Osman Çaklı
UŞAK – Menderes Havzası ile ilgili faaliyet yürüten etraf dernekleri ve Uşaklılar, kahverengi akmaya başlayan ve etrafa koku yayan Banaz Çayı’nda artan kirliliğe reaksiyon gösterdi. 2017 yılında kurulan Avgan Banaz Çayını Yaşatma Derneği Lideri Ufuk Gökmen, Muhit ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’nün gerekli tedbirleri almadığını söylerken, Murat Dağı Yok Olmasın Platformu sözcüsü Funda Öz Akcura, Banaz Çayı’nın, Murat Dağı’nda ak doğduğunu, sonradan kirlendiğini söyledi. Halk Sıhhati Bilirkişisi Dr. Metin Aydın da, nehirdeki kimyasal kirlilik ile kesimdeki kanser vakaları arasında temas olduğunu vurguladı.
‘UŞAKLILAR HASTALIKLI SUYA MECBUR’
Ortamda tarım ve hayvancılığın kıymetli bir geçim kaynağı olduğunu söyleyen Avgan Banaz Çayı Yaşatma Derneği Lideri Ufuk Gökmen, Uşaklıların kirli suya mecbur kaldığını belirtirken, “Normalleşmenin derhal öncesi suda kirlilik nispeti gözle görülür halde arttı. Biz dernek olarak üç yıldır burada pak su kaynakları için uğraş ediyoruz” diye konuştu. Suyun kahverengi aktığını söyleyen Gökmen, “Durumu Etraf Şehircilik Vilayet Müdüriyetine bildirdik; lakin ‘Doğada dengesizlik oldu. Uzun müddet kuraklık oldu. Biriken bir kirlilik vardı ve yağışlar artınca akıntıyla Banaz Çayı’na ulaştı’ cevabını aldık” diye belirtti. Ufuk Gökmen, Muhit ve Şehircilik Vilayet Müdüriyeti, Halk Sıhhati Üniteleri, Tarım Bölge Müdüriyeti üzere kurumların koordineli çalışmamalarını eleştirerek, “Kurumların kirlilik kriterleri farklı; lakin bir tek Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdüriyetinin yaptırım gücü var. Bu türlü olunca sorun oluyor. Banaz Çayı’nda son devirlerde artan kirlilik için somut adımlar istiyoruz” dedi.
Banaz Çayı’ndan bir manzara.
‘MENDERES HAVZASI’NDA AĞIR KİMYASALLAR MEVTE NEDEN OLUYOR’
Avrupa Birliği ile Türkiye’nin 2016’da ortak hazırladığı “Havza Muhafaza Planının Nehir Havzası Idare Planlarına Dönüştürülmesi İçin Teknik Yardım” raporunda Banaz Çayı’ndan alınan örneklerde kimyasal durumunun “iyi olmadığı” tespit edildi. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı 2017 incelemelerinde ise Banaz Çayı’nın üçüncü, mekan mahal dördüncü sınıf (kullanılamaz) su olduğu saptandı. Havzada tespit edilen arsenik, kurşun, nikel, antimuan, krom üzere 20’ye yakın ağır kimyasal atığın ziraî eserlerin genetik yapılarını değiştirdiğini söyleyen Halk Sıhhati Kompetanı Dr. Metin Aydın, “Kimyasal kirlilik su hayatının genetiğini bozuyor ve bu kirli suyla üretilen azık eserleri kansere neden oluyor. Adnan Menderes Üniversitesi, havzada yaptığı araştırmada sazan balıklarını inceledi ve iç organlarda ağır kimyasal tespit etti. Bu kimyasallarla kanser arasında direkt bağlantı var” dedi.
Dokuzsele ve Banaz sularına yakın olan yanlardaki mevt nispetlerinin yüksek olduğunu söyleyen Aydın, “TÜİK olgularına bakıldığında Uşak’ta nüfus başı en ziyade mevtin Dokuzsele ve Banaz çayına en yakın yerleşim bölgeleri olan Ulubey-Karahallı-Banaz ve Sivaslı’da olduğu saptanmıştır” dedi.
Yerküre Sıhhat Örgütü’nün tüm marazların yüzde 80’inin ve kanserin de yüzde 90’ının muhit kirliliğinden kaynaklandığını tespit ettiğini belirten Aydın; “Türkiye’de anne-bebek-çocuk ölümlerinin en ziyade olduğu konum Büyük Menderes Havzası çevresi” dedi ve, “Bölgemizdeki tiroit, teneffüs yolu, mide, mesane hastalıklarına bağlı kanserler en çokça Menderes Havzası etrafında yaşanıyor. Türkiye umumisine nazaran, erkekler yüzde 31, hatunlar yüzde 16 daha ziyade kansere yakalanıyor” diye konuştu.
Murat Dağı Yok Olmasın Platformu Sözcüsü Funda Öz Akcura
‘MURAT DAĞI’NA SAHİP ÇIKMAK, MENDERES HAVZASI’NA SAHİP ÇIKMAKTIR’
Öte yandan Murat Dağı’ndaki altın-gümüş madenciliğine karşı savaş yürüten Murat Dağı Yok Olmasın Platformu Sözcüsü Funda Öz Akcura ise Murat Dağı’na sahip çıkmanın, Banaz Çayı’na münasebetiyle Menderes Havzası’na sahip çıkmak olduğunu açıkladı. Ortamdaki muhit meselelerinin bütünlüklü kıymetlendirilmesi gerektiğini söyleyen ve Banaz Çayı’nın Murat Dağı’ndan saf doğduğuna dikkat çeken Öz Akcura, “Banaz Çayı, Dokuzsele ve Ulubey Dereleri’nin ortak özelliği, sistematik bir biçimde endüstriyel, evsel, ziraî ve maden ocakları tarafından kirletilmesidir” dedi. Öz Akcura, son 4-5 yıldır kirliliğin arttığını lisana getirerek şu tabirleri kullandı; “Atıklar, direkt Menderes Havzası’nı kirletiyor. Yalnızca havza değil Ege Denizi de kirleniyor. Bugün Banaz Çayı özelinde yapılması gereken, kirliliği kanıksama hissini yok etmek ve ortam halkının topyekun durum koymasını sağlamaktır” sözlerini kullandı.
Funda Öz Akcura, Murat Dağındaki mücadeleyi yalnızca altın-gümüş madeni aksiliği olarak ele almadıklarını, kaynağında nezih doğan suyun ovalarla da nezih buluşmasını sağlama problemi olarak değerlendirdiklerini söyleyerek, “Akar sularımızdaki kirlilik ile savaş birebir devirde su ve azığa sahip çıkma uğraşıdır. Zira bu kirlilik susuzluk ve kuraklığın da nedeni” dedi.
‘SU KALİTESİNİN GÜZELLEŞTIRILMESINDE DEĞERLENDİRMELER EKSİK’
İzmir Muhit Mühendisleri Odası da, mevzuya ait yaptığı yazılı açıklamada, evsel, sanayi, madencilik ve ziraî faaliyetlerin ortamda ki su havzalarını kirlettiğini belirtti. Etraf Mühendisleri Odası, “Havzanın bütününde su kalitesinin iyileştirilmesine yönelik önlem ve tedbirler değerlendirilmiş, lakin kesimde yapılacak planlamaların getireceği tesirler ve alınması gereken tedbirlere ait değerlendirmeler eksik kalmıştır” dedi. Muhit Mühendisleri Odası, fiil planları pratik süreçlerine ait değerlendirmelerde de tedbirlerin uygulanması halinde su kalitesindeki iyileşmenin standartları sağlamasının mümkün görülmediğinin raporlarda söz edildiğini belirtti. Başkaca suyun alternatifinin olmadığının lisana getirildiği açıklamada şu tabirler kullanıldı: “Suyun, canlı tüm hayat için vazgeçilmez doğal bir hak olduğu unutulmadan, su tasarrufu ve korunması ile ilgili kararlarda yöre, yer, memleket kişisinin yok sayılmadan ivedilikle toplumsal girişimler oluşturulmasını bir defa daha vurgulamak isteriz.”
Gazete Duvar
