Ogün Akkaya
Hayvan hakları savunucularının ağır uğraş verdiği Hayvan Hakları Yasası hakkında yıllardır bakanlar ve milletvekilleri tarafından daha evvel “Çıktı çıkacak”, “İnşallah mecliste, “Bu hafta, bu ay, en geç iki ay içinde” formunda açıklamalar yapıldı. En son açıklama, 3 Şubat tarihinde AK Parti Küme Başkanvekili Hasret Zengin’den geldi. Kendisi de öteki politikler üzere tarih vererek yasa tasarısının “iki hafta içerisinde” meclise sunulacağını söylemişti. Bahsi geçen iki haftada bugün doldu. Yasa tasarısı meclise getirilecek mi, yoksa yeniden yıllardır olduğu üzere gazete sayfalarına ‘Ha bugün, ha yarın’ denilerek haber olmaya devam mı edecek?
AK Parti Küme Başkanvekili Hasret Zengin’in yasa tasarısına dair basınla paylaştığı kimi unsurların içeriği ise hayvanseverler tarafından “endişe verici” olarak isimlendiriliyor. Hayvan hakları savunucuları Zengin’in şu ana kadarki açıklamalarına baktıklarında, yeni yasa taslağının 2011 yılında periyodun Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanarak meclise gönderilen ve “Ölüm Yasası” olarak anılan yasa taslağının üstüne ekleme yapılmış hali olduğunu belirtiyor. Ömür İçin Yasa İnisiyatifi’nden Hikaye Yağcı, Fatma Biltekin ve Aslı Alpar ile birlikte Hasret Zengin’in Hayvan Hakları Yasa Tasarısı’na dair basınla paylaştığı hususların içeriğine dair konuştuk.
‘ŞU ANDA MECLİS SEVİYESİNDE NE MUHALEFETTEN NE DE İKTİDAR İÇİNDEN GÜR BİR SES ÇIKIYOR’
Önümüzdeki günlerde meclis gündemine gelmesi planlanan Hayvan Hakları Yasası’nın hazırlık sürecine hayvan hakları savunucuları ve sivil toplum örgütleri gereğince dahil edildi mi?
Hikaye Yağcı Hikaye Yağcı: TBMM Hayvan Hakları Araştırma Kurulu raporunun Ekim 2019’da Meclis Lideri Şentop’a teslim edilmesinin akabinde, yasa teklifinin hazırlanması sırasında süreç hiçbir surette şeffaf yürütülmediği üzere hayvan hakları savunucuları sürece gereğince dahil de edilmedi. Ocak ve Şubat 2020’de Meclis’e yaptığımız ziyaretlerde Hayvan Hakları ve Tarım Komitesi üyeleri başta olmak üzere milletvekilleriyle yaptığımız görüşmelerde taleplerimizi tekraren yinelemiş olsak da pandemi mazeret edilerek yasa teklifi rafa kaldırıldı; bu süreçte yüzlerce hak ihlali ve hayvana şiddet olayı yaşandı.
Biz gelişmeleri yakından takip edip reaksiyonumuzu her platformda göstererek, yasa teklifi AK Parti tarafından hazırlanacağı için bilhassa iktidar partisinin vekilleriyle pandemi kısıtlamaları nedeniyle online toplantı talebinde bulunduk, ancak bugüne kadar hiçbiri olumlu karşılık vermedi. Lakin muhalefet partilerinden kimi vekiller, bizi bu süreçte daha fazla dinlemek maksadıyla online/yüz yüze görüşmeler için bizimle irtibat kurdu. Hatta yerelde çok uğraş sarf ettiğini bildiğimiz bireyler var. Lakin ne yazık ki şu anda Meclis seviyesinde ne muhalefetten ne de iktidar içinden gür bir ses çıkıyor. İstiyoruz ki, hayvanlardan taraf olmadığı son derece açık olan bu yasa teklifine karşı muhalefet de, iktidar partisi vekilleri de lokal ve ulusal seviyede görünür ve önemli bir reaksiyon versin; kamuoyunu dinleyerek hak temelli, eşit, adil, dönüştürücü ve ilerici bir yasa çıkarılsın. Aksi takdirde sermayenin çıkarlarının yine korunduğu, hayvan istismarcılarının göstermelik mahpus cezalarıyla yeniden salıverildiği bir öteki vefat yasası karşımıza çıkacak. Elbette bunun olmaması için elimizden geleni yapacağız.
‘AK PARTİ HAYVANLARIN YANINDA DEĞİL, SERMAYENİN YANINDA TARAF TUTUYOR’
Yasa tasarısında yeni yunus parklarının açılmayacağı belirtiliyor. Pekala, daha öncesinde açılmış olan parklardaki yunuslara ne olacak? Ziyan görmeye devam mı edecekler?
Hikaye Yağcı: Evet, ne yazık ki. Halbuki Ekim 2019’da 5 parti, talebimiz bir yıl olmasına karşın, mevcut tesislerin de iki yıl içinde kapatılmasını tavsiye kararı olarak sunmuş, bu mevzuda uzlaşmıştı. Şu anda AK Parti tek başına karar alarak, hayvanların değil, sermayenin yanında açıkça taraf tutmayı yeğlediğini gösteriyor. Zira “turizm geliri ve istihdam alanı” üzere hayvan haklarıyla ilgili olmayan telaffuzlar üzerinden yunus parklarına özel yönetmelik oluşturmaya çalışarak, milyonların adalet ve özgürlük taleplerini değil, birebir vakitte birçoğu iş adamı ve otel sahibi olan yunus parkı işletmecilerinin ticari çıkarlarını gözetiyor. Bu hayvan hapishaneleri 1 yıl içinde kapatılmadıkça yalnızca yunuslar değil, Türkiye’deki 10 yunus parkında tutsak edilen deniz aslanları, morslar, foklar ve beyaz balinalar da kurtulamayacak. İleride daha fazla sayıda ve tıpta hayvan sömürüye maruz kalacak. Hatta yalnızca hayvanlar da değil, hakkında sayısız bilimsel makale ve olay raporlaması olan yunusla terapi aldatmacası, kaza, vefat ve bulaşıcı hastalık riskleri ile beşerler da ziyan görmeye devam edecek.
Hayvanlar açısından bakarsak, 2001-2017 yılları ortasında Türkiye’ye canlı olarak ithal edilen 87 afalina çeşidi yunus olduğu görülüyor. Bizim için ikisi de ömür hakkı ihlali olmakla birlikte, bu hayvanların neredeyse %70’i tabiattan canlı yakalanan hayvanlar. Yani yunus parkı sahiplerinin kamu vicdanını rahatlatma ve yaptıklarını yasal gösterme gayesiyle ziyaretçilerine ve milletvekillerine sunduğu “esarette dünyaya geldi” biçimindeki temelsiz tezlerinin aksine… Yeni yunus parkı açılmasına yasak getirilirken mevcut yunus parkları da en fazla 1 yıl içinde kapatmadıkça Taiji/Japonya, Rusya kökenli kanlı ithalat ve Türkiye içinde ihbarlarını aldığımız yasadışı canlı yunus avı kapalıdan saklıya devam edecek. Tıpkı vakitte hayvanlara yönelik sistematik fizikî ve ruhsal istismar da sürecek.
Yalnızca hayvanlar da değil; beşerler da yunusla terapi yahut özel çocuklarla yüzme programı (ÖYP) ismi altındaki ticari faaliyetler ile önemli bir sömürüye maruz bırakılıyor. Tohum Otizm Vakfı’ndan Anadolu Üniversitesi Engelliler Araştırma Enstitüsü’ne, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi eksper raporundan ABD Ulusal Otizm Merkezi raporlarına ve sayısız bilimsel makale yunusla terapinin otizme, down sendromuna yararının olmadığını vurgulayarak insanları ve ailelerini duygusal ve ekonomik manada sömüren bir umut tacirliği olarak nitelendiriyor. Hatta Ceviz Otizm Araştırmaları ve Toplumsal Savunma Derneği, TBMM’ye seslendiği mektubunda yunusla terapi ismi altındaki ticari faaliyetlerin yasallaştırılmaması isteminde bulundu. Uzmanlar mektupta bir defa daha yunusla terapinin “bilimsellikten epey uzak uygulamalar” olarak, park işletmecilerinin tezlerinin bilakis, otistik, down sendromlu yahut görünmeyen mahzuru olan nöroçeşitli bireylere terapötik bir tesirinin olmadığını, tersine tehlike arz ettiğini vurguladı.
Yunus parkları yasaklanmadıkça ve mevcut 10 tesis en fazla 1 yıl içinde kapatılmadıkça, Türkiye, hasebiyle TBMM bu kanlı ticareti, birkaç yunus parkı ve otel sahibinin cepleri dolsun diye beslemeyi sürdürecek. Halbuki milyonlarca insan artık, hayvanların sömürüldüğü, azap gördüğü, çocukların merak hissini kullanan, engelli bireylerin ailelerinin umudunu berbata kullanan bu tesisleri, hatta hiçbir farkı olmayan akvaryumları, hayvanat bahçelerini ve hayvanlı sirkleri istemiyor. Zira farkındalar. Hem daha fazla hayvan jenerasyonunun esarete alınmamasını hem de yeni jenerasyonların empati mahrumu bir cümbüş, sevgi anlayışıyla bu dünyayı yaşanmaz hale getirmesini istemiyor.
‘PETSHOPLAR VE ÜRETİM ÇİFTLİKLERİ VAR OLDUĞU SÜRECE TERK ETMELER DE BİTMEYECEK’
Meclis Araştırma Komitesi Raporu, hayvan terk eden şahsa 10 bin lira para cezası verilmesini tavsiye ediyordu, ancak yasa tasarısında yer alacağı söylenen ceza fiyatı bin 500 lira olarak tabir ediliyor. Bu meblağla caydırıcılığın sağlanabilmesi mümkün mü?
Fatma Biltekin Fatma Biltekin: 1500 liralık bir cezanın hayvan terk etme konusunda caydırıcı olması mümkün değil. Terk edilen hayvanların büyük bir kısmı satın alınan hayvanlar oluyor, 3 bin liraya satın aldığı hayvanı bir ömür bakmak istemeyen bir kişinin hayvandan “kurtulmak” için çok kolay 1500 lira ödeyeceği açık. Biz Araştırma Komisyonu’nun teklifini destekliyoruz, hayvan terk etmeye 10 bin lira idari para cezası talep ediyoruz. Fakat biliyoruz ki yalnızca idari para cezası ile hayvan terk etmenin önüne geçmek mümkün değil. Öncelikle hayvanların mal değil hissedebilen bireyler olduğunu anlamamız gerekiyor fakat petshoplar ve üretim çiftlikleri var olduğu sürece terk etmeler de bitmeyecek. Zira malmış üzere bir hevesle satın alınan hayvanların sorumluluklarını yerine getirmek istemeyen bireyler esasen en başından beri canlı olarak görmedikleri bu hayvanları her vakit basitçe terk edebilecekler.
‘AK PARTİ, BU TÜRLÜ BİR TEKLİFİN ÇOK REAKSİYON ÇEKECEĞİNİ BİLİYORDU, BUNA KARŞIN TEKRAR DE BUNU ÖNERDİLER’
AK Parti Küme Başkanvekili Hasret Güçlü, yasa tasarısına dair yaptığı açıklamalarda bir konut içerisinde üçten fazla hayvanın barındırılamayacağını söyledi. Bunun denetimi nasıl sağlanacak? Yeri geldiğinde sokak hayvanlarına konutunu açan beşerler, bu yüzden ceza mı alacak?
Fatma Biltekin: Bu husus ile ilgili çıkan haberlere baktığımızda kimi haberlerde meskenlerde üçten fazla köpeğe kimi haberlerde de üçten fazla hayvana müsaade verilmeyeceği yazıyor. Taslağı şimdi görmediğimiz için ayrıntıları da maalesef bilmiyoruz. Hasret Güçlü açıklamalarında hayvanlara çip takılacağını ve böylelikle hayvanların bir bireye kayıtlı olacağını söylüyor. Bu kayıt bilgileri hem terk etme durumlarında hem de meskendeki hayvan sayısının denetiminde kullanılacak üzere görünüyor. Tekrar elimizde yasa taslağı olmadığı için “Üçten fazla hayvanla yaşayan şahıslar için ceza ile ilgili bir düzenleme var mı? Bakanlık hayvanlara el koyacak mı? El koyacaksa hayvanlar nereye gönderilecek?” üzere soruların yanıtlarını bilmiyoruz.
Meskende hayvan sayısına karışan bir yasa taslağı daha evvel görmüştük. 2011 yılında mevt yasası olarak anılan ve kitlesel protestolara sebep olan taslakta en fazla reaksiyon çeken unsur meskendeki hayvan sayısının sonlandırılması ile ilgiliydi. Yani AK Parti bu türlü bir teklifin çok reaksiyon çekeceğini biliyordu, buna karşın yeniden de bunu önerdiler. Belediyelerin bakmakla yükümlü olduğu hayvanları, belediyelerden, şiddetten korumak için meskenine alan insanları ve dayanağa gereksinim duyan hayvanları cezalandıran bu türlü bir maddeyi kabul etmemiz mümkün değil. Üstelik konutlarımız bizlerin özel alanlarıdır ve devlet özel alanlarımıza müdahale etmemelidir.
‘CEZA VE İNFAZ KANUNU’NDAKİ DEĞİŞİKLİĞE NAZARAN FAİL 3 YILIN ALTINDA CEZA İLE YARGILANIRSA BİR GÜN BİLE MAHPUS YATMIYOR’
Hayvanlara yönelik işlenen kabahatlerde mahpus cezasının getirilmesi talebi bütün hayvanseverlerin yıllardır üzerinde durduğu bir bahis. Hazırlanan taslakta öngörülen cezalar kâfi mi?
Aslı Alpar Aslı Alpar: Taslağı görmedik ne yazık ki… Lakin Hasret Zengin’in açıklamalarından yola çıkarak cevaplayalım. Güçlü, “Canlıyı canice öldürmesine altı aydan dört yıla kadar, eziyet etmesi halinde ise altı aydan üç yıla kadar mahpus cezası öngörüyoruz” diyor. Biz, hayvana yönelik gerçekleşen öldürme, zalimce davranış, azap, cinsel şiddet, hayvan dövüştürme, bir hayvan kuşağını yok etme fiillerine mahpus cezası istiyoruz ve faillerin minimum 3 yılla yargılanması gerektiğini söylüyoruz.
Neden? Zira Nisan 2020’de 7242 sayılı Ceza ve İnfaz Kanunu değişti. Bu değişikliğe nazaran şayet fail 3 yılın altında ceza ile yargılanırsa bir gün bile mahpus yatmıyor. Fail, kontrollü hürlük ve şartlı salıverilme kararları uygulansa da en az 6 ay mühletle cezaevine girecek. Cezasızlığın failleri cesaretlendirdiğini biliyoruz. Bu düzenleme ile, hem hayvana yönelik şiddet fiillerini gerçekleştiren faile gerçek manada bir mahpus cezası yaptırımı uygulanacak hem de öbür hayvanlar ve beşerler açısından da tehlike arz eden failin toplumdan kısa müddetliğine de olsa uzaklaştırılması sağlanacak.
‘ÖZLEM GÜÇLÜ’NÜN AÇIKLAMALARI MUĞLAK’
Tekrar Hasret Varlıklı tarafından taslağa dair yapılan açıklamada petshoplarda hayvan satışının yasaklanacağı bilgisine yer veriliyor lakin hayvan çeşitlerinden bahsedilmiyor. Hayvan satışı ve üretimi bir biçimde devam mı edecek?
Aslı Alpar: Biz hayvan hakları savunucuları olarak petshoplarda evcil ve egzotik tüm hayvanların üretimi, ticareti ve satışının yasaklanmasını gerektiğini savunuyoruz. TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komitesi raporu ise sadece evcil cinslerin satışının yasaklanması gerektiğini söylüyor lakin tavsiyeleri de dengeli sayılmaz. Rapor, “ev hayvanı satış yerlerinde hayvan satışını ortadan kaldırmak kayıt dışı yerlerin ortaya çıkması”na sebep olur diyor ve kedi ve köpek satışlarının, kimliklendirmek suretiyle kayıtlı olarak sürebileceğini savunuyor. Fakat biliyoruz ki hayvanlar üzerinden ticari rant sağlayan bu işletmelerin birçoklarının bugün de merdiven altı faaliyetleri var. Hayvanların satışı için bu münasebet olamaz.
Başka yandan hayvan satışı petshoplarda ya da ırk derneklerinde sürdüğü sürece, insanların canları “mal” kabul etmesinin ve hevesleri geçince de sokağa terk etmelerinin önüne geçilmez. Hayvan bakmanın ve hayvan ile hayatı paylaşmanın sorumluluklarının farkında olmadan bir hevesle satın alınan hayvanlar, bir mühlet sonra çeşitli münasebetlerle sokağa bırakılıyor. Meğer Komisyon’un öncelikli amaçları ortasında “popülasyon kontrolü” var. Hayvanların satışı sürdüğü sürece bu amaca ulaşmak imkânsız.
Hasret Zengin’in açıklamaları ise hem Komite raporunu hem de yıllardır tıpkı talepleri savunan hayvan hakları örgütlerini yok sayarcasına muğlak. Evcil hayvanların satılmasına dair kriterler getireceklerini söylüyor, evcil hayvanların petshoplarda satılması ortadan kalkacak diyor fakat çabucak akabinde küçük kafeslerde bulundurarak satılması önlenecek diyor, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kontrolünde satılabilecek diyor… Yaman çelişki… Özetle maddede bu unsur Komite raporunun teklifiyle dahi çıksa derin hayvan hakları ihlallerine neden olur.
‘GECİKMENİN SEBEBİ ANLAŞILABİLİR ÜZERE DEĞİL’
Yasaya dair AK Partili siyasetçiler tarafından yıllardır “Hayvan Hakları Yasası çıktı, çıkıyor, bu hafta, gelecek hafta, önümüzdeki ay” halinde açıklamalar yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan’ın da her seferde lisana getirdiği yeni yasa çalışması neden bu kadar gecikti?
Aslı Alpar: Türkiye’de gündeminde yer bulamadı Hayvan Hakları Kanunu. Şunun altını çizelim, Meclis Hayvan Hakları Araştırma Kurulu’nun meclisteki tüm partilerin ortaklaştığı bir taslağa karşın hem de… Bunu şunun için söylüyoruz, bu vakit kaybı Araştırma Komitesi’nin tekliflerini yok sayacakları, sıfırdan bir yasa tasarısı hazırlamak için olduysa neden Komite bir sene boyunca çalıştı? Öbür yandan bu bir yıl içinde Ceza İnfaz’dan derneklerin faaliyetlerine kısıtlama getiren yasaya dek çok sayıda kanunu iktidar meclise getirdi ve çıkardı. Yani bu gecikmenin sebebi anlaşılabilir üzere değil. Hayvan hakları savunucularının taleplerini içeren bir yasanın çıkmadığı her gün sayısız ömür hakkı ihlali demek. Hayvana yönelik işlenen cürümlerde sayısız cezasızlık demek. Daha neyi bekliyorlar anlamak sıkıntı lakin şunu rahatlıkla söyleyebiliriz, öncelikleri hayvanların hakları değil. Hayvan hakları savunucuları ve hayvanseverlerin yansıları olmasa taslak metin hazır da olsa çıkmaz üzere. Tekrar edelim, yıllardır her yerde anlattığımız, savunduğumuz ve Meclis Hayvan Hakları Araştırma Komitesi’nde birçoklarının bize hak verdiği, raporuna yazdığı taleplerle birlikte çabucak çıkmasını istiyoruz bu yasanın.
Gazete Duvar
