Haden Öz
Küçük yaşta ailesinin yönlendirmesi ile müzik kariyerine başlayan, İzmir doğumlu piyanist İklim Tamkan, 11 yaşında ilkokulda konservatuvara gitti. Akabinde Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı’nda başladığı eğitimine İzmir, Viyana ve Graz’da devam eden sanatçı, piyano eğitimi müddetince Prof. Tadeusz Chmielewski, Prof. Bronislawa Kawalla ve Laurent Boullett üzere isimlerin ustalık sınıflarında çalışmalar yaptı.
İtalya, Polonya, İsviçre, Almanya, Slovenya üzere birçok devlette resitaller ve oda müziği konserleri veren Tamkan, piyano kolunda 2002 Uluslarası Valtidone Genç Yetenekler Yarışması’nda üçüncülüğe, klavsen kolunda ise 2010 Kiwanis, 2010 ve 2012 yıllarında Martha Debelli mükafatlarına layık görüldü.
Yurt içi ve yurt dışında solo, duo ve oda müziği konserlerine devam eden İklim Tamkan için müzik nedir, hayatına ne katıyor, onsuz bir hayat düşünebiliyor mu, bu salgın sürecinde hayatı nasıl etkilendi? İşte tüm bu sorulara cevap aradık.
İklim Tamkan
Dinlediğiniz yahut söylediğiniz birinci müzik neydi, ne hissetmiştiniz?
Dinlediğim birinci şarkıyı ya da dikkatimi çeken birinci şarkıyı maatteessüf hatırlamıyorum lakin kısaca şöyle bir hikayem var: Babam sıkı bir rock dinleyicisiydi. Çocukluğumda konutta nizamlı olarak iyi müzikler dinlenirdi. Damak tadım biraz geliştiyse babamın sayesinde olduğunu düşünüyorum. Led Zeppelin, Pink Floyd, Wishbone Ash, The Beatles, Deep Purple, Bee Gees üzere dayanılmaz kümelerin yapıtları çocukluğumda kulağıma üflenmiş diyebilirim.
‘MEĞER MESLEĞİMİ 11 YAŞIMDA SEÇMİŞİM’
Ne devir müzikle uğraşmaya karar verdiniz?
Bu da babamın yönlendirmesiyle oldu. Ben on yaşındayken meskene aniden bir piyano geldi.
Ben konservatuvara bile girmeden yani. Aslında konutta çeşitli gitarlar, klavyeler vs. vardı fakat hepsi babama aitti. O hobi olarak mütemadi çalıp söylerdi ve hayali benim okullu bir müzisyen, piyanist olmamdı. Ben ilkokuldan sonra konservatuvara başladığımda mesleğimi seçmiş olduğumdan habersizdim. Meğer 11 yaşında seçmişim. Serüvenim bu türlü başladı.
Müzik yapmıyor olsaydınız ne yapardınız?
Olağan bir üniversitede okusaydım sonrasında elimden neler gelirdi, becerilerim neler olurdu açıkçası tam olarak kestiremiyorum. Konservatuvarda kısacık bir mühlet, çok az ve seviyesi epey düşük kültür dersleri aldık. Farklı bir mektepte okusaydım fizik, kimya, biyoloji vb. dersleri de almak zorunda kalacaktım. Keşke bizim de o denli bir bahtımız olsaydı saf. Bu sayede tahminen öteki ilgi yerlerim olabileceğini fark ederdim. Şu an eldeki datalarla tertibe, girişim geliştirmeye ve muhabereye merakım olduğunu söyleyebilirim. Bir STK için çalışmak isterdim herhalde.
Keşke çalabilseydim dediğiniz bir enstrüman var mı?
Yok, çalmak istediğim enstrümanların hepsini çalıyorum.
‘MÜZİKSİZ BİR HAYAT OLAMAZ’
Müziksiz bir hayatı tanım edin desem…
Benim için müziksiz bir “hayat” olamaz. Tanım etmeye çalışsam ömürden, yaşama dair her histen mahrum, tuhaf bir şey olur. Kurak, oksijensiz, yoksunluklarla dolu bir vasatlık hali.
Kim ile, meyyit yahut sağ, birebir sahneyi paylaşmak isterdiniz?
Bu liste çok uzun, hayran olduğum çok müzisyen, besteci var. Duphly, Rameau, Bach, Keith Jarrett, Bill Evans, Paco De Lucia, Fikret Kızılok, Aşık Veysel, Erkan Oğur, Tanju Okan ve Antônio Carlos Jobim birinci aklıma gelen isimlerden.
Sizin belirlediğiniz 5 müzik ürünü insanlıktan geçmişe kalsaydı, listeniz ne olurdu?
İnsanlıktan geçmişe kalacak 5 müziği seçmek çok çetin lakin deneyeceğim; Rachmaninoff 2. senfoni (3.bölüm özellikle), Londra Senfoni- Andre Previn kaydı, Samba em Preludio (Vinicius de Moraes, Maria Creuza, Toqinho), Love Theme “Cinema Paradiso “ -Ennio Morricone, Be My Love – Keith Jarrett, J.S. Bach: Matthäus-Passion, BWV 244 / “Erbarme dich” (alto için arya).
‘MÜZİK, YASAKLAR ARASINDAN BAŞKALDIRAN İSYANIN ORTAK HIS TAŞIYICISIDIR’
Tarih boyunca muktedirlerin öteki sanat kolları üzere müzikle de sorunu olmuştur. Müzisyenler, müzikçiler, müzikler yasaklanmış, preslere maruz kalmıştır. Sizce muktedirler neden müzikten korkuyorlar?
Sanat, bütün tarih boyunca toplumsal hayatın ayrılmaz bir kesimi haline geldi. Kişilerin kendilerini en yetkin formda tabir ediş biçimlerinden biri olan sanat, sonuçta topluluktaki bütün çelişkilerden, eşitsizliklerden, ezme -ezilme ilgilerinden etkilenir ve bütün bu toplumsal halleri de tesirler.
Müzik, sanat biçimleri içinde hislerin kanıların direkt tabir edildiği tesirli bir alandır. Beşerler sevinçlerini, üzüntülerini , coşkularını en güçlü biçimde bu sanat kısmı içinde tabir ederler. Bazen topluluğun ortak duygusu bir marşla, acısı bir ağıtla, sevinci bir dansla, aşkları bir serenatla, yani müzik yoluyla lisana gelir.
Muktedirlerin yasakları arasından başkaldıran isyanın da ortak his taşıyıcısıdır müzik. Haksızlığa karşı sesini çıkarmanın, ağırlıklara boyun eğmemenin müzik yoluyla tabir edilmesi derhal çabucak bütün halk kültürlerinin ayrılmaz modülüdür.Tarihteki muktedirlerin en temel korkusu, kişilerin isyanlarının ortak bir lisan, ortak semboller ve ortak hisler bulmasıdır. Müzik bu iştiraktir ve muktedirleri de korkutan budur.
‘BİR SANATÇI İÇİN DİNLEYİCİSİ İLE BULUŞAMAMAK MANEVİ OLARAK BÜYÜK BİR YIKIM’
Salgın umumi olarak hayatınızı ve hususî olarak müzik hayatınızı nasıl etkiledi?
Benim yaratıcılığımı ve motivasyonumu önemli halde baltaladı. Elbette yalnızca hayatın sıklıklarından ilham almıyoruz ancak dünyanın içine düştüğü bu çaresizlik, tam bilinmeyenle uğraş hali, bu esnada yaşanan kayıplar ve mütemadi telaş hali beni oldukça içime kapattı.
Virüs bütün dünya için bir yıkım yarattı. Vefatlar, illete yakalananlar ve pandeminin yarattığı ekonomik buhran yakın geleceğimizi derinden etkiledi. Etkilenenlerin en başında sanatlarını icra ederek hayatlarını kazanan sanatkarlar geliyor. Derhal acilen bütün gelir kaynaklarını bu süreçte tükettiler. Kapanan gösterim salonları, yapılamayan konserler, durdurulan sinema setleri binlerce kişisi etkiledi. Sorun yalnızca ekonomik de değil, bir sanatçı için seyircisi ya da dinleyicisi ile buluşamamak manevi olarak büyük bir yıkım demek. Sahne, sanatkarın hayatına meal katan bir tutkudur. Sanatkarın sahneden kopmasının yarattığı boşluk bizlerin ruhunda çok değerli yaralar açacaktır.
Beni sorarsanız; bu süreçte çok üretebildiğimi söyleyemem. Ruhsal olarak “dijital dünya” klasik müziğin, klavsenin, piyanonun ruhuyla pek uzlaşmıyor benim gönlümde. Bu süreci deneyimlerimi aktararak eğitimlerini sürdürmeleri için talebelerimle -zorunlu olarak online- derslerle geçirdim. Yarım kalan bir grup üretim süreçlerini tamamlamaya ve eski kayıtlarımı düzenlemeye yavaş yavaş el atabiliyorum.
Umumide internet, hususide toplumsal medya, sanatın birçok kolunu olumlu yahut olumsuz mealde etkiledi. Sizce internetin müziğe en olumlu ve en olumsuz tesiri nedir?
İnternetin müzikle münasebeti çok boyutlu bir bağlantıdır. Aslında sorunu yalnızca internet olarak değil teknoloji ve müzik arasındaki bağlantı üzerinden ele almak daha hakikat olacaktır. Teknolojinin müzik üzerindeki en kıymetli tesiri kayıt teknolojisinin gelişmesidir. Fonogramın bulunması hem tekrar tekrar çalımlar ve kayıt yoluyla canlı müzikten farklı değişik bir üretim sürecinin ortaya çıkmasına yol açmış hem de müziğin metalaşmasını, münasebetiyle sanayileşmesini getirmiştir.
İnternet ve toplumsal medya bu mevzuda son nokta kıymetli değişimler ortaya çıkartmıştır. Birincisi kayıt teknolojileri ucuzlamış buna bağlı olarak derhal çabucak herkesin müzik üretebildiği “demokratik” bir ortam doğmuştur. Bütün dünya internet sayesinde üretilen müziklere herkesin çabucak ulaşabileceği bir ortama kavuşmuştur.
Bu madalyonun bir yüzüdür. Öbür yüzü ise müzik zevkini, beğenilerini güdüleyen bir “kontrol topluluğunun” kurulmasıdır. Büyük medya devleri, ticari dev müzik platformları, yapay zekalarla algoritmalarla ve toplumsal medya yönlendirmeleriyle müziğin ticarileşmesini metalaşmasını derinleştirmişlerdir. Bu durum müziğin kişisi bir söz ediş biçimi olmaktan uzaklaşarak endüstriyel bir esere dönüşmesi demektir.
Özetle internet müzik ilgisi özgürlükle tahakkümün bir arada ikili bir yapı olarak var olduğu bir bağlantıdır. Akustik aletlerle sanatkarlar tarafından icra edilen melodinin ruhumuzu sardığı kişisi bir durumdan dijital ve elektronik seslere evrilen bir müzik cihanı arasındaki açı giderek büyüyor. Devranın ruhu insanın ruhunu yok etmedikçe internetin nimetlerinden yararlanmakta bir sakınca yok diyebiliriz.
Dinlediğiniz vakit “Ben bunu daha evvel nasıl olur da dinlememişim” dediğiniz “geç” keşifleriniz var mı?
Elbette, bu her devir oluyor ve olacaktır. Müzik keşifleri bir ömür sürer ve sürmelidir bence, münhasıran de benim üzere müzigin birden fazla cinsiyle ilgilenen müzisyenler için. Ben her devir yeni müzikleri ve yorumcuları merak ederim. Mesela Rufus Wainwright, Lena Chamamyan geçtiğimiz ay keşfettiğim iki isim. Size bu karşılıkları verdikten sonra da muhakkak yeni birilerini ya da ilgimi çeken kimi kayıtları keşfedeceğimi düşünüyorum.
Son olarak hiç unutmayacağınız ve size “İyi ki de müzik yapıyorum” dedirten bir anınız var mı?
Çok var, aslında sahneden her inişimde bunu diyorum. Ne kadar şanslı olduğumu düşünüyorum. Zira mesleğini yaparken bu kadar zevk alıyor olmak herkesin kolay kolay yaşayabileceği bir his değil bence.
Gazete Duvar
