Amerika New Jersey Eyaleti’nde bulunan Drew Üniversitesi Öğretim Üyesi Yahya Madra, Türkiye’ye ABD tarafından CAATSA kapsamında uygulanan yaptırımlar, S-400 krizi, Türkiye-Rusya bağlantıları, AK Parti hükümetinin iktisat politiği ve Biden idaresinin dünyaya verdiği iletilere ait soruları yanıtladı.
Madra’ya nazaran yaptırımlar, yaptırımlar savunma endüstrini amaç alması açısından uzun vadede tesirli olabilir. Türkiye’nin dış siyasetine üç farklı noktadan yaklaşılabileceğini belirten Madra, iç siyasette ise muhalefetin, Erdoğan ile MHP’nin oluşturduğu milliyetçi cephenin dışına çıkamadığı tespitini yaptı.
Yahya Madra’nın, Mezopotamya Ajansı’ndan Selman Güzelyüz’ün sorularına verdiği karşılıkların bir kısmı şöyle:
Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sisteminden kaynaklı ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Gayret Etme Yasası (CAATSA) kapsamında bir kadro yaptırımlar açıklandı. Savunma Sanayii Lideri İsmail Demir ile kurumdan üç yönetici de yaptırım listesine alındı. Karar genel manasıyla “hafif” bulundu. Siz nasıl yorumladınız?
Erdoğan’ının kendi aile şirketleriyle oluşturduğu askeri sanayi kompleksinin ana motoru olan Savunma Sanayi İdaresi’ne dönük bu yaptırımlar, aslında bu yönetimin işleyişini zorlayacak yaptırım olarak okunmalıdır. Yani o denli ekonomiyi çok büyük vuracak yaptırımlar değil ancak Erdoğan ve ailesinin o birikim modelini kaydırmaya çalıştığı, savunma sanayine bir akındır. O manada bence o kadar da hafif değil. Tahminen iktisada direkt ve artık bir tesiri olmayacak ancak uzun periyotlu olarak orayı gaye alıyor.
AKP idaresi ABD yaptırımlarına karşın S-400’ler noktasında geri adım atmış değil. Rusya’dan da çok önemli yansılar gelmedi. Bunu nasıl yorumluyorsunuz?
Baktığımız kadarıyla Türkiye’nin dış siyasetinde çok karmaşık bir denklem kelam konusu. Bu bahse üç farklı noktada yaklaşılabilir. Birincisi Türkiye’deki rejimin yeni başkanlık sistemiyle her şeyin Erdoğan’a bağlanması yani idareyi merkezileştirmesi. Başka yandan Erdoğan’ın hem milliyetçilerle hem de Avrasyacı kümelerle ittifaka girmesi Erdoğan’ın Ortadoğu’ya daha saldırgan bir halde ilerlemesini sağlıyor. Zira Erdoğan’ın ittifak kurduğu kümeler, barış ittifakı değil. Erdoğan’ın ittifakı hem savaş ittifakı hem de savaş sanayisine dayanan bir ittifaklardır. Erdoğan önemli manada savunma sanayi alanında oluşan daha askeri bir birikim rejimine gitmeye çalışıyor. Bu birinci vektör. İkinci vektör ise Türkiye bir anda hem saldırgan bir yapı ancak bir yandan da bölge çok dinamik bir formda değiştiği için bu saldırganlığını biraz da savunma maksatlı yaptığını söz ediyor. Öbür bahis ise Rusya’ya bağımlı hale gelmesi. Örnek olarak Azerbaycan ve Ermenistan savaşında Rusya Ermenistan’ı kendi denetimine alabilmesi ve onu AB dışına çekmesi için bir atılım yaptı. Rojava’da Demokratik Suriye Güçleri’ne (DSG) yaptığı numaranın bir benzerini Ermenistan’a yaptı. Yani zayıf düşürüp kendine muhtaç hele getirme oyunu. Türkiye ise bu oyunda Rusya’nın aleti oldu. Türkiye, Azerbaycan’ı provoke ederek, Rusya’nın oradaki düzenlemesini, adım adım işleyişini sağlayan bir güç pozisyonuna geldi. Bunu yaparken NATO’dan uzaklaşıp Rusya’nın tesir alanında girdi. Yani Rusya, Türkiye’yi satranç ataklarında kullandığı bir alt güç pozisyonuna yerleşmiş durumda. Rusya, Türkiye’yi hem Azerbaycan üzerinde Ermenistan’ı hizaya getirmek için hem tahminen Rojavayı hizaya getirmek için kullandı ve kullanmaya devam ediyor.
Türkiye bu durumun farkında değil mi?
Türkiye’nin yapabileceği pek bir şey yok. Zira Erdoğan’ın Avrasyacıların, milliyetçilerin ve Hulusi Akar’ın oluşturduğu ortak koalisyonun gayesi Kürtlerdir. Türkiye bu emelini Rusya’ya verdiği ödünlerle kısmi olarak işliyor. E zati savaşın maliyeti de dışsallaştırılıyor. Yani işçiler, Kürtler ve fakirler üzerinde savaş finans ediliyor. Şunu söylemek gerekirse Rusya’nın Türkiye’yi kullanması için vilayetle de Türkiye ile bir ittifak kurması gerekmiyor. Rusya şu anda da tam olarak onu yapıyor.
Türkiye’nin ABD ile Rusya münasebetlerinde istikrar oluşturmadığı ve bir sorun olarak karşısında duran S-400 savunma sistemine ait gelişmeleri şirket-devlet bağlamında ele alacak olursak, Erdoğan’ın sermayenin kurumsal alanda ördüğü bağlantılar ağının ekonomik politiği nedir?
Türkiye’de 1980’den beri kurulan devlet bürokrasisinde direkt başbakanlığa son devirde ise Cumhurbaşkanlığına bağlı yapılar var. İşte TOKİ üzere, Savunma Sanayi Başkanlığı üzere benzeri bir yapılar. SSB, devletin özel şirket ve dallarla yaptığı iş birliklerini organize eden ve memleketler arası mutabakatları organize eden ve savunma sanayine 5-10 yıllık planlamalarını yapan ve ona nazaran projelerini kıymetlendiren, askeriye ile iş dünyasının sermeyesini organize eden bir yapı. CATSA yaptırımlarıyla bunun gaye alınması aslında Türkiye Silahlı Kuvvetlerinin ekonomik alandaki değerli bir kurumunu maksat alınması manasına geliyor. Neden bunu amaç alıyor? Zira ‘sen bunu yaparken benimle çalışmadan bağımsız bir biçimde hareket ediyorsun ve Rusya ile S-400 mutabakatı yapıyorsun” diyor. S-400 muahedesi tahminen Türkiye derin devleti, iktidarda olan Cumhur ittifakı ya da Avrasyacılar açısında sembolik bir şey. Ben Perinçek kümesinin ülkeyi yönettiğine inanmıyorum onlar bir zihniyet. Onlar iktidardaki zihniyetin medyadaki şaklabanları. O zihniyet Amerika’ya karşı ‘biz bağımsızız, biz istersek Rusya ile de iş birliği yaparız’ iletisi vermek istiyor. Erdoğan ise derin devlete ekonomik olarak eklendi. Yani savunma sanayindeki iş birliktelikleri, BBC üzere farklı şirketler ile olan ilişkileri eklendi. Yani Erdoğan, ‘Bunun ekonomik ayağını getireceğim, biz yıllardır inşaat üzerinden geçiniyorduk fakat buna artık savunma endüstrisini getirelim.’ Bir de şuna değinmek lazım: Savunma endüstrisi Türkiye’de milliyetçiliği ideolojik olarak kışkırtan bir şey. ‘Silahımızı kendimiz yapıyoruz, dünyaya hükmediyoruz’ telaffuzlarını de besleyen bir şey. Seçimlerde ‘biz tankımızı yapıyoruz’ demenin sembolik ve ideolojik bir işlevi var. Erdoğan, her vakit bunu kullanıyor ve bunun bir alıcısı hala Türkiye’de var.
Türkiye’deki rejim kriziyle devam edeceksek, sizce krizin sebepleri ve ayakta tutan dinamikler nelerdir?
Aslında bu soruya verilecek en kısa ve net karşılık muhalefetin yokluğu. Muhalefet zayıf zira bölünmüş durumda. Bölünmesinin en temeli de Kürt problemi konusunda demokratikleşme perspektifini ortaklaşa bir platform olarak sunamamaları. Yani Türkiye’deki muhalefet Erdoğan ile MHP’nin oluşturduğu milliyetçi cephenin dışına çıkamıyor. Hasebiyle o çerçeve içinde de milliyetçi cephe iktidarını sürdürebiliyor. Bu kadar kolay aslında. Milliyetçi cepheye karşı milliyetçi yanıt verilemez. Mesela CHP aylardır S400 sorununun ne kadar yanlış olduğunu anlatıyor lakin sorun yaptırıma gelince tıpkı anda iktidarla tıpkı hizaya geliyor. Zati o hizayı alıverme olayı bitiriyor. Muhalefet dediğin hem dış siyaset da hem iç siyaset da topyekûn muhalefet yapacak. Tıpkı vakitte topluma çizdiği vizyonu karşısına alması gerekiyor. Erdoğan ve milliyetçi cephenin diyelim, Cumhur İttifakı’nın çizdiği vizyonun karşısında sen ne kadar radikal bir halde çıkabiliyorsun ve ne kadar alternatif bir vizyon oluşturuyorsun. Tamam, Türkiye’de sosyalist bir vizyon oturtmak mümkün değil onu anlıyorum lakin demokratik bir vizyon ve bu demokratik vizyonu Kürt halkının haklarını da göz önüne alan bir vizyonu oturtabilirsin. Yani şunu demek istiyorum, yeni rejimi ayakta tutan mevcut muhalefetin dağınık konumu, vizyonsuzluğu, demokratikleşme ve barışı merkeze tam alamaması sorunu.
RÖPARTAJIN TAMAMI
Gazete Duvar
