George Dvorsky
Antropologlar, 50 bin yıl evvel Güneydoğu Asya adalarında yaşayan en az iki antik küçük insan tipinden haberdarlar. Soyu tükenmiş bu insanların kökeni bilinmese de yeni araştırmalar onların Denisovalılarla, Neandertallerle ve sonuçta çağdaş beşerlerle evvelden düşünülenden daha yakından biçimde kontaklı olduklarını gözler önüne seriyor.
ÇIĞIR AÇICI BİR ARAŞTIRMA
Nature Ecology&Evolution mecmuasında yayınlanan yeni bir araştırmada, çağdaş beşerler (Homo sapiens) ve soyu tükenmiş iki kısa uzunluklu insan çeşidi olan Homo floresiensis (genellikle Flores Adası’nın ‘hobbitleri’ diye bilinir) ve Homo luzonensis (Filipinler’de bulunur) ortasında bir melezlenme yaşandığına ait bir delil bulunamadığı aktarılıyor. Sırasıyla 2004 ve 2019’da açıklanan bu iki cinsin fosil bulguları, adada yaşayan bu insanların buraya has cüceliğin olası bir sonucu olarak yaklaşık 109 santimetreden daha uzun olmadığını gösteriyor ve bu, bir cinsin beden büyüklüğünün kaynaklara hudutlu erişimin bir sonucu olarak vakit içinde küçüldüğü evrimsel bir sürece işaret ediyor.
Adelaide Üniversitesi’nden João Teixeira liderliğinde yayınlanan yeni bir makale birebir vakitte, Denisovalılar ve çağdaş beşerler, bilhassa de doğu Asya, Avustralya ve Yeni Gine ortasındaki tropikal adaları içine alan bir bölgede bulunan Güneydoğu Asya adalarında yaşayan çağdaş beşerler ortasındaki melezlenmenin daha da fazla teyit edilmesini sağlıyor. Neandertallerin kardeş kümesi olan Denisovalılar yaklaşık 50 bin ilâ 60 bin yıl evvel bölgeye ulaştılar fakat arkeologlar bu ‘güney Denisovalılar’ denen toplulukla ilgili bir fosil ispatı kesimini şimdi ortaya çıkaramadılar. Dünyanın bu bölgesinde yaşadıklarına dair çok büyük genetik deliller göz önünde bulundurulduğunda, bu açıkçası garip lakin hâlâ bulunmayı bekleyen değerli arkeolojik keşifler olduğu manasına da geliyor. En azından teoride bu türlü.
Münasebetiyle, Londra’daki Tabiat Tarihi Müzesi’nden antropolog Chris Stringer’ın ortak müellifi olduğu yeni makale, çağdaş insanların Denisovalılarla iç içe geçtiğini, buna rağmen H. floresiensis yahut H. luzonensis ile melezlenme olmadığını savunuyor. Bu değerli bir sonuç; çünkü yaklaşık 50 bin yıl evvel yok olan küçük insanların dünyanın bu kısmındaki varlığını açıklamaya yardım edebilir. Bir nüfus genetikçisi olan Teixeira’nın bir e-postada heyecan verici bir formda açıkladığı kadarıyla, bu, ‘süper arkaiklerin’, araştırmacıların anlatımına nazaran, ‘her nedense muhteşem arkaik olmadığı ve [modern] beşerler ile daha evvel düşünülenden daha yakından alakalı oldukları’ manasına gelebilir. Farklı biçimde söylersek, H. floresiensis yahut H. Luzonensis, aslında bulunması güç güney Denisovalılar olabilirler.
DENİSOVALI DNA’SININ KAYNAĞI NE?
Güneydoğu Asya adalarındaki günümüz insan topluluklarının kıymetli ölçüde Denisovalı DNA’sını koruduğu göz önünde bulundurulduğunda, araştırma müellifleri, H. floresiensis ve H. Luzonensis’in de çağdaş beşerlerle melezleşip melezleşmediğini merak ettiler. 117 bin ilâ 108 bin yıl öncesine kadar Java adasında yaşayan H. erectus isimli öteki bir antik insanın, çağdaş insan soyuna katkıda bulunmuş olması pek muhtemel görünmese bile yeniden de olasıydı. Sahiden de, mümkün bir senaryo, muhteşem arkaiklerin H. Erectus’tan geldiği olabilir.
Bu emel doğrultusunda, bilim insanları, yarısından birçok Güneydoğu Asya adaları kökenli olan 400 çağdaş insanın DNA’sını incelediler. Teixeira, araştırma grubunun ‘birbirinden çok farklı hominin türleriyle’ ilişkili melezleşme olaylarının göstergesi olan değerli genetik imzalar aradığını söylüyor. Ayrıyeten, Güneydoğu Asya adalarının ‘yukarıda belirtilen H. floresiensis ve H. luzonensis ve tahminen de H. Erectus’un varlığı nedeniyle, bu çeşit olayların gerçekleşmiş olabileceği en mümkün coğrafik bölge’ olduğunu da kelamlarına ekliyor. Bilim insanlarının bu problemde iki kısa uzunluklu çeşide ya da H. Erectus’a ilişkin genomlara sahip olmadığının altını çizmek gerekiyor.
Stringer gönderdiği bir e-postada, “Neandertallerden ve Denisovalılardan elde ettiğimiz üzere ‘ilk elden’ genomlar mevcut değil ancak Denisovalı genomlarında üstün arkaik bir toplulukla karışmış üzere görünen ‘ikinci el’ DNA modüllerine sahibiz” diyor: “Bunlar genomdaki ortalamadan daha fazla ayrışmalarıyla tanınabilir ve ayrıyeten, şayet son vakitlerde bir melezlenme olmuşsa, DNA zincirleri daha az karışacak ve bundan dolayı daha büyük ve daha ‘bozulmamış’ kesimler halinde bulunacaktır.”
Açıkça söylemek gerekirse, bilim insanları çeşitlerle ilgili makul genomları değil, tüm genomda bariz bir genetik iz bırakan melezleşme ispatlarını arıyorlar.
SONUÇLAR ŞAŞIRTAN
Ulaşılan sonuçlar, çağdaş insanların iki küçük insan tipiyle melezleşmediğini ortaya koydu ama grup, Güneydoğu Asya adalarından bireyler ortasında Denisovalı soyunun varlığını teyit etti. Stringer’ın söylediği kadarıyla, “Yerel toplulukların DNA’sı, günümüzde sırf Asya’daki fosiller aracılığıyla bilinen Denisovalılardan gelen cetlerin belirtilerini gösteriyor; buna rağmen, aslında bölgede kemikleri bulunan eski insanlardan elde edilmiş genetik bir delil mevcut değil”.
Sahiden de, Denisovalıların fosil ispatları Güneydoğu Asya adalarında mevcut değil ve öbür yerlerde var olan deliller da hayli az. Genetiğin yanı sıra, bu insan çeşidinin mevcudiyeti Sibirya’da bulunan bir parmak kemiği, birkaç diş ve kafatası modüllerinin yanı sıra Tibet Platosu’ndaki bir mağarada keşfedilen 160 bin yıllık bir çene kemiğinden biliniyor.
Teixeira’ya nazaran, yeni araştırma, iki harika arkaik cinsin ‘modern insan topluluklarının soyuna katkıda bulunmadığını’ ya da şayet katkıda bulundularsa, ‘morfolojik karşılaştırmalara dayanarak şu anda varsayıldıkları kadar farklı olmadıklarını’ doğruluyor. Bu kısa uzunluklu beşerler çağdaş insanlardan çok farklı görünebilir ve bu yüzden çok farklıdır ancak bu bir yanılsama olabilir; çünkü bu niyet sınırına nazaran, onların DNA’sı aslında bizim ve bilhassa Denisovalılar için çok emsal olabilir. Teixeira açısından, yaygın Denisovalı ataları ile birlikte bu melezlenmenin yokluğu, iki üstün arkaik çeşidin Güneydoğu Asya adasındaki (kısaca ISEA) kayıp Denisovalıları ya da onların bir çeşit kısmını temsil edebileceği manasına geliyor.
“ISEA fosillerinin homininlerdeki çok daha eski (yaklaşık 2 milyon yıl önceki) bir bölünmeyi temsil ettiği düşünülüyor. Bununla birlikte, bu varsayımlar, H. erectus ile yapılan morfolojik karşılaştırmalara ve onlardan geldikleri varsayımına dayanıyor” diyor: “Elimizdeki sonuçlar, bunun üzere muhteşem arkaik tiplerin ISEA’daki çağdaş beşerlerle melezleşmediğini ortaya koyuyor lakin pekala ya yanılıyorsak? Ya ISEA’daki hominin mevcudiyeti daima değilse? Ya ISEA’daki Denisovalı soyları da bu kümelerden geliyorsa?”
ANTROPOLOJİK TARİHİ DEĞİŞTİREBİLİR
“Hiç kimse bir Denisovalının neye benzemesi gerektiğini yahut farklı Denisovalı topluluklarında ne kadar morfolojik çeşitlenme olduğunu tam manasıyla bilmiyor” diye ekliyor. “Şayet durum böyleyse” üstün arkaiklerin aslında güney Denisovalılar olduğunun ortaya çıkışının “paleoantropoloji üzerinde önemli tesirleri olabilir”.
Öbür yandan Stringer, delilleri yorumlarken, küçük insan cinsleri için farklı bir soy olduğunu gösterdiğinden o kadar da emin değil. Stringer, “H. erectus, H. floresiensis ve H. Luzonensis’in bilinen fosilleri gizemli ‘güney Denisovalıları’ temsil etmek için yanlışsız yer ve vakte sahip üzere görünebilir; ama cetlerinin Denisovalı soyu gelişmeden çok daha evvel Güneydoğu Asya Adaları’nda bulunmuş olması da beklenen görünüyor” diyor.
Teixeira, bu bariz tutarsızlık hakkındaki fikrini sorduğumda, “Ortak müellifler her vakit her hususta birebir fikirde değiller” diye yanıtlıyor. Ortak muharrirler her şeye karşın güney Denisovalılar ve çağdaş beşerler ortasındaki melezleşmenin Güneydoğu Asya Adaları’nda gerçekleştiğine inanıyorlar. Stringer, e-postasında, “Papua Yeni Gine ve Avustralya üzere bölgelerde en büyük ölçüde Denisovalı gibisi DNA’nın bulunması, melezleşmenin ISEA’da ya da bence Papua Yeni Gine üzere bir yerde yaşandığını gösteriyor. Tahminimce Sumatra, Borneo ve Sulawesi, kayıp ‘güney Denisovalıların’ anavatanlarıydı ve büyük ihtimalle fosilleri de buralarda ortaya çıkacak” diyor.
Stringer, bu sonuçların, incelenen örneklerle ilişkili olduğunu ve daha fazla örneğin daha bütünlüklü bir fotoğraf sağlama ihtimalinin yüksek olduğunu lisana getiriyor. Yeni makale, aydınlatıcı olsa da çok değerli sorular doğuruyor. Her şeyden evvel, Güneydoğu Asya adalarındaki Denisovalı fosilleri nerede? Ve Teixeira’nın da sorduğu üzere, ‘onları çoktan bulduk fakat bu fosillerin çok daha uzak akrabaları temsil ettiğini mi varsaydık’? Farklı biçimde söylersek, tahminen de ‘Hobbitler’ en başından beri güney Denisovalılardı.
Yazının özgünü Gizmodo sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
