ANKARA- Temmuz ve ağustos aylarında kullanıcılar, elektrik faturalarının bir evvelki periyoda nazaran daha yüksek geldiğini belirterek itiraz ediyor. Bir evvelki periyot 150 lira gelen elektrik faturasının 250, 300 lira gelen faturanın 500 liraya çıktığı örnekler mevcut. Birçok platformda faturalarını paylaşan vatandaşlar, ortadaki farkın nedenini sorguluyor.
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İdare Şurası Üyesi Mehmet Özdağ’a nazaran bunun iki nedeni var. Birincisi, Türkiye genelinde temmuz ayının birinci iki haftasında faturalandırma yapılmadı ve fatura periyotları 30 yerine 40 günü kapsadı. Bu da beraberinde yüksek faturaları getirdi.
Faturaların daha yüksek olmasının ikinci nedeni ise artan elektrik kullanımı. Meblağların gelecekte daha da artabileceğini söyleyen Özdağ, dağıtıcı firmaların faturalardaki rolünü de örnekler üzerinden anlattı.
‘FATURALARDA BİRİNCİ OKUMA İLE SON OKUMA ORTASINDA GEÇEN VAKİT ÖNEMLİ’
Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) yılda dört defa, 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim tarihlerinde olmak üzere yeni elektrik tarifesi yayınlıyor. 2008 yılından bu yana uygulanan bu tekniğin yalnızca bir istisnası, 2018 yılının Ağustos ve Eylül ayında yaşandı. Seçim nedeniyle temmuzda artırım yapılmamış, 2018 ağustos ve eylül aylarında üst üste artırım yapılmıştı. Son olarak ise EPDK 1 Temmuz 2021 tarihinde elektrik ünite fiyatına artırım açıkladı.
Mehmet Özdağ EMO İdare Heyeti Üyesi Özdağ’ın transferine nazaran 1 Temmuz’da elektrik fiyatlarına, 1 Ocak 2021 tarifesine nazaran yüzde 15 artırım geldi ve bu tarihten sonra ek bir artırım olmadı. Artırımlı tarifenin yer alacağı faturaların temmuz ayının birinci iki haftasında kesilmediğini, yani sayaçların okunmadığını belirten Mehmet Özdağ, son periyottaki faturaların kabarık olmasının nedenine ait şunları söyledi:
“Türkiye genelinde, temmuz ayının birinci haftası içerisinde okunup bize temmuz ayı içerisinde gelmesi gereken faturalar gelmedi. Hasebiyle bugünlerde lisana getirilen yüksek dengeli faturalar 30 günlük değil. Örneğin ben konutumun faturasını inceledim. Haziran devrinde 137 lira ödemişken, bu fatura periyodunda ise 201 lira fatura geldiğini gördüm. Ancak bu 30 günün bedeli değildi. 38 günlük idi. Kullanıcıların yüksek buldukları faturalarının kaç günlük olduğuna bakmaları gerekiyor. Birinci okuma ile son okuma ortasında ne kadar vakit geçmiş bu kıymetli. Bayramdan evvel konutlarımıza elektrik faturası göndermeleri gerekiyordu lakin göndermediler. Bu faturalar 28 günlük, 30 günlük gelmesi gerekirken şu anda 40 günlük kesiliyor.”
2021 TEMMUZ’DA BİR EVVELKİ YILA NAZARAN ELEKTRİK KULLANIMI YÜZDE 9,4 ARTTI
Özdağ’a nazaran son periyotta yaşanan fatura artışlarının bir başka nedeni ise yüksek elektrik kullanımı. Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı’nın datalarına nazaran Türkiye genelinde kullanılan elektrik ölçüsünün 2021 Temmuz ayında, Temmuz 2020’ye nazaran yüzde 9,4 oranında arttığını belirten Özdağ, “Yani bir yıl öncesine nazaran temmuz ayında yüzde 9,4 daha fazla elektrik kullanmışız. Bu, konutlarımızda daha fazla buzdolabı, biraz daha fazla derin dondurucu ve klima kullanıldığı manasına geliyor” dedi.
100 KWH TÜKETİMLİ FATURADA KİME NE KADAR ÖDENİYOR?
Yüksek elektrik faturalarının dağıtım şirketlerinden kaynaklandığı savı da epeyce yaygın. Dağıtım şirketlerinin EPDK’nın belirlediği kurallar dışında bir şey yapma imkanının olmadığını belirten Özdağ, “Bir kişinin gecikmiş borcu, bir iki ay evvelce açma- kapatma bedeli ya da dağıtım şirketiyle mukaveleden kaynaklanan bir alacak- verecek alakası yoksa faturası EPDK’nın tarifeleri gereği uygulanır. Dağıtım şirketlerinin ekstra yansıttığı bir şey yoktur. Dağıtım şirketleri kâr ediyor mu alışılmış ki ediyor. Lakin bu öteki bir boyut” tabirlerini kullandı.
Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin (EÜAŞ) her yıl yaklaşık olarak Türkiye’de faturalandırılan elektrik tüketiminin yüzde 40 ile yüzde 50’sini toptan fiyattan dağıtım şirketlerine ya da misyonlu tedarik şirketlerine verdiğini belirten Özdağ, EÜAŞ’ın verdiği toptan fiyatın Kwh’sinin 23,76 kuruş olduğunu söyledi.
Dağıtım şirketlerinin EÜAŞ’tan 23,76 kuruşa aldığı elektriği kullanıcılara 47,43 kuruşa fatura ettiğini belirten Özdağ, şöyle devam etti: “Örneğin Ankara’da EnerjiSA, kendi bölgesindeki elektrik abonelerinin tükettiği elektriğin yarısını EÜAŞ’tan, 23,76 kuruştan alıyor. Öteki yarısını da kendi üretim şirketlerinden ya da ikili mutabakatlarla öbür elektrik üretim santrallerinden alıp elektriğini tedarik ediyor. EÜAŞ’tan 23,76’ya alırken konutumuza gelenin fiyatı 47,43 oluyor. Bunun ne kadarı masrafa gidiyor, ne kadarı kâr oluyor bunları benim hesaplamam çok mümkün değil.
Bir haneye gelen 100 Kwh tüketimli faturanın toplam meblağı 91,73 TL’ye denk düşer Bu kullanımın 47,43 TL’si güç bedeli, 26,51 kuruşu dağıtım bedeli, 17,79 kuruş da vergi ve fonlardır. Dağıtım bedelinin yüzde 95’i dağıtım şirketinin kasasına sarfiyat, yüzde 5’i de Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’ye (TEİAŞ) sarfiyat.”
‘DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN 12-13 MİLYAR DOLARLIK BORCU NASIL ÖDENİYOR, ÖDENDİ Mİ BİLGİ YOK’
Elektrik dağıtım şirketlerinin ödemeleri gereken borçlarını abonelere yansıttığı ve faturaların bu nedenle arttığı savları da gündemde. Kelam konusu savlara ait, “Bunu benim söyleyebilmem için resmi bir doküman görmem lazım. Ben EPDK’ya bakarım, Güç Bakanlığı’na bakarım ve bunun üzerinden konuşabilirim. Bu türlü savlar havada kalıyor” diyen Özdağ, dağıtım şirketlerinin borçlarının akıbetinin bilinmeyen olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Enerji kesiminin 2019 yılında toplam 47 milyar dolar borcu vardı. Bu borcun 12,13 milyar doları dağıtım şirketlerinindi ve yapılandırıldı. Bu bilginin yayınlandığı 2019 Eylül’den bu yana bu borç nasıl ödeniyor ya da ödendi mi en ufak ek bir bilgi gelmedi. Bunun faturalara yansıma talihi yok zira bu durumun bir tarifesinin olması lazım. Bunun faturalardan tahsil edilmesinin bir desteğinin olması lazım. Bu türlü bir artış varsa bunun söylenmesi gerekir.”
‘TÜRKİYE’NİN TÜKETTİĞİ ELEKTRİĞİN YÜZDE 70’İNİN BEDELİ DOLAR CİNSİNDEN ÜRETİCİSİNE ÖDENİYOR’
Türkiye’de kullanıcıların elektriğe yüksek fiyatlarda ücret ödenmesinin nedeni de merak konusu. Türkiye’nin tükettiği elektriğin yüzde 70’inin bedelini dolar cinsinden üreticisine ödediğini belirten Özdağ, dolar kurundaki yüksekliği işaret ediyor. Türkiye’de bin 800 civarında lisanslı elektrik üreticisi olduğunu söyleyen Özdağ, yüksek oranlarda fatura ödenmesinin nedenlerine dair şunları kaydetti:
“2020 ve 2021 yıllarında su gelirleri azaldı. Yani son iki yıldaki kuraklık nedeniyle Hidro Elektrik Santralleri’nin elektrik üretiminde 2019 yılına nazaran düşüşler yaşandı. Hasebiyle da elektrik üretiminde doğal gazın ve kömürün hissesi arttı. Şu anda tükettiğimiz elektriğin yüzde 48’inin kaynağı yurt dışında. Geri kalanı nasıl tamamlıyoruz? Hani rüzgâr ve güneş ‘yerli ve milli’ deniyor ya, yüzde 20’lik elektrik muhtaçlığı buradan karşılanıyor. O rüzgâr, güneş ve sudan elde ettiğimiz elektriğin bedelini de piyasa fiyatının neredeyse iki katına yakın dolar cinsinden üreticisine ödüyoruz. YEKDEM diye yenilenebilir güç kaynağı suistimali var. Kalan yüzde 30’luk elektriğin büyük kısmını da ya alım garantisi var ya da öbür sübvansiyonlar var. Münasebetiyle elektriği değerliye mâl ediyoruz. Bizim son elektrik zamlarımızdaki artışların ana kaynağı Döviz-TL kurundaki artış.”
‘ŞİRKETLERİN FATURALARA YANSITTIĞI DAĞITIM BEDELİ SON BEŞ YILDA YÜZDE 124 ARTTI’
Dağıtım şirketlerinin rolünün de faturalara yansıdığını belirten Özdağ, Türkiye’de 21 dağıtım bölgesi olduğunu, kimi şirketlerin dağıtım bölgelerinde ya direkt ya da ortaklı yapılarla çalıştığını söyledi: “Burada da bir monopol var. Elektrik gücü üretim ve dağıtımında gelinen yer de bir manada özel şirket inhisarı. O şirketlerin de elektrik gücü dağıtımında büyük hisseleri var.
Elektrik dağıtım şirketleri faturayı etkileyen yapılar. Bu şirketlerin masraflarının tümünü faturalar üzerinden kullanıcılar ödüyor. O sarfiyatların birçoklarını da şeffaflık olmadığı için bizim izleme ve takip etme bahtımız yok. Son beş yılda dağıtım şirketlerinin faturalara yansıttığı bedeli örnek üzerinden anlatayım;
1 Ocak 2016 tarihinde 100 Kwh elektrik kullanılan bir faturada şirketlerin aldığı dağıtım bedeli fiyatı 11,84 liraydı. 25 Ağustos 2021 tarihinde 100 Kwh elektrik kullanılan bir faturadaki dağıtım bedeli 26,51 kuruş oldu. Geçen beş yılda ortadaki fark 14,67 kuruş. Yani altı yıla yakın müddette dağıtım bedeli meblağı yüzde 124 artmış durumda. Yani ne dağıtıyorsun? Sizin yüzde 124 artacak nasıl bir masrafınız olabilir? Konutuma elektriği getirirken petrol mü kullanıyorsun? Güç bedelindeki artışı yorumlayabiliriz, doğal gaz ve kömür ithal diyebilirim. Fakat dağıtım şirketlerinin yüzde yüz 24 artışını izah edemem.”
ELEKTRİĞE YENİ ARTIRIMLAR KAPIDA
EMO İdare Şurası Üyesi Özdağ’a nazaran kullanıcıları ileride daha yüksek faturalar bekliyor. 2021 Ağustos ve Temmuz tüketiminin bir yıl evvelki tüketime nazaran yüzde 10’a yakın arttığını, barajlardaki su kasvetinden ötürü EÜAŞ’ın elektrik üretimindeki hissesinin yüzde 20’lerden yüzde 16.54’e gerilediğini belirten Mehmet Özdağ, “Yani Türkiye’de elektriğin yüzde 83,5’ini özel kesim üretiyor” dedi ve mümkün artışlara ait şunları söyledi:
“Elektriğin piyasa takas fiyatı bir yıl evvel bu vakitlerde megawatt saati yaklaşık 300 lirayken şu anda 520 lira. İki aydır bu türlü seyrediyor. Yani elektrik piyasasındaki elektrik üretiminin maliyeti son iki aydır neredeyse tavandan gidiyor. 1 Ekim’e kadar artırım yapmadan dayanamayabilirler. Yani 1 Eylül’de orta artırım gelme mümkünlüğü var. Ekime kadar bu fiyatlarla dağıtım şirketlerinin ve üretim şirketlerinin talepleri karşılanamayabilir. Zira dağıtım şirketleri bir biçimde kıymetli elektriği alıyor, güç bedeli üzerinden piyasaya veriyor. Yarısını EÜAŞ yarısını da piyasadaki üreticilerden alıyor. İki ay evvel piyasadan aldığı fiyatla şu an aldığı fiyat ortasında yüzde yüz artış var. Çok büyük tezli sayılar söylemek istemiyorum ancak görünen o ki ekim faturasında yüzde 15 oranında bir artışın olma mümkünlüğü var. Biz 2021 yılını, 2020’ye nazaran yüzde 35 artışla kapatabiliriz.”
Gazete Duvar
