George Monbiot
Orada bir yerlerde, haritada işaretlenmemiş lakin umut verici biçimde yakın ve bir gün geri dönebileceğimiz ‘normal’ isminde vaat edilmiş bir yer var. Bu, Boris Johnson üzere siyasetçiler tarafından bizlere ‘normale gerçek dikkate bedel bir dönüş’ kelamlarıyla öğretilen büyülü coğrafya. Bu, bir sonraki niyetle çelişkiye düşsek bile, kendimize anlattığımız bir öykü.
Olağanın asla geri dönemeyeceğimiz bir periler diyarı olduğuna inanmak için somut nedenler mevcut. Virüs ortadan kalkmadı ve dalgalar halinde tekrarlanmaya devam etmesi olası görünüyor. Lakin biz öteki bir soruya odaklanalım: Şayet bu türlü bir yer olsaydı, orada yaşamak ister miydik?
BÜYÜK ÇOĞUNLUK ‘NORMALE’ DÖNMEK İSTEMİYOR
Anketler daima biçimde bunu yapmayacağımızı gösteriyor. BritainThinks isimli kuruluş tarafından iki hafta evvel gerçekleştirilen bir araştırma, insanların sadece yüzde 12’sinin hayatın ‘eskisi gibi’ olmasını istediğini ortaya koydu. Bakım hizmetleri veren Bright Horizons kurumu tarafından haziran ayı sonunda yapılan bir ankette, insanların sadece yüzde 13’ü karantinadan evvelki şartlarda çalışmaya dönmek istediğini lisana getirdi. Birebir hafta içinde YouGov tarafından yapılan bir araştırma, insanların sırf yüzde altısının salgından evvelki ekonomik sistemin birebirini istediğini ortaya koydu. Tıpkı anket kuruluşlarının nisan ayında gerçekleştirdiği bir öteki araştırmada, iştirakçilerin sadece yüzde dokuzunun ‘normale’ dönmek istediği tespit edildi. Rastgele bir değerli hususta bu kadar güçlü ve dengeli sonuçlar görmek nadiren gerçekleşen bir durum.
Elbette, hepimiz bedensel ve zihinsel sıhhatimiz üzerindeki yıkıcı tesirleri, yalnızlığı şiddetlendirmesi, eğitimin yapılamaması ve istihdamda yaşanan çöküş üzere yol açtığı tesirleriyle birlikte salgını gerimizde bırakmak istiyoruz. Lakin bu, hükümetin ‘normal’ diye tanımladığı garip ve ürkütücü dünyaya geri dönmek istediğimiz manasına gelmiyor. Bizimki yitirilmiş memnuniyetlerden oluşan bir yerden çok, salgından çok daha evvel ölümcül krizlerin toplandığı bir yerdi. Pek çok politik ve ekonomik fonksiyon bozukluğumuzun yanı sıra, olağanlık, insanlığın karşılaştığı en tuhaf ve en derin çıkmazı hızlandırmak manasına geliyordu: Hayat takviye sistemlerimiz çöküyordu.
Geçen ay, konutlarımıza hapsolmuş durumdayken, Kuzey Kutbu’ndan yükselen dumanları izledik; sıcaklıklar son derece olağandışı biçimde 38 dereceye ulaştı. Bu cins kıyamet manzaraları hayatımızın olağan art planı haline geliyor. Avustralya, Kaliforniya, Brezilya ve Endonezya’yı yakıp bitiren yangın imajlarını yanılgılı biçimde es geçip normalleştiriyoruz. Müellif Mark O’Connell, bu yılın başında yayınlanan dikkat cazibeli makalesinde, bu süreci ‘ahlaki hayal gücümüzün yavaşça körelmesi’ diye nitelendirdi. Kendimizi varoluşsal krizimize alıştırıyoruz.
ARTIK ESKİSİ ÜZERE DEVAM EDEMEYİZ
İşler her zamanki üzere devam ettiğinde, her yıl Covid-19’dan daha fazla insanı öldüren ve virüsün tesirlerini şiddetlendiren hava kirliliği de devam ediyor. İklimsel çöküş ve hava kirliliği, daha geniş bir ‘disbiyozis’in iki yüzüdür. Disbiyozis, ekosistemlerin çözülmesi manasına gelir. Bu terim, hekimler tarafından bağırsak biyomlarımızın çöküşünü tanımlamak için kullanılır lakin yağmur ormanları, mercan resifleri, ırmaklar ve toprak üzere tüm canlı sistemler için de eşit derecede geçerlidir. Tüketimin daima genişlemesini gerektiren ‘normalliğin’ birikerek artan tesiri sebebiyle şok edici bir süratte çöküyorlar.
Bu ay, her yıl 10 milyar dolarlık altın ve platin üzere kıymetli metallerin elektronik atık formunda on milyonlarca ton daha kıymetsiz materyallere gömülü biçimde çöpe atıldığını öğrendik. Dünyanın elektronik atık üretimi her yıl yüzde dört oranında artıyor. Bu durum, ‘planlanmış eskime’ ismi verilen öbür bir tuhaf kural tarafından yönlendiriliyor.
Araçlarımız, kasıtlı olarak bozulacak ve tamir edilemeyecek biçimde tasarlanıyor. Bu gerçek, büyük bir çevresel maliyetle elde edilen pahalı materyalleri barındıran ortalama bir akıllı telefonun sadece iki ilâ üç yıl çalışmasının, ayrıyeten ortalama bir masaüstü yazıcısının atıldığı güne dek toplam beş saat dört dakika boyunca evrak yazdırmasının nedenlerinden biridir.
Yaşayan dünya ve beslediği beşerler bu tüketim düzeyini devam ettiremez fakat ‘normal’ dedikleri hayat buna bağlıdır. Disbiyozis’in karmaşık ve basamaklı tesirleri, bizi kimi bilim insanlarının global bir sistem çöküşü yaşanabileceği konusunda uyardığı noktaya yanlışsız itiyor.
ZENGİNLER PARA, HALK İSE SIHHAT VE REFAH İSTİYOR
Bu husustaki anketler de pek açık: Biz bu çılgınlığa geri dönmek istemiyoruz. YouGov tarafından yapılan bir anket, 10 şahıstan sekizinin hükümetin salgın sırasında ekonomik büyümeden çok toplumsal sıhhat ve refaha öncelik vermesini istediğini ve 10 bireyden altısının virüs salgını yatıştığında (veya yatışırsa) durumun sıhhat ve refah öncelikli haliyle kalmasını istediğini gösteriyor. Ipsos tarafından gerçekleştirilen bir ankette de misal bir sonuç ortaya çıktı: İngiliz halkının yüzde 58’i çevreci bir ekonomik gelişme isterken, yüzde 31’i buna katılmıyor. Tüm bu anketlerde görüldüğü üzere, İngiltere, oransal aralığın en uçlarında bir yerlerde duruyor. Genel olarak, bir ülke ne kadar fakirse, halkının çevresel sıkıntılara verdiği reaksiyonun oranlarındaki aralık da o kadar büyük olur. Tıpkı ankette, Çin’deki oranlar yüzde 80’e yüzde 16, Hindistan’da ise yüzde 81’e yüzde 13 olarak belirlendi. Ne kadar çok tüketirsek, ahlaki hayal gücümüzdeki körelme de o kadar büyük olur.
Buna rağmen, isteklerimiz ne tarafta olursa olsun Westminster hükümeti bizi hipernormalliğe geri itmeye kararlı görünüyor. Bu hafta Etraf bakanı George Eustice, çevresel kıymetlendirme sistemimizi parçalamak niyetinde olduğunun işaretini verdi. Hükümetin vergi ve yönetmeliklerin askıya alınacağı özgür liman önerisi, sadece dolandırıcılık ve kara para aklamayı şiddetlendirmekle kalmayacak, birebir vakitte etraftaki sulak alanları, bataklıkları ve barındırdıkları varlıklı yaban hayatını da yıkım ve kirliliğe maruz bırakacak. Hükümetin ABD ile yapmayı planladığı ticaret mutabakatı, parlamentonun egemenliğini geçersiz kılabilir ve halkın isteği olmadan etraf standartlarımızı yok edebilir.
Dünyada asla ‘normal’ bir insan olmadığı üzere, ‘normal’ bir vakit da olmadı. Olağanlık, ahlaki hayal gücümüzün sonlandırılması için kullanılan bir kavramdır. Geri dönebileceğimiz yahut geri dönmek isteyeceğimiz olağan bir şey yok. Olağandışı vakitlerde yaşıyoruz. Olağandışı bir tepkiyi hak ediyorlar.
Yazının aslı The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
