlo Frengi’yi burada tanır. Pavlo da Bakırköylü’dür, o da vaktinde Beyoğlu’nda çiçekçilik yapmıştır. Evlenirler. Dokuz sene bir arada yaşadıktan sonra Pavlo vefat eder. Katina, Atina’da yaşamaya devam eder lakin İstanbul’u, Bakırköy-Yenimahalle’yi düşünmeden geçirdiği tek bir gün yoktur. Hayallerine girer. Sanki onu İstanbul’a tekrar çağıran gizemli bir ses mi vardı? Bir an evvel İstanbul’da olmak için onu telaşa sokan şey neydi? Aklı kantolarda kalsa da ömrü artık sûzinak nâmedeydi… Bu kesin! Bir gün ani bir karar vererek, tek başına İstanbul’a döner. Çok sevdiği Yenimahalle’sinde bir mesken meblağ. Vakitlerden bir vakit Balıklı Hastanesi’ne gidip, Tavernacılar Hükümdarı Yorgo’yu ziyaret eder. İki eski dost uzun uzun sohbet ederler. Gözyaşlarıyla birbirlerine sarılıp, ayrılırlar. Katina, İstanbul’a kısa müddette yine alışır. Evvelden olduğu üzere her cumartesi- pazar Kuaför Mustafa’ya saçlarını taratıp, Aya Yorgi Rum Ortodoks Kilisesi’nin yolunu tutmaya başlar. Kilisede daima tıpkı duayı eder. Katina’yı çok yıl sonra İstanbul’a döndüren neydi? Kimin akabinde, ne için? O da bende kalsın!
Tsingas Ailesi’nden geriye bir tek Katina kaldı. “Gülüm, mori Katina”mız üç gün evvel 91 yaşına girdi. Her vakit olduğu üzere Berber Mustafa’ya gidip, saçlarını taratmayı, bir tutamı geriye atmayı arzuluyordu. Kırmızı oje ise olmazsa olmazdı! “Her daim kendimi hoş görmek isterim, hiç bırakmam” diye boşuna söylemedi tabii! “Cana can, ruha şifa, kedere devâ” dediği en yakın arkadaşı Ferhan ile bir Bakırköy tipi atma hevesindeydi. Yaptılar mı o denli bir şey sanki? Doğum günü için sakladığı elbisesini de giydi mi? Dilerim ki bu tutkulu, Bakırköy aşığı bayanın ismi Yenimahalle’de bir sokağa verilsin: “Çiçekçi Katina Sokağı” Çok mu sıkıntı?
Gazete Duvar
