ANKARA – Çin’de ortaya çıkan, bir milyonun üzerinde kişinin vefatına yol açan yeni tip korona virüsüne karşı aşı çalışması devam ederken, Covid-19 hastalığına yakalanan bireylerin tedavisinde kullanılacak ilaç araştırmaları da sürüyor.
Türkiye’de birinci olayın görüldüğü 11 Mart’tan bu güne geçen 7 ayda hastalığa neden olan virüse mahsus bir anti-viral ilaç bulunmadığı için öbür hastalıkların tedavisi için geliştirilmiş, korona virüsü hadiselerinde tesirli olduğu belirtilen birtakım ilaçlar kullanılıyor. Uzmanlar, salgının başından bu yana tedavide değişen tek şeyin doktorların deneyim ve bilgi birikimi olduğunu tabir ediyor.
COVİD-19 TEDAVİ SÜRECİ İKİ ETAPLI İLERLİYOR
İlacı ve aşısı olmayan Covid-19 tedavi süreci iki kademeli ilerliyor: Hastanede tedavi edilenler, konutta takip ve tedavi edilen hastalar. Ayakta tedavi uygulanan hastalar için süreç ilçe halk sıhhati müdürlüklerinde misyonlu uzman tabipler ile birlikte filyasyon grupları tarafından yürütülüyor. PCR testi müspet çıkan lakin semptom barındırmayan bireylerin meskende tedavi süreci 10 gün izolasyon formunda devam ediyor.
‘DSÖ’NÜN TEDAVİ PROTOKOLÜNDEN ÇIKARDIĞI HİDROKSİKLOROKİN İLACINI KULLANIYORUZ’
Bu süreçte hastalara Dünya Sıhhat Örgütü tarafından tedavi protokolünden çıkarılan, Türk Tabipleri Birliği’nin itiraz ettiği ve ilgili uzmanlık derneklerinin de önermediği; sıtma tedavisinde kullanılan Hidroksiklorokin yani plaquanil ve bir antiviral Favipiravir kullanılıyor. Virüslerin çoğalmasını engellemeyi hedefleyen bu ilacın da korona virüsü tedavisinde yararlı olduğunu kanıtlayan kesin bir çalışma yok.
‘HİDROKSİKLOROKİN KARDİYAK SORUN YARATABİLİR’
Pandeminin başında hastaneye yatan hastalarda kullanılan lakin sonraki periyotlarda korona virüsü hastalarında yan tesiri olduğu tabir edilen hidroksiklorokin ilacının Sıhhat Bakanlığı protokolünde hâlâ yer aldığını söz eden Ankara Tabip Odası Lideri Ali Karakoç şunları söyledi: “Genel durumu makûs olan, yaş fark etmeksizin risk faktörü taşıyan yataklı tedavi kurumlarına yatırılan hastalar için pandeminin başında bir antibakteriyel; antibiyotik olan Azithromycin ilacı ile Hidroksiklorokin kullanılıyordu. Bu ilaçlar kardiyak yan tesirleri düşünülerek yatan hastalarda kardiyolojik sorun oluşmaması için EKG çekilerek uygulanıyordu. Hatta bu süreçte kardiyak nedenlerle hayatını kaybeden hastalarımız da oldu. Fakat bunun ilacın yan tesirinden mi, gerçek kardiyak kaynaklı mı olduğunu natürel ki bilmiyoruz. Şu an Hidroksiklorokin ilacı kardiyak yan tesirlerine karşın konutta tedavi gören hastalara rastgele bir tetkik yapılmadan büsbütün körlemesine başlanıyor. Kendi pratik uygulamamızda bu ilacı kullanmıyoruz.”
Ali KarakoçKORONADA UMUT VEREN TEDAVİ DEKSAMETAZON
Korona virüsü tedavisinde vefatları azalttığı belirtilen bir öteki ilaç ise Deksametazon. Daha evvel alerji, astım ve enflamasyon tedavisinde kullanılan ilacın İngiltere’de yapılan araştırmalarda teneffüs aygıtına bağlı hastalarda vefat oranının üçte bir, oksijen dayanağı alan hastalarda da beşte bir azaldığını gösterdi. Karakoç, ”Deksametazon yalnızca yataklı tedavi kurumlarında genel durumu orta ve makus olan hastalara intravenöz (damar yolu) ile başlanıyor” dedi.
PLAZMA TEDAVİSİ RİSKLİ HASTALARDA BİRİNCİ 5 GÜN UYGULANMALI
Türkiye’de korona virüsüyle gayrette bir yol de “immün plazma tedavisi.” Bu prosedür iyileşmiş Covid-19 hastalarının kanından alınan ve virüse karşı antikor içeren plazmanın Covid-19 hastalarına uygulanıyor. Karakoç plazma tedavisinin risk faktörü yüksek olan hastalarda erken periyotta -ilk 5 gün- uygulanması gerektiğine dikkat çekiyor.
Öte yandan Karakoç, tedavinin katkısına ait ise şunları söylüyor: “Son devirde yapılan araştırmalarda çok büyük bir katkı göstermediği tabir edilse de bunlar küçük çaplı çalışmalar.”
KORONA VİRÜSÜNDE KAN PIHTISI TEHDİDİ: ASPİRİN, CİLT ALTI İĞNESİ
Yapılan çalışmalara nazaran ağır Covid–19 hastalarının üçte birinde tehlikeli kan pıhtılaşmaları yaşanabiliyor. Pıhtıların akciğer, kalp, beyin üzere büyük organlara ulaşması ve kan akışını kesmesi kalp krizi, felç, organ yetmezliği ve emboliyi tetikliyor.
Ali Karakoç, bu süreçte hastalara Antikoagulan ilaçlar başlandığını belirterek “Bunlardan biri ağız yolu ile uygulanan aspirin. İkincisi ise cilt altına küçük bir iğne ile yapılan ilaç. Şu anda yataklı tedavi kurumlarında ve konutta tedavi gören hastalarda rutin olarak kullanılıyor. Cilt altına küçük bir iğne ile yapılan ilaç konutta tedavisi uygulanan birtakım hastalara da veriliyor. Şeker hastalarının kendilerine yaptığı insülin iğnesine misal bu iğnenin birinci etapta hastaya nasıl yapılacağı gösterilmeli” dedi.
ONAYLI TEK İLAÇ REMDESİVİR TÜRKİYE’DE KISITLI SAYIDA VAR
ABD Besin ve İlaç Dairesi tarafından Covid–19 tedavisinde kullanımına tam onay verilen birinci ilaç Remdesivir. Bu ilaç riskli olaylarda şura kararıyla hastaya temin ediliyor. Ankara Tabip Odası Lideri Ali Karakoç maliyeti yüksek olan bu ilacın yalnızca riskli hastalarda şura kararıyla verilmesinin uygun olduğunu, lakin ülkede yaşanan sosyo-ekonomik eşitsizliklerden kaynaklı olarak maddi durumu iyi olan ailelerin kelam konusu ilacı yurt dışından kendi imkânları ile getirterek uyguladıkları ile ilgili duyumlarının olduğunu belirtiyor.
COVİD-19’DA AĞIR BAKIM SÜRECİ: ’STOKİN FIRTINASI’ TEHDİDİ
Korona virüsünün tesirleri bireyden bireye farklılık gösteriyor. Covid-19’a yakalanan kimi insanlarda hiçbir semptom görülmezken, birtakım beşerler ağır bakımda tedavi görüyor, teneffüs yetmezliği yaşıyor, bir kısmı da hayatını kaybediyor.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Necmettin Ünal’a nazaran bunun temel sebeplerinden birisi şahısların bağışıklık cevaplarının farklılık göstermesi. Korona virüsünün ağır bakım tedavisi sırasında yaşanan ‘Sitokin fırtınası’ ismi verilen süreçte (vücudun savunma hücrelerinin bazen hem virüsü hem de sağlıklı hücreleri öldürmesi) hastaların durumlarının berbata gittiğini söz eden Ünal, “Sitokin fırtınası olarak özetlenen süreç bağışıklık sisteminin virüse, bakteriye yahut kendisine ziyan verecek her türlü etmene çok reaksiyon vermesiyle ortaya çıkıyor. Yani insan bedeni, sitokin karşılığını virüse yahut öbür zaralı etmenleri yok etmek için üretiyor. Olağanda bu karşılığın bedende hasar oluşturacak nedenin boyutu ile orantılı olması ve tehdit ortadan kalktığında bu moleküllerin üretiminin durması gerekiyor. Fakat bir sitokin fırtınasında bağışıklık sistemi onları gereğinden çok fazla üretiyor ve üretmeye devam ediyor. Sonuçta bedeni, organları korumak için ziyanlı etmene karşı oluşturulan bu cevap bedenin kendi organlarına ziyan vermeye başlıyor” diyor.
KORTİZON KÜMESİ İLAÇLARIN HAYAT BEKLENTİSİNİ ARTIRDIĞI GÖSTERİLDİ
Ünal, bu türlü durumlarda asıl nedeni yok etmek için ve abartılı sitokin karşılığını bloke etmek için farklı kümelerden ilaçlar ve tedaviler kullanıldığını kaydederek şunları söylüyor:
“Bu ilaçlardan birincisi virüsleri yok etmesi için kullanılan antiviraller. Şu anda kullanılmakta olan antivirallerden hiç birisinin Covid-19’da hayat beklentisini arttırdığına dair ispat yok. Başka küme ilaçlar ise çok sitokin karşılığını baskılamaya yönelik ilaçlar. Bu maksatla kullanılan kortizon (steroid) kümesi ilaçların şiddetli Covid-19 olaylarında hayat beklentisini arttırdığı gösterilmiş. Yeniden bu gayeyle kullanılan ilaçlardan birisi de eklem iltihabı hastalarının bağışıklık sistemini baskılaması için üretilen Tocilizumab isimli ilaç. Bir başkası de Anakinra isimli ilaç. Lakin bunların tesiri ile ilgili net bir çıkarım yapmak mümkün değil.”
YÜZÜSTÜ VE OKSİJEN TEDAVİSİ
Bunun dışında kullanılan öteki tedaviler ise Covid- 19 enfeksiyonu sırasında tetiklenen başka organ işlev bozukluklarının ömrü sonlandırmasına mahzur olmak, organların iyileşmesi için vakit kazandırmak için kullanılan takviye tedavileri.
Necmettin Ünal, Covid-19 sırasında en sık karşılaşılan organ işlev bozukluğunun teneffüs sistemindeki bozukluk olduğunu belirtiyor. Ünal, “Bu hedefle özelikle ağır bakımda tedavi gören hastalarda tesirli ve yararlı bir prosedür de yüzüstü yatırma. Covid–19 hastaları yüzüstü yatırıldığında kana oksijen geçişi artıyor ve daha rahat nefes alıyorlar. Yüzüstü yatma ile birlikte farklı oksijen tedavi usulleri de uygulanmakta. En son etapta hastalar entübe edilerek yapay teneffüs aygıtlarına bağlanıyor” diyor.
ÖLÜMLERİN NEDENİ SEPSİS
Korona virüsüne bağlı ölümlerin nedeninin sepsis olduğunu söz eden Ünal, şunları söylüyor: “Hastaların vefat nedenleri sepsis. Rastgele bir enfeksiyona karşı bedenin sistemsiz bağışıklık karşılığı sonucunda organ işlevlerinin bozulma durumudur sepsis. Sistemsiz bağışıklık karşılığı, bağışıklık cevabının yetersiz olması ya da fazla olmasıdır. Bağışıklık karşılığı yetersiz olduğu takdirde virüs yahut bakteriler bedeni işgal ederek mevte yol açıyorlar. Bağışıklık cevabının fazla olması durumunda ise beden, bakteri öldürmek için orantısız güç kullanıyor. Bu türlü olduğu vakitte virüsü, bakteriyi yok etmek isterken bedenin kendi dokularına da ziyan vermeye başlıyorsunuz. Buna da sitokin fırtınası deniyor. Bu tablonun özet olarak ismi sepsis’dir.”
Necmettin ÜnalAŞI BULUNUNA KADAR TESİRLİ İLAÇ YOK
Türkiye’de korona virüsü tedavinde başından bu yana değişen tek şeyin tabiplerin deneyim, bilgi birikimi ve özverisi olduğunu belirten Ünal, “Tedavi formülleri esasen direkt korona virüse tesir eden ilaçlarla uygulanmıyor. Hasebiyle virüsün aşısı bulunana kadar tesirli bir ilaç maalesef ki yok. Yakın vakitte Pfizer ve BioNTech firmalarının geliştirdiği korona virüsü aşısı ile ilgili araştırmaya istekli olan Necmettin Ünal, “Ben bu aşıya çok inanıyorum, kendimi de iyi hissediyorum” sözlerine yer veriyor.
Yakın zamanda Pfizer ve BioNTech firmalarının geliştirdiği korona virüsü aşısına istekli olan Necmettin Ünal, “Ben bu aşıya çok inanıyorum, kendimi de iyi hissediyorum” sözlerine diyor.
Gazete Duvar
