Berfin Çalı
MARDİN – 13 Metrekare Sanat Kolektifi fotoğraf, uçurtma, görüntü, görsel öyküleme, mimarlık ve performans sanatları olarak çeşitlendirilen, Mardin’de faaliyet gösteren kar maksadı gütmeyen bir kolektif bir oluşumdur. İsmini 13 metrekarelik yerin ölçümünden alıyor.
13 Metrekare Sanat Kolektifi, Kültür İçin Alan’nın takviyesi ile gerçekleştirdiği “Kayıtdışı” Projesi’ni sürdürüyor. Mardin kentinde farklı disiplinlerde uzmanlaşmış sanatçı ve akademisyenlerin iştiraki ile kentin hafızasına referans veren ve fonksiyonu vakitle değişmiş, her iştirakçinin kendi belirlediği yerler üzerinden kentteki alternatif üretim modellerini tasarlamayı ve resmi, kayıt altına alınılanın dışındaki belleğinin ortaya çıkarmasını hedeflediği bir proje sürdürüyor.
13 Metrekare’nin kurucularından belgesel fotoğrafçılığı yapan ve fotoğraf işleriyle uğraşan Amar Kılıç ve yer ve performans üzerinde çalışan Canan Budak’la 13 Metrekare’yi, yaptıkları çalışmaları ve halihazırda devam eden “Kayıtdışı” projesini konuştuk.
13 Metrekare’nin kurulma kıssası nedir?
Amar, bir dükkan tuttu. Ne yapalım diye düşündük, bir şeyler yapalım olmadı oturup, çalışırız dedik. Atölyede herkesin bir alanı vardı. Başka arkadaşlar uçurtmacı, çocuklarla atölye, drama fotoğraf ile ilgili çalışmalar yapıyorlar. Mardin’de olması gereken bir şeydi, eksiklikti. Buralarda kolektif bir çalışma yoktur. Herkes çalışıyor fakat kimin ne yaptığını bilmiyorduk. Birinci başta dört kişi başladık ancak şu an on iki kişiyiz. Herkesin kendini söz edebileceği bir alan oldu 13 Metrekare. Küçük bir yer fakat şu ana kadar bir sürü şey sığdırdık. Sinemalar izlettirdik, çektik. İki buçuk yıldır kiramızı kendimiz ödüyoruz. Daha sonradan bir projeye başvurduk, “Kültür İçin Alan” projemizi kabul etti.
. Hangi proje için başvurdunuz? Bize projenizden bahseder misiniz?
Birinci evvel fotoğrafın öncesi ve sonrası için başvurduk. Biz genel olarak hafıza çalışıyoruz. Daha evvel de bu türlü bir proje yapmıştık. Eğitmeni ve çekeni Amar Kılıç’tı. Bu projeyi aile albümlerine çevirmeyi düşündük. Proje kabul gördü ve bu projeden 24 tane sinema çıktı. Hepsi de bir dakikalık kısa filmlerdir. Ağır ilgi duyulan bir proje oldu. Ondan sonra bir daha fon açıldı, birebir çizgide devam etmek istedik. Hafıza işlerine yoğunlaştık ve “Kayıtdışı” ortaya çıktı. Kabul gördü ve şu an onu yürütüyoruz.
‘MARDİN’DE AÇIK HAVA SİNEMA AKTİFLİKLERİ YAPTIK’
13 Metrekare’nin en çarpıcı özelliği nedir? Bizlere 13 Metrekare’den bahseder misiniz?
13 Metrekare olarak genel özelliklerimizden biri toplumun her kesitinden beşerlerle bir arada olmamızdır. Ek olarak Mardin Mozaiği dediğimiz şey var Arap, Kürt ve Süryaniler.. 13 Metrekare olarak çalışmalarımızı kamusal alanda sürdürüyoruz. Step Motion standımızı sokaklarda hiçbir yere başvurmadan, müsaade almadan yaptık. Zira şayet kamu kuruluşuna başvurup kepenklerde sergilenecek deseydik katiyen müsaade alamayacaktık. Perdelerimizi gerdik sokaklara ve kepenklerde üç saatlik bir şov yaptık. Kimse de “ne yapıyorsunuz?” demedi. Şu anda da müsaade almak almak istemiyoruz. Zira çok kurcalanıyor. Genelde sokakta ve meskenlerin damındayız. Mardin’de açık hava sinema aktiflikleri gerçekleştirdik.
. Açık hava sinema aktifliklerine iştirak nasıldı?
İştirak çok iyiydi. Bizim çağırdıklarımız ve sokaktan geçen insanların ilgisini çekti. Bizim maksadımız da insanları karşılaştırmak. Sokak müzisyenleri toplumun her kesitini ilgisini çekiyor ve birebir ilgi üzerinde buluşuyorlar, yan yana gelip bakışıyorlar. Tıpkı şeyi biz de yapıyoruz aslında hem bizimle hem de aktiflikle buluşuyorlar.
Bizlere daha evvel gerçekleştirdiğiniz proje ve etkinliklerinizden bahseder misiniz?
Açık hava sinema gösterimleri, sinema okumaları ve komşunun oğlu olarak gördüğümüz Murathan Mungan’ın kelamları ile paylaşılan Mardin fotoğrafları üzerinden 70 fotoğraflık bir stant yaptık. Baver arkadaşımızın dediği üzere “Mardin’i 13 metrekareye sığdırmaya çalışıyoruz.” Mardin’de yerleşik olan sanatkarların atölyelerini ziyaret edip sunumlar yaptık. Pandemi devrinde Zeynep arkadaşımızın fikri olan dijital ortamda konut gezmeleri yaptık. Her meskenin hafızası vardır. Kendisi için belleği olan bir nesneyi konutunda taşır; biz onları tanıtmaya ve üzerinden kör kontür tekniğiyle hiçbir yere bakmadan yalnızca göz ve el uyumları ile çizimler yaptık. Uzun soluklu olarak bir projemiz daha var. Mardin’in eski hudutları yani Silopi, Cizre ve Hasankeyf üzerinden bir aile albümü çalışması.
. ‘AMACIMIZ MARDİN’DE BİR HAFIZA MERKEZİ OLUŞTURMAK’
Bu projenin ortaya çıkış kıssasını ise Nusaybin olaylarına tanıklık etmiş bölgede bulunan Amar Kılıç anlatıyor:
“Nusaybin olaylarında insanların yalnızca çok pahalı gördükleri şeyleri çıkartabildiklerini gördüm. Yıkıntıların ortasında elbiseden fotoğrafa kadar birçok şey gördüm. Beton binalar tekrardan inşa edilebilir çok fazla hafızaya girmiyor lakin o yıkıntılarla bir arada bir hafızanın gittiğini gördüm.”
Sonra 13 Metrekare’yi kurduğumuzda bu türlü bir çalışma yaptık. Birinci başta aile albümünden başladık. Yalnızca aile içinde bilinen kıssalar topluma mal olmuyor. Hedefimiz gelecekte Mardin’de bir hafıza merkezi, bir arşiv oluşturmak ve geniş bir stant sunmak. En sonunda “kenthafızası.com” diye bir site açacağız. Son olarak “Kayıtdışı” projemiz var. 13 Metrekare, proje dayanağı üzerine konseyi olmadığı için ilerleyen günlerde proje takviyesi almasak da devam ettirecek arkadaşlarımız var. 2017’de kurulduğumuz günden bu yana dört şahıstan on iki bireye çıktık.
‘MEKAN KAYITLI LAKİN ÖBÜR ÖYKÜLER KAYIT DIŞI VE BİZ KAYIT DIŞINDAKİ OLAYLARA TALİBİZ’
Halihazırda devam eden ve bitmesine çok az kalan “Kayıtdışı” projenizden bahsedebilir misiniz?
Kültür İçin Alan’da bir projeye başvuracaktık. Arkadaşlarımızla toplanıp konuştuk ve ortak bir karara vardık. Mardin’deki hafıza yerleri üzerine bir çalışma yapma kararı aldık. İsmini da Zeynep arkadaşımız buldu. Yer kayıtlı fakat öteki kıssalar kayıt dışı biz kayıt dışındaki olaylara talibiz. Bilinmeyen yerlerin belleklerini ortaya çıkarmak istedik. İştirakçiler ortasında; Nurullah Bedel, Mehmet Sait Tunç, Amar Kılıç, Büşra Akgeyik, Cebrail Özmen, Flaneur İnisiyatifi, Murat Küçük, Mehmet Ali Boran, Adnan Toparlı, İbrahim Ayhan, Hasan atılgan, Veysi Anuk, Mehmet Çimen ve Canan Budak var.
. ‘ASLINDA BİZ İNSANLARIN HAFIZALARINDAKİ KIRINTILARLA UĞRAŞIYORUZ’
Yerleri nasıl buluyorsunuz? Neye nazaran çalışıyorsunuz üstünde?
Bizler grupça Mardin’de yaşıyoruz. Daima deneyimlediğimiz sokakların yanından geçtiğimizde kayıtsız kalmıyorduk. Burası neydi sanki? Daha evvel kimler yaşamış? üzere sorularla irdeleyip kolektif hafızadan faydalanabiliyoruz. İnsanlara soruyoruz, bizim şahit olduğumuz bir periyot var ve bizden evvelkilerin, yaşlıların yahut kayıtlarda geçenleri araştırıyoruz. Aslında biz insanların hafızalarındaki kırıntılarla uğraşıyoruz. Yerleri sanatkarın kendi hafızası belirledi. Herkesin yeri öncelikle hissetmesi gerekiyor. Yer kayıtlı lakin öteki öyküler kayıt dışı, biz kayıt dışındaki olaylara talibiz. Herkesten bir modül toplamaya çalışıp “Kayıtdışı” projesindeki arkadaşlarla birlikte seçtiği alan, bölge üzerinde çalışıyorlar.
Belirlenen yerlerde nasıl çalışıyorsunuz? Yollarınız neler?
Gittiğimiz yerlerde evrak, akademik makale çıkarma sıkıntımız yok. Öncelikle o yerle ilgili katmanları çıkartıyoruz. Daha sonra kıssalar üzerinden metin üretmeye çalışıyoruz. Yerin tekrar üretimi giriyor devreye ve kendimizde bir şeyler ekliyoruz. Yerlere tekraren gidiliyor.
. ‘KAYIT DIŞI OLAN BİR ŞEYİ KAYITLI HALE GETİRİYORUZ’
Aslında bunu bir nevi belgelemiş de oluyorsunuz değil mi?
Katiyetle. Hem resmi, kayıtlı olan bilgiyi topluyoruz. Komşudan, etrafta olan insanlardan bu yere olan kıssaları de kayıt altına getiriyor. Kayıt dışı olan bir şeyi kayıtlı hale getiriyoruz. Yitip gitmesiyle kaybolacak bir hafızayı yetişebildiğimiz kadar kaydetmeye çalışıyoruz. Hem çağdaş sanat hem hafıza birlikte işliyor. Mardin’deki Süryani, Ermeni konutları üzerinde çalışmalar yapan arkadaşlarımız var. Kuyular, höyükler, santral üzerinde çalışıyor kimi arkadaşlarımız. Hafızayı tekrar canlandırıyoruz.
13 Metrekare olarak “Kayıtdışı” projesi bittiğinde neyi hedefliyorsunuz?
İşler bitince pandemi münasebetiyle bir stant toparlayamıyoruz. Son bir ay içerisinde 13 tane yeri haftada iki gün olmak üzere baştan düzenleyip yarım günlük bir stant yapmayı düşünüyoruz. Yerinde o işi göstermeyi düşünüyoruz. O vakit yaptığımız şey değerli olur. Üç tane arkadaşımız var kentin dışında çalışıyorlar. Xurs köyünde santral, Nusaybin ve Kızıltepe’de höyükler ve Zınnar’da sayfiyeleri çalışan arkadaşlarımız var. Bu yerlere gitmek pek mümkün olmuyor. Çekimi vs. her şey bittikten sonra üçünü yalnızca bir yerde sergileyeceğiz. Ayrıyeten bu iş bittiğinde kitap çıkartmayı ve bir internet sitesi açmayı düşünüyoruz. (DUVAR)
Gazete Duvar
