ANKARA – Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 9 hedef, 50 amaç ve 393 faaliyetten oluşan İnsan Hakları Hareket Planı’nı açıkladı. Yargı alanına ait de çok sayıda düzenlemeyi öngören aksiyon planı tanıtımında Erdoğan ayrıyeten, “Eylem Planımızın en son emeli, yeni ve sivil bir anayasadır” tabirlerini kullanarak yeni Anayasa davetini tekrar etti.
Türkiye’de insan hakları alanında yaşanan hak ihlallerini hazırladıkları raporlarla tespit eden ve kamuoyuna duyuran İnsan Hakları Derneği (İHD) Eş Lideri Öztürk Türkdoğan ile Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Lideri Metin Bakkalcı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı hareket planının içeriğini kıymetlendirdi.
‘ÖNCE YAPISAL MESELELERİN ÇÖZÜLMESİ GEREKİYOR’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kamuoyuna duyurduğu aksiyon planının ayrıntılarını öğrenmesinin akabinde aklına birinci gelen cümlenin, “Bu söylenen konular bugüne kadar niçin hayata geçmedi?” cümlesi olduğunu belirten İHD Eş Lideri Öztürk Türkdoğan, “Bu konuların şimdiye kadar hayata geçmesi gerekiyordu. Demek ki kıymetli eksiklikler var” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın konuşmasının en sonunda vurguladığı “yeni ve sivil bir anayasa” vurgusu davetinde “demokratik anayasa” sözünün eksik olduğunu belirten Türkdoğan şunları söyledi:
“Demokratiklik vurgusu anayasa bakımından eksik kaldı. Zira bu açıklanan 11 unsur, 9 emel, 50 gaye, 393 faaliyetin hayata geçebilmesi için evvel yapısal sıkıntıların çözülmesi gerekiyor. Bu yapısal problemlerin başında da anayasadaki kuvvetler ayrılığına karşıt kararların ortadan kaldırılması geliyor. Anayasada kuvvetler ayrılığının garanti altına alınması, söz özgürlüğünün, ademi merkeziyetçiliğin, ayrımcılık yasağının tam olarak belirlenmesi gerekiyor. Bir öteki nokta da anayasanın başlangıç kısmındaki Türklüğü kutsayan kararlar ve buna paralel milliyetçilik anlayışının demokratik bedellerle yer değiştirmesi gerekiyor.”
‘BAZI MEVZULARIN İKİ YIL BEKLEYECEK HALİ YOK’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarına kimsenin itiraz etmeyeceğini ve herkesin destekleyeceğini belirten Türkdoğan, “Bunlar zati olması gereken şeyler. Lakin siz yapısal sıkıntıları çözmediğiniz vakit bu söylediğiniz şeyleri hayata geçirme talihiniz olmayacaktır. En son söylediği anayasa vurgusunun en başta yapılması gerekiyor” diye konuştu.
Hareket planında açıklanan sulh ceza yargıçlarının kararlarına dikey itiraz yolunun çabucak bugünden hayata geçmesi gerektiğini söyleyen Türkdoğan, “Katalog hatayla suçlanma kavramının daraltılması sıkıntısına değinildi. Bunun büsbütün kalkması gerekir. Cezaevi izleme kurulunun çok acil kurulması gerekir. Hasta, engelli, yaşlı mahpusların infazlarının meskende çektirilmesi düzenlemesinin çabucak yapılması gerekir. Zira bu alanda çok önemli meseleler var. O kadar çok husus var ki kimilerinin iki yıl bekleyecek hali yok” sözlerini kullandı.
‘İSTANBUL KONTRATI NASIL HAYATA GEÇİRİLECEK?’
Hazırlanan aksiyon planı öncesinde Adalet Bakanlığı’na görüşlerini belirttiklerini ve bu görüşler içerisinde yer alan birtakım noktaların açıklanan planda yer almadığını belirten Türkdoğan, aksiyon planında yer almayan ve insan hakları alanında hemen atılması gereken adımlara dair ise şunları kaydetti:
“Kolluğun silah ve güç kullanma yetkisinin daraltılması gerekiyor. Kolluğu denetleyeceksiniz tamam lakin bu yetkinin daraltılması gerekli. Silahlı çatışmalarda uygulanacak insancıl hukuk uygulamasıyla ilgili hiçbir şey ıslahat paketinde yok. Türkiye’de hala zorla kaçırılma yaşanıyor. Zorla kaçırma olaylarının hâlâ sürdüğü bir ülkede tesirli iç kontrol nasıl yapılacak? Askerde ve poliste intihar sıkıntısına, iş kazalarının iş cinayetlerine vardığı noktada alınacak önlemlerin nasıl alınacağına değinilmedi. Bayanın ömür hakkının korunması noktasında İstanbul Mukavelesi nasıl hayata geçirilecek? Bunlar boş kaldı.”
‘SORUNLARI DEMOKRATİK YOLLA ÇÖZECEK İRADE ORTAYA KOYMANIZ GEREKİYOR’
“İşkence ve onur kırıcı davranış konusunda cumhurbaşkanı daha evvelki şeyleri hatırlattı. Kimi yeni konulardan bahsetti. Vakit aşımını kaldırıldığını söyledi ki çok yanlışsız. Ama tesirli soruşturma sistemlerinin, gözaltı merkezlerinin, toplumsal olaylara müdahalede güç kullanılması sıkıntılarının gözden geçirilmesi gerekiyor. Türkiye çatışma tahlili yaşamamış bir ülkedir. Bu ülke çatışma tahlili yaşayacak yani Kürt sorununu demokratik ve barışçıl bir iradeyi tekrar ortaya koyacak ki birçok şeyi önleyebilsin. Devletin bu kadar katı diyalog siyasetleri izlediği bir noktada bu iyi niyetli kelamlar nasıl hayata geçirilecek? Sizin evvel çatışma ortamını sona erdirmek ve sıkıntıları demokratik yolla çözecek irade ortaya koymanız gerekiyor. “
‘TADİLATTAN İBARET’
OHAL devrinin akabinde bozulan mevzuatın büsbütün gözden geçirilip düzenlenmesi gerektiğini belirten Türkdoğan, “Bu açıklanan hareket planının da özü OHAL sonrası bozulanların düzeltilmesinden ibarettir. Türkiye, Avrupa Kurulu tarafından siyasi kontrol altında. Siyasi kontrol komitesinin tavsiyelerinin hayata geçmesi noktasında konular var. Onların ele alınması lazım” dedi.
Yeni hareket planında söylenmeyen çok sayıda nokta olduğunu ve bunlara ait bir an evvel adım atılması gerektiğini belirten Türkdoğan, “Bu açıklanan hareket planının hayata geçmesi konusunda hem insan hakları örgütlerinin hem de demokratik kamuoyunun tesirli bir izleme yapıp, bunların hayata geçmesini takip etmesi gerekiyor” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Söylenmeyen çok şey var. Toplantı ve şov hakkının hayata geçmesi konusunda valilere tanınan yetkiler geri alınacak mı alınmayacak mı? Şu anda Türkiye’deki valiler OHAL devrindeki üzere yetkilerle donatılmış durumda. 12 günlük gözaltı sona erecek mi ermeyecek mi belirli değil. OHAL KHK’leriyle işinden olmuş insanlara ne olacak? Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala kararları uygulanacak mı uygulanmayacak mı? Demirtaş ve Kavala kararları uygulanmak zorundadır. Bu örnekler uygulanacaksa zati bir ıslahat iradesi vardır. Bu kararlar uygulanmayacaksa biz bu planın yalnızca bozulan birtakım şeylerin düzeltilmesinden, tadilattan ibaret bir durum olduğunu kıymetlendiriyoruz.”
‘YEDİ YILDA DAHA OLUMSUZ BİR YERE GİDİLMİŞ’
Hareket planında yer alan her bir tabirin kendi içerisinde değerli olduğunu belirten Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Lideri Metin Bakkalcı, 1 Mart 2014’de Resmi Gazete’de Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi ihlallerinin önlenmesine ait yayımlanan aksiyon planını hatırlattı. Bu hareket planının üzerinden geçen yedi yıla karşın birçok maksadın hayata geçirilemediğine dikkat çeken Bakkalcı şunları kaydetti:
“Örneğin 2014 yılındaki hareket planının sunuşunda AİHM istatistiklerine atıf yapmışlar. AİHM önündeki toplam evrakların yüzde 11.3’lük ünitesi ülkemiz aleyhine yapılan başvurularmış. Bu evraklar bakımından da Türkiye, Rusya, İtalya, Ukrayna ve Sırbistan’dan sonra beşinci sıradaymış. En çok ihlal kararı verilen ülke konumundaymışız ve gaye bunları azaltmakmış. 2020 yılı AİHM yıllık raporu geçen ay yayınlandı ve bu raporda Türkiye’ye ilişkin evrakların sayısı yüzde 18’e çıkmış. Türkiye en çok ceza alan ülkeler ortasındaki birinciliğini ne yazık ki ve üzgünüz ki korumuş vaziyette. Bu örnekten görüleceği üzere demek ki bu yedi yıl içerisinde bırakın maksatlara ulaşmayı daha da olumsuz bir yere gidilmiş.”
‘YÜZLEŞME OLMADAN ADIM ATMAK GEÇMİŞİN DAHA DA MAKÛS BİR TEKRARI OLABİLİR’
İnsan haklarının ihlallerinin yaygın olduğu bir ortamın yaşandığını, yedi yıl evvel hazırlanan plana ait tablonun ortada olduğunu, “yedi yılda nasıl oldu da bu hale geldik” sorusuyla yüzleşilmesi gerektiğini belirten Bakkalcı kelamlarını şu halde sürdürdü:
“Bununla yüzleşemezsek bugün ve yarın için kelamımızı dayandıracağımız bir taban kalmaz. Zira bu tesadüf olmadı. Bu yedi yıl AİHM bilgileriyle bu türlü yaşandıysa, insanların yaşadığı günlük ihlaller kelam mevzusuysa burada samimiyetle bir yüzleşme gereklidir. Bununla uğraştıktan sonra lakin bir zihniyet değişikliğinin, buna dayalı olarak telaffuz değişikliğinin, buna dayalı da gündelik pratik uygulamalar konusunda değişiklik talihini elde edebiliriz. Bu yüzleşme olmadan rastgele bir adım atmak geçmişin daha da berbat bir tekrarı olabilir.“
‘TÜRKİYE’DEKİ İHLALLERİN BİRÇOK BU GECE YAPILACAK ATAKLARLA YARIN ENGELLENEBİLİR’
Türkiye’nin özel bir hareket planına muhtaçlık duymadan insan hakları alanında yaşanan problemleri bir an evvel giderebilecek yasal mevzuatlara sahip olduğunu ve bunların uygulanmaya başlamasıyla ihlallerin engellenebileceğini söz eden Bakkalcı şunları kaydetti:
“İnsanları keyfi olarak özgürlüğünden alıkoymanın, insanları uzun periyodik tutukluluklara maruz bırakmanın, insanların toplantı ve şov yapma haklarından yoksun bırakmanın mevcut ortam içerisinde rastgele bir mahzuru bulunmamaktadır. Bunun için bırakın bir aksiyon planını bir yasal düzenlemeye bile gerek yoktur. Bu gece yapılabilecek atılımlarla Türkiye’deki ihlallerin çok büyüğü yarın önlenebilir. Şov ve toplantı özgürlüğüne ait ya da kolluk kuvvetlerinin güç kullanımına ait pek çok sorun var. Bunlara ait de çok özel hareket planlarına muhtaçlık yok. İçtenlik varsa çok kısa müddette yasal düzenlemeler gündeme getirilip bu yasalar insan haklarına hürmet eder bir formda düzenlenebilir. Problem bir zihniyetin esaslı dönüşümü ile gündeme gelebilecek bir şeydir. Bu dediğimden olumsuz bir durum ortaya çıkmasın çünkü Türkiye’de insan hakları ihlallerinin önlenmesine, korunup geliştirilmesine dair bir umut taşıyoruz. Bütün bunlar insan eliyle gerçekleşiyorsa bunlara son vermek de mümkündür.”
Gazete Duvar
