Pandemi süreciyle birlikte global çapta ekonomik kriz derinleşirken, çalışma halleri de değişti. Kimi işletmeler meskenden çalışma modellerini de hayata geçirirken, sürecin bayan ve erkek çalışanlara tesiri daha farklı seviyede oldu. Lakin değişmeyen gerçek, ilerlemeler sağlansa da farklı isimler altında başgösterin krizlerin yükünün yüklü olarak bayanların omuzlarına yüklenmesi oldu.
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD), Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) ve Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi (UN Women) işbirliğinde, COVID 19 salgınının bayan çalışanlar açısından tesirini ortaya koymak gayesiyle, bayan ve erkek çalışanlar ortasında bir araştırma yapıldı. Covid-19 salgınının özel kesim üzerindeki mümkün tesirlerini toplumsal cinsiyet bakış açısından anlamak maksadıyla hazırlanan ‘Covid-19 Salgınının Bayan Çalışanlar Açısından Etkileri’ başlıklı araştırmanın bulguları kamuoyu ile paylaşıldı.
ARAŞTIRMANIN MAKSADI
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emel Memiş tarafından yürütülen ve 339 işletme nezdinde yapılan ankete dayanarak hazırlanan araştırma, Covid-19 salgınının özel kesim üzerindeki muhtemel tesirlerini toplumsal cinsiyet bakış açısından anlamayı ve kriz periyotlarında özel kesimde toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetecek siyasetler geliştirilmesine katkıda bulunmayı hedefliyor.
TÜSİAD İdare Konseyi Üyesi ve Toplumsal Siyasetler Yuvarlak Masa Lideri Nüket Küçükel’in moderatörlüğünde, TÜRKONFED İdare Heyeti Lider Yardımcısı ve İş Dünyasında Bayan Kurulu Lideri Reyhan Aktar ile Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi Program Yöneticisi Zeliha Ünaldı’nın iştirakiyle gerçekleşen “Krizi Eşitlikçi Yönetmek Mümkün mü?” panelinde Covid 19 sürecinde toplumsal cinsiyete hassas müdahaleler alınması için teklifler paylaşıldı.
BAYANLARIN YAŞADIĞI EN KIYMETLİ 3 SORUN
Araştırmanın öne çıkan değerli bulguları şöyle:
Covid-19 devrinde bayan ve erkek çalışanların yaşadıkları temel meseleler birbirinden ayrışıyor.
Covid-19 devrinde bayan ve erkek çalışanların sorun olarak gördükleri 3 mevzuya bakıldığında; kadınların yüzde 99‘unun artan mesken işleri ve bakım sorumluluğu, yüzde 97‘sinin uzaktan/evden çalışma ile artan iş yükü, yüzde 95‘inin ise kaygı, ruhsal gerilim ve tükenmişlikderi bahsettiği görüldü.
Erkeklerin ise yüzde 74’ünün salgın devrinde ücret/gelir yetersizliği, yüzde 69’unun iletişim ve bilişim teknolojilerine kısıtlı erişim ve yüzde 65’inin psikolojik gerilim ve tükenmişlikten şikayetçi olduğu kayıtlara geçti.
KONUT İÇİ ŞİDDET ARTTI
Bayan ve erkek çalışanların yaşadığı sıkıntılarda en büyük fark ev-iş istikrarı ve artan şiddet kontaklı.
Araştırmada, bayan ve erkek çalışanların yaşadığı problemlerde en büyük farkın ev-iş istikrarı ve artan mesken içi şiddet kontaklı olduğu görüldü. Araştırmaya katılan işletmelerin neredeyse tamamında (yüzde 99) bayan çalışanlar tarafından ortak olarak iletilen meseleler arasında artan mesken işleri ve çocuk/yaşlı/hasta bakımı nedeniyle karşılaşılan zorluklar belirtilirken, işletmelerin yüzde 25’inde bu sorun erkekler tarafından iletildi. İşletmelerin yüzde 89‘unda bayan çalışanlar konut içi şiddetin arttığını belirtirken, yüzde 19’unda erkekler tarafından bu meseleye işaret edildi.
.
.
BAYANLARIN KARŞILAŞTIĞI MESELELERE KÂFİ TEDBİR ALINMIYOR
Covid-19 salgını ve ilgili kısıtlamalar başladığından bu yana çalışanların yaşadığı gerilimi azaltmak ve genel refahlarını desteklemek üzere, araştırmaya katılan işletmelerin yüzde 76’sı özel önlemler aldığını öne sürerken, yalnızca yüzde 26’sı kadın çalışanlara yönelik özel önlem alındığını söz etti. Bunun yanında mesken ve iş istikrarına yönelik bilgi toplayan şirketlerin oranı yüzde 14, iç irtibat yapan şirketlerin oranı yüzde 13 ve birebir hususta özel tedbir alan şirket sayısı 3. Benzer formda ev-içi şiddete yönelik bilgi toplayan şirketlerin oranı yüzde 1.5, iç irtibat yapan şirketlerin oranı yüzde 6 ve özel tedbir alan şirket sayısı 1.
Araştırma kapsamında bir eşitlik endeksi oluşturulurken, bu endekste eşitlik unsurlarına yönelik taahhüt vermiş olma/imzacı olma, eşitlik faaliyetlerinde iş birliği çalışmaları yapma ve yönetici konumlarında eşit temsil sağlama kriterleri dikkate alındı. Eşitlik endeks bedeli yükseldikçe Covid-19 salgınının tesirleriyle uğraşta şirketlerin, artan iş yüküne karşı ev-iş istikrarına yönelik ve konut içi şiddete yönelik tedbir alma eğiliminin de artış gösterdiği ortaya konuldu.
Araştırma sunumunun akabinde toplantı, Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi Stratejik Paydaşlıklar Yöneticisi Dan Seymour’ın, “Kadınların Krizden Güçlenerek Çıkması için Özel Bölümün Rolü ve Memleketler arası Düzgün Uygulama Örnekleri” başlıklı ana tema konuşmasıyla devam etti.
ARAŞTIRMADA SUNULAN TEKLİFLER
Toplumsal cinsiyete hassas müdahaleler için teklifler:
1-Kriz tesirlerinin görünür kılınması: Nizamlı olarak salgının tesirlerine dair, cinsiyete nazaran ayrıştırılmış data ve bilgi toplanması,
2-Krize sağlam eşitlikçi müdahaleler: Şirketlerin çalışanlarının kriz periyotlarında pratik gereksinimlerini karşılarken toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini derinleştirmeyecek stratejik (eşitlikçi ve dönüştürücü) müdahaleler planlanması,
3-“Eşitlik Endeksi”nin Kullanımının Yaygınlaştırılması: Covid-19 sürecindeki müdahalelerinin toplumsal cinsiyet eşitliği açısından değerlendirilmesinde, bu araştırma datalarıyla oluşturulan “Eşitlik Endeksi”nin ve bileşenlerinin (WEPs taahhüdü, bayan yönetici sayısı vb.) işletmelerce kullanımının yaygınlaştırılması,
4-İşbirliklerinin Artırılması: Dış paydaşlar (kamu ve öteki şirketler) ve STK’lar ile iş birliği yapılması,
5-Toplumsal cinsiyete hassas dayanak sistemleri ve siyasetler konusunda mevzuatın gözden geçirilmesi,
6-Toplumu harekete geçirme ve kamuoyu farkındalığı: İştirakler ve iş birlikleri ile toplumsal cinsiyete dayalı şiddetin bilinmesi, ele alınması ve bu alanda tedbire hedefli verilen iletilerin güçlendirilmesi için iş, sanat ve spor dünyasındaki rol modellerin harekete geçirilmesi.
Ulusal mevzuat ve siyasetlere yönelik teklifler:
1-Ulusal siyaset ve stratejileri belirleyen temel evraklarda toplumsal cinsiyet eşitliğinin bir amaç olarak yer alması,
2-Salgın sürecinde ve genelde kriz periyotlarında hazırlanan teşvik ve takviye paketlerinde toplumsal cinsiyet eşitliğinin gözetilmesi: Örneğin ebeveynlere bakım müsaadesi, esnek çalışma ve hizmetlere erişim sağlayan uygulamaların teşvik paketleri kapsamına girmesi yahut kurtarma ve teşvik paketlerinin, konut iş istikrarı üzerine mümkün tesirleri göz önüne alınarak tasarlanması vb.,
3-Çalışma Modellerinde Kalıcı Değişiklik Kararlarının Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Tesirleri Bakımından Kıymetlendirilmesi: Covid-19 önlemleri sonrasında kalıcı olarak uzaktan çalışmaya geçiş mümkünlüğünün tüm boyutlarıyla tartışılarak ele alınması; uzaktan/evden çalışmanın bayanlar açısından farklı zorluklar ve gereksinimler ortaya çıkardığının dikkate alınması,
4-Mesken ve bakım yükümlülüklerinde eşitsizlikle çaba konusunda milletlerarası başarılı uygulamalar incelenerek bütüncül siyaset adımlarının oluşturulması ve gayeler belirlenmesi,
5-Memleketler arası örneklerde olduğu üzere ve ulusal siyaset evraklarında yer aldığı üzere iş ve aile hayatını ahenkleştirme amacı kapsamında başta çocuk bakım kurumları olmak üzere bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması.
‘KRİZİ EŞİTLİKÇİ YÖNETMEK’ BAHİSLİ UYGULAMA REHBERİ HAZIRLANACAK
Araştırmanın bulgularından hareketle TÜSİAD, TÜRKONFED ve UN Women tarafından özel bölüme yönelik “krizi eşitlikçi yönetmek” bahisli bir uygulama rehberi hazırlanacağı ve yaygınlaştırılacağı açıklandı. WEPs taahhütlerine de dayandırılacak bu rehber ile şirketlerin kriz periyotlarında çalışanlarının pratik gereksinimleri karşılanırken toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini derinleştirmeyecek eşitlikçi ve dönüştürücü müdahalelerin planlanması amaçlanıyor. Ayrıyeten krize sağlam sürdürülebilir idare modellerinin benimsemesi hedefleniyor.
Öte yandan toplantının açılış konuşmaları; Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi Türkiye Ülke Yöneticisi Asya Varbanova, TÜRKONFED İdare Heyeti Lideri Orhan Turan ve TÜSİAD İdare Şurası Lideri Simone Kaslowski tarafından gerçekleştirildi.
KASLOWSKI: UĞRAŞ ETMEZSEK CİNSİYET EŞİTSİZLİKLERİ DERİNLEŞECEK
Konuşmasında, hiçbir krizden toplumun yarısını geride bırakarak çıkılamayacağına vurgu yapan TÜSİAD Yönetim Şurası Lideri Simone Kaslowski, özetle şunları söyledi:
“Krizlerde, salgınlarda, doğal afetlerde bayanlar ve erkekler farklı halde etkileniyor. Araştırmalar bu cins kriz anlarında ve sonrasında bayanların erkeklerden daha olumsuz etkilendiklerini ortaya koyuyor. Bu durum COVID 19 salgını için de geçerliliğini koruyor.
COVID 19 önlemleri kapsamında meskenden çalışmanın ve konut içinde geçirilen vaktin artmasıyla, bayanlar ve kız çocuklarının üzerindeki bakım yükümlülükleri ve konut işlerine harcanan vakit da artıyor. Bunun yanı sıra, bayanlar ve kız çocukları artan oranda aile içi şiddetle gayret etmek zorunda kalıyor.
Bu sıkıntılarla uğraş etmezsek toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri derinleşecektir. Bayan hakları konusunda büyük uğraşlar ve toplumsal dönüşüm ile elde edilen kazanımları daha ileriye taşımak gerekirken, krizin bizi bu gayeden uzaklaştırmasına müsaade veremeyiz. Hiçbir krizden, toplumun yarısını geride bırakarak çıkamayız.”
TURAN: HAYATI BİRLİKTE DÖNÜŞTÜRME GÜCÜNE SAHİBİZ
TÜRKONFED İdare Şurası Lideri Orhan Turan ise pandemi sürecinin toplumsal ve toplumsal belirsizlikler yaratırken, birebir vakitte büyük bir dönüşümün de kapılarını araladığını anlattı. Olumlu ayrımcılık değil, tam eşitlikle bu şiddetli süreçten çıkılabileceğini söyleyen Turan “Adımlar atılsa da bayanın işgücüne iştirakinde yüzde 30 tuzağına takılmış ülkemizin, gelişmiş ülkeler düzeyine gelmesi gerekiyor. Bayan işsizlik oranı yüzde 15,9, geniş tanımlıda yüzde 30. Bayanların işgücünün dışında kalmasıyla hane geliri de azalıyor. Zihinsel ve kültürel değişimi, eğitim başta olmak üzere sistemsel bir dönüşüm sağlayacaktır. İşletmeler bayan ve aile dostu bir zihniyetle hareket etmeli” daveti yaptı.
Turan, şöyle devam etti: “Katılımcı, kapsayıcı ve eşitlikçi bir anlayışla krizi yönetenler, tünelin ucundaki ışığın nitekim çıkış olduğunu biliyor. Potansiyelimizin yüzde 100’ünü, eşit ve adil bir sistem ile kalkınma seyahatimizin öznesi yapabiliriz.
Pandemi devrinde bilhassa iş, konut, çocuk ve yaşlı bakımı ile çocukların eğitim sürecine de takviye olan bayanların üzerindeki yükün hafifletilmesi gerekiyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği temelinde zihinsel ve kültürel değişimi, eğitim başta olmak üzere sistemsel bir dönüşümle sağlayabiliriz” dedi ve ekledi: “Toplumsal refah için toplumun yüzde 100 iştiraki kıymetli. Toplumsal refah için bayanların hayatın her alanına yüzde 100 tam eşitlikçi iştiraki şart! Pozitif ayrımcılık değil toplumsal cinsiyet eşitliği temelinde adil bir sistemin inşası ile kadın-erkek birlikte hayatı dönüştürme gücüne sahibiz.”
İş dünyasından temsilciler, krizin bayan çalışanlar üzerindeki olumsuz tesirlerine karşı neler yapılabileceğini konuştu. VARBANOVA: DÖNÜŞTÜRÜCÜ SİYASETLER UYGULANMALI
Toplantıda açılış konuşması yapan UN Women Türkiye Ülke Yöneticisi Asya Varbanova şunları söyledi: “COVID-19 iş gücü piyasasındaki var olan eşitsizlikleri derinleştirdi. Salgının bilhassa bayanların işleri, meslekleri ve gelirlerine olumsuz tesirleri oldu. Nisan 2020 ayının bilgileri bayanların 1.1 milyon iş kaybı yaşadığını gösterirken, bu sayı erkeklerde 1.5 milyon olarak gerçekleşti. Daha az sayıda bayan işini kaybetmiş üzere görünse de, bayanların iş gücüne iştirak oranlarının erkeklere kıyasla düşük olduğu düşünülürse, bayanlar önemli oranda bir iş kaybı yaşadı.
Bayanların ekonomik olarak güçlenmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğini gerçekleştirmek için; hükümetler, şirketler, patronlar, çalışan tertipleri, sivil toplum kuruluşları ve akademi olmak üzere tüm paydaşların dönüştürücü siyasetler üretmeleri gerekiyor.”
SEYMOUR: COVID 19 BİR UYANIŞ DAVETİ
COVID-19 krizinin toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısıyla yönetilmesinde bayanların liderliğinin kıymetine değinen UN Women Stratejik Paydaşlıklar Yöneticisi Dan Seymour ise değerlendirmesi şöyle:
“COVID-19 bayanlara yönelik şiddet, ekonomik güçlenme üzere hususlarda var olan eşitsizlikleri daha da derinleştirdi. Krizin tesirleri bayanlar tarafından daha fazla hissediliyor. Konut içi bakım, ev-iş istikrarı ve meslek üzere hususlarda bayanlar önemli zorluklar yaşıyorlar. COVID-19 hepimiz için bir uyanış daveti, var olan problemleri düzeltmemiz için bir fırsat” dedi. Özel kesimin var olan meseleleri çözmek için hesap verebilir ve problemlere odaklı çalışmaları gerektiğini hatırlatan Seymour, UN Women’ın bu hususta değerli bir ortak olmaya devam edeceğini söz etti.
KÜÇÜKEL: KRİZ PERİYODU EŞİTLİKÇİ SİYASETLERLE ATLATILMALI
Aktifliğin moderatörü TÜSİAD İdare Şurası Üyesi ve Toplumsal Siyasetler Yuvarlak Masa Lideri Nüket Küçükel, konuşmasında, eşitlikçi politikların ehemmiyetine işaret ederek, bayanın meskende yaşadığı sorunu artık işyeri sorunu olarak da görmenin mümkün olduğunu anlattı.
Tüm dünyada eşitsizliğin derinleştiğini belirten Küçükel, şu tespitlerde bulundu: “Ev işleri, bakım sorumluluğu ve artan şiddetin bayanların başta gelen sıkıntıları olduğunu görüyoruz. Bayanın meskende yaşadığı sorunu arktık işyeri sorunu da olarak görmek mümkün. Bu sorunu kurumsal siyasetlerle ele almak zorundayız. Kurumsal çocuk bakım siyasetleri geliştirilmedir. Bayan çalışanlara yönelik özel tedbir alan işletme sayısının yalnızca dörte bir oranında olması, araştırmanın değerini gösterdi. Kriz devrini eşitlikçi siyasetlerle geçirmek için neler yapılabilir sorusu üzerinde yoğunlaşılmalı Krizi eşitlikçi yönetme başlıklı bir rehber hazırlanmasına TÜSİAD olarak takviye olacağız.”
AKTAR: CİNSİYET EŞİTLİĞİ YÜK DEĞİL, ARTI PAHA
TÜRKONFED İdare Şurası Lider Yardımcısı ve İş Dünyasında Bayan Kurulu Lideri Reyhan Aktar ise şunları söyledi:
“Kkrizle uğraş ederken kadın-erkek eşitsizliğinin derinleşmemesi için bir rehber hazırlayabiliriz. Bu rehberin anlaşılabilir olması çok değerli. İşletmeler cinsiyet eşitliğine yaklaşımını bir yük değil, artı bedel olarak görmeli. Bayan kooperatiflerine işletmeler nasıl bakıyor? Bayan kooperatiflerine başkı açısı ve diyalogların nasıl geliştirilebileceği üzere bir bulguya sahibiz. Bu rapor önümüzdeki günlerde kamuoyu ile paylaşılacak.”
ÜNALDI: İŞLETMELERE ALT METNİ VERMİŞ OLDUK
Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi Program Yöneticisi Zeliha Ünaldı, krizlerin en çok kırılgan yapılara ziyan verdiğine belirterek, şu değerlendirmede bulundu: “İlmek ilmek işlediğimiz, eşitliğe hakikat giden yolda bizi tökezletti. Krizin ismi bugün Covid, dün öbür şey, yarın öbür şey olabilir… Daima en büyük bedeli bayanlar ödüyor. Değerli olan kararlıkla devam etmek. Krizi eşitlikçi yönetmek açısından katkı sunacağız. Bu çalışmaya çok değerli bir şey yaptık; İşletmelere bu soruları sorarken bir alt metni vermiş olduk, ‘bu soruları devamlı sorun kendinize’ demiş olduk.
Gazete Duvar
