KÖLN – 2015 ağustos ayının sonunda binlerce mülteci Macaristan’ın sağ popülist önderi Viktor Orbán’ın liderliğindeki hükümetin ülke hudutlarını kapatması sonucu başşehir Budapeşte’de tren istasyonunda mahsur kalmıştı.
Mülteciler istasyonda “Germany Germany” (Almanya, Almanya) ve “Merkel, Merkel” sloganları atıyordu. Almanya Başbakanı Angela Merkel daha iyi bir hayat arayışıyla savaştan ve açlıktan kaçan beşerler için bir umut oldu. 31 Ağustos 2015’te Merkel Almanya, AB ve de Türkiye’yi çok yakından ilgilendiren Avrupa ve Almanya’ya yönelik başlayan göçün doruk noktasında bir cümle kurdu: “Wir schaffen das…” (Bunu yapabiliriz …)
Merkel, bu cümleyi çok zaten, çok doğal o an için aklına gelen bir cümleymiş üzere söyledi. Fakat durum o denli değildi. Almanlar, gelen ve gelmekte olan göçe karşı Merkel’in hudutları kapatmamasına kızgındı. Merkel’e karşı protestolar ağırlaşmıştı. Yadsınamayacak kadar büyük bir kesimde güvensizlik ve gelecek tasası vardı. Merkel, ülkedeki bu gergin havayı yumuşatmak için, durumun hükümetin denetimi altında olduğunu da söz etmek için bu kolaymış üzere duran lakin herkesin üzerinde büyük tesir yaratan ” yapabiliyoruz ve yapıyoruz” tarihi cümlesini söyledi. Almanya’nın güçlü bir ülke olduğuna vurgu yaparak “Başarabiliriz” dedi. Bu cümle geleceğinden kaygı eden Alman halkını cesaretlendirmek için söylenmişti.
O sıralarda aslında Almanya’ya ulaşan mülteciler vardı. Çok sayıda mülteci sivil toplum kuruluşlarınca, istekli karşılama komitesi kuran insanlarca sıcak karşılanmıştı. Suriye savaşından kaçan, Akdeniz’de lastik botlar içinde çaresizce bekleyen insanların ve en değerlisi kıyıda cansız vücudu bulunan mülteci çocuk Alan Kurdi’nin fotoğrafı toplumsal hassaslığın çözülmesini tetikledi. 4-5 Eylül tarihlerinden itibaren Almanya Macaristan’da mahsur kalan binlerce kişiyi ülkeye kabul etti.
Fakat 2015 ve 2016’da birinci sefer sığınma müracaatında bulunacak bir milyondan fazla mültecinin geleceği fikriyle çok sağ popülist parti Almanya için Alternatif Parti (AfD), Merkel’in istifa etmesi gerektiğini talep ediyordu. AfD’li siyasetçi Alexander Gauland, “Bunu yapmak istemiyoruz” zıt cümlesini kurdu.
Göçmen dalgasından evvel de Merkel hükümetine karşı bir kızgınlık vardı, lakin bu cümleden sonra çatlak ansızın görünür hale geldi. Siyasi durumun kendisiyle toplumsal sıkıntıların gerçekliği ortasındaki farklılıklar ve ülkede üzerinde uzlaşı sağlanamamış her bahis mülteciler problemine indirgendi.
Bu yarılma toplumun her alanında, en küçük kümelerde bile görünür bir hal aldı. “Almanya’ya hoşgeldiniz” ile yabancı düşmanlığı ortasında çok geniş bir renk skalası oluştu. Bir taraftan yabancılara karşı ırkçı taarruzlar yapılırken bir taraftan da yabancılar hücumlar yapmaya başladı. 2015’i 2016’ya bağlayan yılbaşı gecesi Köln’de çok sayıda bayanın uğradığı taciz ve gasp vakasının gerisinde yabancıların olması ve Aralık 2016’da Berlin’in Breitscheidplatz’ında Noel pazarına dalan bir aracın on iki kişinin vefatına neden olan taarruzun gerisinde Anis Amri isimli bir yabancının olması dehşetin siyasi olarak araçsallaştırılmasının önünü açtı.
ALMANYA BAŞARDI MI?
Tüm bu sürecin sonucunda, 2017’de Federal Almanya parlamentosuna çok sağ fikirleri savunan sağcı popülist parti AfD girdi. AfD artık tüm eyalet parlamentolarında da temsil edilir hale gelmiş oldu. Merkel’in kurduğu kolay “başarabiliriz” cümlesi AfD’ye mülteci siyaseti üzerinden oy toplamak, seçim kampanyasını bunun üzerine kurmak için de bir fırsat vermiş oldu.
Takip eden yıllar içinde arkası gerisine yabancılara yönelik ırkçı ataklar ülkede şok tesiri yarattı. 2019’da Halle’de Musevileri ve göçmenleri gaye alan akından sonra saldırgan duruşmada mülteci krizi nedeniyle bu toplumda kendine yer bulamadığını tez etti. Kassel Bölge Valisi, Hristiyan Demokratik Birlik (CDU) siyasetçisi Walter Lübcke’nin katili olduğu tez edilen kişi de, valiyi Merkel’in mülteci krizindeki siyasetini savunduğu için amaç almıştı.
Merkel’in mülteci siyasetinin efsane cümlesi ‘başarabiliriz’in üzerinden tam beş yıl geçti. Almanya’ya 890 bin mülteci geldi. 2015-2017 yılları ortasında 474 bin Suriyeli mülteci iltica müracaatında bulundu. Yüzde 90’ına ülkelerindeki iç savaş bitene kadar süreksiz kalma hakkı verildi.
İstihdam Araştırma Enstitüsü’ne nazaran, Mayıs 2020’de savaş ve kriz ülkelerinden gelen göçmenlerin yüzde 40’a yakını işsiz. Korona salgını patlak vermeden evvel bu oran yüzde 32,5’ti. Kuruluşun uzmanları, koronanın yarattığı karışıklığa kadar olan sayıları olumlu bir gelişme olarak değerlendiriyorlar.
Göçmenlerin başarmak istediği yahut başarmak zorunda olduğu inançlı bir iş bulma, daha iyi Almanca konuşma, ehliyet almak üzere çok şey var. Pek çok mülteci Almanya’ya aldatıcı beklentilerle geldi ve artık Almanya’nın vasıflı işgücü piyasasına entegre olmanın yorucu olduğunun farkına varıyorlar. İllüzyonlara veda edebilmek de entegre olmanın değerli bir kesimini oluşturuyor. Merkel geçtiğimiz cuma yaz sonu basın toplantısında beş yıl sonraki bilançonun birçok alanda epey iyi olduğunu söyledi.
Fakat sağcı popülist kümeler da güçlendi. Gerçekliğin reddi olarak tanımlanan popülizm örgütlendi. Mülteci krizi Almanya’da Doğu ve Batı’nın birleşmesiyle başlayan globalleşme ve dijitalleşmeyle devam eden problemlerin daha görünür olmasının ve hızlanmasının katalizatörü oldu. Bu problemleri Almanya’nın çözebilmesi ise on yıllar sürebilir.
AVRUPA VE TÜRKİYE İLE YAPILAN MUTABAKAT
Mültecilerin varış yeri Avrupa’ydı. Merkel’in ‘Yapabiliriz’i kıtanın birçok yerinde tenkitle karşılandı. Argümanlardan biri, Merkel’in başka Avrupa ülkelerini sürece çok geç dahil etmesiydi. Kimi Avrupa ülkeleri Balkan rotasını kapatmaya başladı. Sonunda Merkel’in mimarı olduğu AB-Türkiye Mülteci Muahedesi 18 Mart 2016’da imzalandı. Avrupa’ya göç güç hale getirildiği için kıtada mülteci akını hafifledi. Fakat insanların pazarlık konusu yapıldığı ve Türkiye’ye karşı verilmiş bir taviz üzere görünen bu mutabakat hala mülteci krizinin de en tartışmalı konusu olmaya devam ediyor.
Mülteci kriziyle Avrupa Birliği’nin özü olan açık iç sonlar fikri ziyan gördü. AB içinde olması gereken dayanışma ruhunu sergileyemedi. Ortak bir mülteci kanunun olmaması durumu hala zorlaştırıyor.
Gazete Duvar
