IPS Bağlantı Vakfı Yönetim Şurası Lideri Nadire Mater ve Genel Sekreter Ertuğrul Kürkçü, ABD merkezli niyet kuruluşu ‘Center for American Progress’in (Amerikan İlerleme Merkezi) geçtiğimiz günlerde yayınladığı “Türkiye’nin Değişen Medya Manzarası” başlıklı raporla ilgili ortak açıklama yaptı. Açıklamada “Raporda, bianet, Gazete Duvar, Medyascope ve T24’ün “Batıdan fon alan medya kuruluşları” parantezine alınıp “Kremlin destekli” denilen “Sputnik Türkiye” ile karşı karşıya getirilmesi ve onunla “rekabet”in sonuçları üzerine ahkam kesilmesi, rapor sahiplerinin Türkiye’deki bağımsız medya gayretinin maksat ve maksatlarıyla rastgele bir olumlu ilgileri bulunmadığının en açık göstergesidir” denildi.
Açıklamanın tam metni şöyle:
Raporun bütününe eleştirel bir gözle bakmak, ‘Center for American Progress’in Türkiye’de demokrasi, insan hakları, medya ve tabir özgürlüğünün güçlendirilmesinden çok, ABD’nin Türkiye’de Rusya karşısındaki nüfuz kaybının nasıl telafi edileceğiyle ilgilendiğini görmeye yetip de artıyor. Raporun gövdesinde ‘S-400’ler’ beş sefer, ‘Rusya’ beş sefer zikredilirken, demokrasiye ve söz özgürlüğüne yalnızca birer kere atıfta bulunulmuş olması daha fazla kelamı gereksiz kılıyor. Doğrusu, bu kadar ince eleyip sık dokumaya gerek de bırakmaksızın rapor, ‘Türkiye’nin Değişen Medya Manzarası’yla yakından ilgilenişinin nedenini sonuç kısmında apaçık özetliyor: “Türkiye’de demokratik yönetişimi desteklemek ve ülkeyi transatlantik ittifakına çıpalamak.”
Seçilen kavramlar değerli: “Demokratik yönetişimi desteklemek.” Yani hükümet dışı kuruluşların siyasal süreçteki tesirini güçlendirmek. Bu yoldan Türkiye’yi “transatlantik ittifakı”na -yani merkezinde ABD’nin yer aldığı NATO güvenlik şemsiyesi altındaki memleketler arası bloka- ‘çıpalamak’. Yani, Türkiye’nin bloklar ortasındaki öngörülemez gidip gelişine son vermek.
Rapor, ‘sonuç’ kısmında AKP idaresinde yaygın medyanın devlet kontrolü altına girişinin yol açtığı problemlerden yola çıkarak ‘üç öncelikli alan’ saptıyor ve üstte belirtilen niyetle hareket eden ‘yerli ve memleketler arası aktörler’e ‘tavsiyeler’de bulunuyor: Birincisi, mahallî gazeteler, meslek kuruluşları ve bağımsız kanalları birbirleriyle ilişkilendirmek; ikincisi, palavra haberle çabayı merkeze alan ‘doğrulama’ çalışmalarını desteklemek; üçüncüsü bağımsız medyanın yorumdan çok habere yönelmesi için kaynak sağlamasına yardımcı olmak.
Raporu kaleme alanlar üçüncü ‘önceliğin’ değerini vurgulamak için şu tespiti öne sürüyorlar: “Türk yurttaşları ve bilhassa gençler daha bağımsız bir bakış açısına ulaşmak için giderek artan ölçüde online kaynaklara yöneliyorlar lakin Kremlin dayanaklı Sputnik Türkiye izleyici çekmekte Batı’dan fon alan rakiplerine nazaran daha başarılı oluyor. Sputnik Türkiye Facebook, Instagram, Twitter ve YouTube’da toplam 1.49 milyon ile Batının desteklediği Gazete Duvar’dan iki kat, Bianet ve Medyascope’tan üç kat yüksek izleyici sayısına ulaşıyor.”
Raporu kaleme alanların -Andrew O’Donohue, Max Hoffman ve Alan Makovsky- epey ‘araştırma’dan sonra rastgele bir ABD Dışişleri Bakanı’nın rastgele bir devirde, hiçbir özel araştırmaya muhtaçlık duymaksızın takip ettiği standart ABD dış siyasetine gelip dayanmış ve bu siyasetin mecrası olarak bin bir zahmetle ayakta durmaya çalışan bağımsız medya odaklarına göz dikmiş olmaları çok acıklı.
Biz, raporun demokrasiyi ABD eksenine ‘çıpalanma’ ile koşullayan temel yaklaşımını reddediyoruz. Bu yaklaşımdan hareketle bianet’in öbür ‘bağımsız medya’ mecralarıyla birlikte ‘Batıdan fonlanan’ kuruluşlar parantezine alınarak memleketler arası nüfuz gayreti bağlamında Rusya’nın yarı-resmi haber ajansı karşısında konuşlandırılması telkinlerini de raporun müelliflerine iade ediyoruz.
Bu raporu kaleme alanlara ve bu raporun mesnetsiz yargıları vesileyle bianet’in ‘hak odaklı habercilik’, ‘ifade özgürlüğü’, ve ‘medya bağımsızlığı’ uğruna 20 yıldır aralıksız sürdüğü uğraşları iktidar sahipleri ismine karalamaya kalkışanlara diyeceklerimiz şunlardır:
1. bianet.org, IPS Irtibat Vakfı idaresinde yayın yapan bir online haber sitesidir. Vakıf bütün iş ve süreçlerini Vakıflar Kanunu çerçevesinde yürütmekte, bianet.org yayını dahil projelerini, öteki vakıflar üzere, birçok kaynaktan temin ettiği bağışlar ile sürdürmektedir. Raporda son yıllarda ‘Türkiye’ye katkılarını altı kat artırdığı’ söz edilen ‘National Endowment for Democracy’ isimli kuruluş bu kaynaklar ortasında değildir. Bu kuruluşla rastgele bir münasebetimiz olmamıştır.
2. IPS Irtibat Vakfı, gerçekleştirdiği ve süregiden projeleri için ortalarında çeşitli Avrupa Birliği programlarının, İsveç Milletlerarası Kalkınma Ajansı’nın (SİDA), pek çok memleketler arası gazetecilik ve söz özgürlüğü kuruluşlarının da bulunduğu kaynaklardan hiçbir politik ve ideolojik kurala bağlı olmaksızın dayanak almış ve bunların vakit, mühlet ve ölçüleri bianet.org sitesinde kurumsal bilgiler ortasında yayınlanmış ayrıyeten haberleştirilmiştir. Vakfın kayda geçirilmemiş, kamu kontrolünden geçmemiş hiçbir geliri yoktur.
3. IPS Irtibat Vakfı, sermayeden, devletten ve memleketler arası güç merkezlerinden bağımsızdır; ne ‘atlantik ittifakı’nı ne de öteki bir egemenlik merkezini demokrasinin, insan haklarının ve söz özgürlüğünün teminatı olarak görür; bilakis bu güçlerin ‘hukuk devleti’nde dahi özgürlüklere yönelik daima bir tehdit oluşturduğuna ve temel misyonumuz olan ‘bağımsız ve özgür habercilik’i gerçekleştirmenin biricik teminatının bir güce yaslanmak değil, bütün güç merkezlerine eşit arada kalmak olduğuna inanır.
4. İnsan hakları, demokrasi, hukukun üstünlüğü, söz özgürlüğü, barış hakkı, çalışma hakkı, bayan hakları, çocuk hakları, tabiat hakları ‘Batı’ kıymetleri değildir; bunlar kaynağını BM İnsan Hakları Kozmik Bildirgesinden alan, beş kıtada mutlakiyete, sömürgeciliğe, emperyalizme, faşizme, diktatörlüklere, ırkçılığa, erkek egemenliğine, cinsiyetçiliğe karşı, eşitlik, özgürlük ve adalet uğruna yüzyıllar süren gayretlerle kazanılmış insanlığın temel haklardır. IPS Bağlantı Vakfı bu hakların irtibat alanında gerçekleşmesine odaklanmıştır; faaliyetlerinin biricik maksadı budur. Bu temelde Avrupa’nın ve dünyanın demokratik güçlerinin desteklediği programların sağladığı kamu fonlarından yararlanmamızın önünde ahlaki, siyasi ve mesleksel hiç bir pürüz bulunmadığı üzere, esasen AB fonlarından en çok, medya bağımsızlığının önündeki en büyük pürüz olan ve medya kontrolünden yüksünen AKP hükümetleri yararlanmıştır. AB Başkanlığının websitesinde verilen bilgilere nazaran AKP hükümetleri Avrupa Birliği fonlarından 2000-2006 periyodunda 1.3 milyar Avro, 2007-2013 periyodunda 4.8 milyar Avro, 2014-20 devrinde 4.5 milyar Avro; 20 yılda toplam 10.6 milyar Avro bağış ve hibe kullanmıştır.
5. Raporda, bianet, Gazete Duvar, Medyascope ve T24’ün ‘Batıdan fon alan medya kuruluşları’ parantezine alınıp ‘Kremlin destekli’ denilen ‘Sputnik Türkiye’ ile karşı karşıya getirilmesi ve onunla “rekabet”in sonuçları üzerine ahkam kesilmesi, rapor sahiplerinin Türkiye’deki bağımsız medya gayretinin emel ve amaçlarıyla rastgele bir olumlu ilgileri bulunmadığının en açık göstergesidir. Sputnik -önceki ismiyle ‘Rusya’nın Sesi’- bianet’in ‘rakibi’ değildir; öbür ülkelerin yanı sıra Türkiyeli izleyiciye de gerçeğin Moskova’nın prizmasında kırılmış bir görünüşünü sunması için Rusya Federasyonu tarafından sübvanse edilen bir devlet kuruluşu, Rusya’nın ‘Anadolu Ajansı’dır. Center for American Progress’in buna karşılık, gerçekliğin ‘atlantik ittifakı’nın bakış açısından tekrar imal edilmesi için bianet’e ve başka bağımsız organlara gölge etmesi boşunadır; muhataplarını ‘Amerika’nın Sesi’ (Voice of America) Türkçe yayın servisinde aramaları kendi maksatlarıyla daha dengeli olabilir.
6. IPS Bağlantı Vakfı, bianet.org ile elbette gurur duyuyor lakin bianet.org vakfın tek projesi değildir. Vakfımız, gazetecilik ve habercilik eğitimi ve yayınları, deneysel gazetecilik atölyeleri, bağlantı fakültesi mezunlarına mesleksel tecrübe kazandırma aktiflikleri vb. uğraşlarıyla bugün yaygın, mahallî ve alternatif medyada çalışan yüzlerce gazetecinin habercilik karakterinin oluşmasında küçük de olsa hisse sahibidir. Bütün bu çalışmalar boyunca bianet.org, ne ana akımı bertaraf etme ne de ana akıma dahil olma, ‘tık’ çoğaltma, şamata haberciliğinden beslenme peşinde olmuştur. bianet.org hakim medya mimarisinin yanı sıra piyasa dışı ve devlet dışı bir organ olarak halkın haber alma hakkının gerçekleşmesi, yurttaş medyasının devlet ve piyasa medyasının önüne geçmesi için eforlarını sürdürecektir.
Gazete Duvar
