Rumet Serhat
ABD’de 200 yıl sonra Kongre binasının birinci sefer basıldığı darbe teşebbüsü zelzele tesiri yarattı. Kongre baskını nasıl yapıldı? 30 yıldır New York’ta yaşayan, Pratt Institute Toplumsal Bilimler ve Kültürel Çalışmalar Bölümü’nün Kültürel Çalışmalar Koordinatörü Doçent Kumru Toktamış, Trump’ın kışkırttığı ve dünyayı şoke eden olayı anlattı…
İnsanların ferdi silahlanması, bilhassa de ağır silahlarla silahlanması ABD’de Donald Trump öncesinde de var, pekala buna bir dur denilmeyecek mi?
Bu hala daha ABD Anayasasının ikinci unsuru. Bunun değiştirilmesi çok sıkıntı, fakat mahallî düzenlemeler ile kısıtlamalar var. Örneğin; New York kentinde yasal silah edinmek o kadar kolay değil. Fakir siyahilerin çoğunlukta olduğu bütün kentlerde bu türlü kısıtlamalar var. Kimse de kalkıp “bu anayasaya aykırı” diyemiyor.
Doçent Kumru Toktamış ‘DEĞİL CAPİTOL’E GİREBİLMEK, O MERDİVENİN BASAMAKLARINA BİLE YAKLAŞAMAZDIK’
Birkaç ay evvel ABD’de bir üniversitede doktorasını yapan bir arkadaşımla konuştuğumda bana “çok felaket durumda, herif Reichstag Yangını üzere yapıp, Capitol’ü bile yakar” demişti, ben de “elbette iktidarı için yapar, lakin ABD devlet sistemi oturmuş durumda, krizi yok, bunu da atlatır” demiştim. Sanırım haklı çıktım. Dün ne oldu? Donald Trump lafı güzaf “sandıklara sahip çıkalım” misali söylediği kelamın sonunda Capitol denilen ABD Kongresinin basılacağını hesaplamış mıydı?
Çarşamba günü Trump ve takımlarının ajitatif konuşmaları tuttu ve darbemsi bir şaklabanlık yaşandı. Trump için “varlıklı falan değil, yalnızca fakir adamın varlıklı olmaya dair tasavvurlarının ürünü” gibisinden bir laf edilir (he is the poor man’s idea of a rich man). Aç tavuklar, Trump’ın meskeninin fotoğraflarını görünce orayı darı ambarı sanıyorlar üzere bir durum. Çarşamba günü yaşananlar da bu, böylesi aç tavukların darı ambarına daldıklarını sanma halleri idi güya. Lakin, işin latifesi bir yana, Çarşamba günü yaşananlarda Trump’ın, Trump’ın avukatı Giuliani üzere, sorumsuz tiplerin ajitatif konuşmalarından öte şahsen Kongre içindeki kurumsal süreçleri berbata kullanmaya hazır olduklarını açıklayan temsilci ve senatörlerin rolü çok değerli. Bu şahıslar (100’den fazla temsilci ve bir düzine senatör) artık derhal çark etmiş görünüyorlar olsalar da yaşananlarda direk sorumlulukları var. Çarşamba günü Kongrede son derece sıradan bir seremoni yaşanacaktı. Yeniden seremoni seviyesinde karşı çıkışlar da olabilir. Örneğin, 4 sene evvel Trump’ın Başkanlığı onaylanırken Biden bu seremoniye başkanlık ediyordu. Üç-dört temsilci Trump’ın başkanlığına itiraz ettiklerini lisana getirdiler, lakin tartışma sürecini aktive etmediler ve Biden onlara kürsüyü vermedi. Yarım saat, 45 dakika sonra da “haydi buraya kadar” diye espri yaparak Trump’ın başkanlığını onaylamıştı. Seremoni kolay bir şov olarak kapanmıştı. Ancak Trump siyaseti aslında muazzam bir sürgit gösteri hali olduğu için bu yüz küsur seçilmiş insan seremoniden tiyatro çıkarmakta iddialıydı. Tiyatro nümayişe, nümayiş ise şaklabanlığa döndü. Yaşanan bundan ibaret bence. Lakin, şaklabanlık olması tehlikeli ve yasadışı olmadığı manasına gelmiyor. Temsilciler ve senatörlerin samimi değil fırsatçı oldukları çabucak ortaya çıktı ve gayri yasal tezlerinden geri adim attılar. Çarşamba sabahı “mahkemeyi savaşarak kazanacağız” diyen Trump’ın avukatı Giulliani, Perşembe sabahı “ama şiddet olmaz” diyordu. Trump esasen çarşamba sabahı “sizinle yürüyeceğim” diye boş bir laf edip yürümedi. Lakin bu Kongreye giren gariban güruh sahiden tarihi bir adım attıklarını sanıp ortalıkta süklüm püklüm dolanıp durdu. Benim anlamadığım şu: onlarca sefer Washington DC’de yapılan şovlara katıldım, değil Capitol’e girebilmek, o merdivenin basamaklarına bile yanaşamazdık. Orada nöbette duran güvenlik kuvvetlerinin silahlanma halleri yıldan yıla artıyordu. En son bayanların mitinginde bile oraya savaş hali üniformaları ve teçhizatı ile dikilmişlerdi. Siyahların şovlarında de birebir formda aşılmaz bir askeri duvar vardı. Pekala, Çarşamba günü ne oldu? Üç, beş tane bekçi kılıklı güvenlik vazifelisi barikatları bile koruyamadı. Hiç kuşkumuz olmasın bunun sorusu sorulmaya devam edecektir.
‘ÇİMENLERDE ‘BAŞBUĞLARINDAN’ İŞARET BEKLEYENLERE KARŞI ÖNEMLİ TEDBİR ALINMADI’
Toplamda kaç gösterici içeri girdi? Olağanda daima protesto yapılan bir alan olarak güvenlik önlemleri olağana nazaran düşük müydü? Ulusal Muhafız geç mi geldi?
İki farklı güvenlik konusu var burada, bunları karıştırmadan anlamaya çalışalım yoksa kendimizi komplo teorilerinin gereksiz alanında buluruz. Hafta sonundan beri şov alanını tutan ve öbür eyaletlerden gelmiş olanların sayısı on bin kadardı. Bu her şeye karşın değerli bir sayı. Sahiden seçimlerin gayrimeşru olduğuna inanan on bin silahlı, lakin örgütsüz taşralılar. İçeri girenlerin bir kaç yüz kişi olduğu söyleniyor. Artık, şu çok kıymetli: “ifade özgürlüğümü kullanıyorum” (Amerika Birleşik Devletleri Anayasasının 1. maddesi) derken, silah çekemezsin (anayasanın 2. maddesi). Bu kıymetli bir kuraldır. Bunlar da tabir özgürlüklerini kullandıklarını düşündükleri için silah çekmediler diye düşünüyorum. Güvenlik önlemlerinin az olmasını komplo teorileri ile falan açıklamaya kalkışmaya hiç gerek yok, ABD deki yaygın ırkçılığın bir diğer imgesine şahit olduk. Ayrıyeten, Trump’ın da tekrarlamış olduğu üzere “Cumhuriyetçiler huzur ve tertip partisidir” yaklaşımı da var. Münasebetiyle hafta sonundan beri başşehir çimenlerinde “başbuğlarından” işaret bekleyenlere karşı önemli güvenlik tedbirleri alınmadı. Fakat şu da sorudur; tahminen de FBI bu güruhların içeriden denetim edilebileceğine kanaat getirmişte olabilir. Bunu bilemem, bildiğimi de tez etmeyeceğim. Güvenlik konusunun ikinci başlığı ise: Ulusal Muhafızlar yahut Türkiye basınının pek sevdiği “asker postalları”. ABD de Ulusal Muhafızları çağırma yetkisi mahallî siyasi iktidardadır. DC’de bu çağrıyı Belediye Lideri yapar. Karşılık vermek ise, evet, ABD Lideri, Pentagon ve Savunma Bakanındadır, lakin Trump DC’deki yetkisini Savunma Bakanına devretmişti. Belediye liderinin Ulusal Muhafız davetine Pentagon’un yanıt vermekteki yavaşlığı konusunda da sorular sorulacaktır. “Ulusal Muhafızları Pence çağırdı” geyiğini çok duyar oldum. Pence, bu buyruk komuta zincirinde yok. Telefon etmiştir, lakin bununla açıklanmaz. Her iki manada (polis ve ulusal muhafız) yaşanan güvenlik zaaflarını komplo teorileri ile açıklamaya yeltenmek büyük basiretsizlik bence.
ABD, her eyaletin kendi anayasası olsa da Birleşik Devletler Anayasasının çok ancak çok ciddiye alındığı bir yer. Göstericiler sıkıntı kullanarak yasal bir seçimi iptal ettirtip kendi başlarındaki adayı getirteceklerini mi düşünüyorlardı?
Göstericilerin (ki artık onlara gösterici diyemeyiz, saldırgan demek daha doğru) akıllarından geçenleri biliyormuş üzere yapmayalım. Bildiklerimiz esasen durumu açıklamaya yetiyor: başından geçen ajitatif cümlelerle devlet yönetim edebileceğini sanan bir Lider, o lideri kendi gündemleri için bir fırsat olarak gören politik takımlar olduğu sürece her vakit bir kaç yüz, bir kaç bin göstericinin saldırganlaşması mümkün. Bunu biz biliyorsak devlet erkânı da biliyordur.
Michael Pence ile son anda Trump başka düştüler ve kökten bir Cumhuriyetçi Partili olan Pence ülke anayasasını, Cumhuriyetçi Partiye dışarıdan gelmiş popülist ve oportünist Trump ise kendisini tercih edip birbirlerini suçladılar. Bunu CP içinde Utah ve Ohio senatörleri de Trump’ı suçlayarak devam ettirdiler. Eski Cumhuriyetçi Partili Lider W. Bush meclis basmaların Muz Cumhuriyetlerinde olacağını söyledi. Artık Cumhuriyetçi Parti siyasi geleceğinde ne görüyor? Başkanlığı geçtim, bundan sonra Temsilciler Meclisi, Senato seçimlerinde bir zafer umutları var mı?
Cumhuriyetçi Parti takımları pek gönülsüz girdikleri Trump gündemini ve cihanını zirve tepe kullanıp, bu süreçten son derece çıkarlı çıktılar aslında. Hukuk sistemine dayalı bir ülkenin Yüksek Mahkemesini önümüzdeki 60 yıl ele geçirebilmiş olmak hiç azımsanacak bir yarar değil. Çok riskli bir kumar oynadılar ve ellerinde patladı. Uzunca bir müddet meşruiyet kaybı yaşayacaklardır. Reagan üzere bir artisti ön plana çıkartmakla başladıkları süreçte umarım son sahneyi oynadılar. Daha sakili ne olabilir diye düşündüğümde aklıma gelenler örneklerden kendim korkuyorum. Cumhuriyetçi Parti başkanları bu sorumluluktan ellerini temizleme harekâtına çabucak dün akşam başladılar. Trump’ın kullanılıp atılacak bir araç olarak görüldüğünü biliyordum, ufuk çizgilerini nerede çektiklerini bir turlu kestiremiyordum. Her “bu kadarı da olmaz” dediğimde. Hududu o kadar zorladılar ki, sanırım kısa bir mühlet için, sonunda kendi devlet olma meşruiyetlerini yitirdiler.
BİDEN ‘HALKIN BAŞKANI’ OLDU
Biden dün yapılan olayla ABD halkının lideridir diyebilir miyiz?
Biden dün olayların en tırmandığı noktada sahne alarak, “Halkın Başkanı” oldu hakikaten. Siyasi liderlik ve devlet olmak bu türlü bir şeydir. Dün yaşananlar bir demokrasi sorunu değil, bir devlet olabilme sıkıntısı idi. Demokrasi iştirak demektir ve epeyce kırılgan bir süreçtir. Devlet olmak, liderlik demektir ve süreklilik gerektirir. Biden, ABD halkına ve dünyaya sürekliliğin tablosunu verdi. Burada sürekliliğin içeriğini yahut iştirakin niteliğini tartışmaya açmadan bu noktaların altını çizmek gerektiğini düşünüyorum.
Kongreyi talan eden beşerler nasıl sokağa çıkma yasağına riayet edebiliyorlar?
Etmediler esasen. Polis tarafından yavaş yavaş ve sulh içinde ötelendiler ve süklüm püklüm bir kenarda durdular. Sonra da otellerine dağıldılar. Bu sabah medyanın bütün ağzı laf yapanları ağız birliği etmişçesine “utanç verici” sözünü kullanıyorlar. Nedense bu saldırganlara hatalı muamelesi yapılması yerine, “çok ayıp, çok yakışıksız” diyerek çocuk üzere azarlanıyorlar. Bu hala daha Trump kitlesine gösterile gelen sonsuz tahammülün uzantısı bence
Artık Demokratlar ülkenin tek hâkimi oldular, pekala onları kim denetleyecek?
Hayır, Demokratlar ülkenin tek hâkimi değil, bu çok aldatıcı bir yaklaşım. Birincisi, Cumhuriyetçiler, Yüksek Mahkeme’ye biçim verdiler. 20yy’ın başından beri istikrarlı bir eşitlikçilik ve özgürlükçülük içinde olan Yüksek Mahkeme artık, muhafazakâr bir mahkeme. Bir hukuk sisteminde bu çok değerli. İkincisi Cumhuriyetçiler 70 kusur milyon seçmenin oy verdiği bir parti. Buna kimse sırtını çeviremez. Üçüncüsü, Obama’nın birinci iki yılında da Temsilciler Meclisi ve Senato Demokratlarda idi. Fakat Obama parmağını oynatamadı o yıllarda. Demokrasilerin kırılganlığı bu nedenle değerlidir. Tek hâkim üzere katılıklar gayri demokratik toplumların gerçekliğidir.
Büsbütün Trump zıddı olmasına karşın ANTIFA yaptı deniliyor, buna inananlar da var. ANTIFA’dan bir açıklama geldi mi?
ANTIFA diye bir tane bir şey, bir küme, bir yapı yok. Bu yalnızca Cumhuriyetçi ajitasyonda cisimleşen bir varoluş biçimi. Faşizme karşı olan herkes bir çeşit ANTIFA’dır. Bu cisimleştirmeyi lisanımızda yine üretmenin âlemi yok. Bunlar bir çeşit itimat ve dayanışma ağları. Bizler de bu yüzden dost, ahbap, arkadaş oluyoruz. Bunun örgütsel bir yapıymış üzere nesneleştirilmesi ve hatta kriminalize edilmesi en kolay haliyle saçmalık.
Son durum nedir?
Artık Temsilciler Meclisi üyeleri “Gizli Servis (CIA) olmasaydı kaos yaşanırdı” diye açıklamalarda bulunuyor. Anlaşılan o ki, Kapalı Servis, Senato’da ve Senatörlerin güvenliğini sağlayıp sonra da Temsilcileri alandan kaçırmış. Saldırganlar bu nedenle yalnızca Temsilciler Meclisi yerine girebildiler sanırım. Zımnî Servis; Lideri ve lider adaylarını (ve ailelerini) ömür uzunluğu korur. Bâtın servis casusları evvel Senato’da Kamala Harris ve Pence’in güvenliğini sağlamış ve sonra Temsilciler Meclisini boşaltmışlar. Capitol polisi silah çekmeyip, yalnızca cop sallamışlar.
Donald Trump’ın İngiliz lisanına katkıları biliniyor, Schrödinger’s Douchebag**, Voteflake*** üzere katkıları var. Sanki dünkü olaylardan sonra yeni tabirler var mı?
Twitter Führer
*Capitol/Kapitol: ABD’nin iki kamaralı meclisi olan Senato ve Temsilciler Meclisini barındıran Kongre ile ABD federal hükümetinin yasama organının merkezi.
** Saldırgan şeyler söyleyen ve latife yapıp yapmadığına etrafındaki insanların reaksiyonuna nazaran karar veren bir adam.
*** Bir oylamanın sonucunu kabul etmeyi reddeden, ekseriyetle yanlış oy sayımı, yabancı müdahalesi, hile nedeniyle sonucun geçersiz olduğunu argüman eden beşerler
***** Bu söyleşi birinci kere aborjin.com.tr’de yayımlanmıştır.
Gazete Duvar
