Aditya Bahl
Son iki ay içinde, Hindistan’ın farklı bölgelerinden neredeyse 500 bin çiftçi ve tarım personeli Yeni Delhi’ye akın etti. Hindistan Halk Partisi (BJP) liderliğindeki sağcı Hindistan hükümetince yakın vakitte kabul edilen üç tarım yasasının yürürlükten kaldırılmasını talep ediyorlar. Protestolar birinci kere geçen yılın ağustos ayında Pencap’taki çiftçi ve emekçilerin, devlet otoyollarındaki çok sayıda gişeyi, tren istasyonunu, alışveriş merkezini, birkaç farklı şirkete ilişkin termik santrali, akaryakıt istasyonunu ve alışveriş merkezini işgal etmeye ve kapatmaya başladıklarında patlak verdi. Birkaç ay geçtikten sonra, protestolar çoğaldı ve bu çiftçi ve personellerden binlercesi ulusal başşehre hakikat yürümeye başladı. Kasım ayının sonlarında, polis birlikleri ve paramiliter güçlerle birkaç gün süren çatışmalardan sonra, ulusal başşehri kuzeydeki eyaletlere bağlayan otoyolları işgal etmeyi başardılar. 32 çiftçi ve emekçi sendikası tarafından yönetilen bu tarihi işgaller, gece gündüz süren halk mutfakları, açık kütüphaneler, sinema gösterimleri ve siyasi toplantılardan oluşan 16 kilometre uzunluğundaki bir geçit merasimine dönüştü.
Bahsi geçen yasalar, Hindistan’ın tarım kesimini devasa büyüklükteki yerli ve yabancı tarım şirketlerine açmayı hedefliyor. Daha açık söylemek gerekirse, BJP liderliğindeki hükümet, birincinin Kongre Partisi’nin (Hindistan Ulusal Kongresi) Pencap’ta Yeşil Devrim’i başlattığı 1960’ların ortalarında uygulamaya geçen tarım piyasaları üzerindeki devlet kontrolünü ortadan kaldırmayı planlıyor.
Birinci yasa çiftçileri, eserlerinin şu anda devlet tarafından garantili bir taban takviye fiyatından (MSP) alındığı ve devlet tarafından düzenlenen pazarlar dışında satmaya teşvik ediyordu. İkinci yasa, özel tüccarlar ve ortacılar tarafından tahıl stoklamakla ilgili mevcut kısıtlamaları esnetirken, üçüncü yasa kontratlı tarımı hayata geçirmek için gereken yasal çerçeveyi oluşturuyor.
Hükümet, ziraî satış ve dağıtım alanlarını tertibe sokarak, bu yönetmeliklerin, çiftçilere, eserlerini kime ve ne kadara satmak istediklerini direkt denetim altına alma talihi vereceğini savunuyor. Bu yaklaşım, kelamda, çiftçileri, devlet tarafından denetim edilen pazarlarda eserlerinin taşınması ve satılması için bel bağladıkları küçük aracılara ve kurulcu acentelere olan bağımlılıktan kurtaracak. Ulusal medya, sömürge sonrası Hindistan’daki yeni bir ziraî büyüme döngüsünün temellerini attığı için BJP hükümetini açık biçimde desteklerken, sürmekte olan işgalleri sol örgütlerin önderliğindeki ‘ulusa karşı bir komplo’ diyerek kınıyor.
YENİ TARIM MADDELERİ NEYİ HEDEFLİYOR?
Birkaç hafta evvel, Yeni Delhi’nin Singhu hududunda, Pencaplı bir öğrenci önderinin dikkate kıymet bir önseziyle bu tarım maddelerinin zalimane gerçeklerinin ana çizgilerini çizdiğine şahit olduk. Kendisi, bu kanunların çiftçileri güçlendirmek yerine, onları yakında ülkenin tarım dalını sömürmeye başlayacak şirketlere daha da bağımlı hale getireceğini tabir etti. Mukavelelerin, bilhassa de satıcılarla alıcılar ortasındaki ilginin yapısal açıdan eşit olmadığı bir durumda, hiçbir şeyi garanti altına almayacağı konusunda ikazda bulundu.
Sonuç itibariyle çiftçiler, bilhassa de kâfi depolama alanından mahrum olan küçük çiftçiler, fiyat ‘yeterli’ olmasa bile kendi eserlerini çabucak satmak zorunda kalacaklar. Aksi takdirde, açlık ve yoksulluk tehlikesi yaşayacaklar. Bu esnada, ziraî ticaret açısından satış fiyatı sırf kaprisli arz ve talep zorunlulukları tarafından dayatılacak. Bundan da kıymetlisi, bu öğrenci başkanı, yeni özelleştirilen pazarların sırf çiftçilerin eserlerini satmaları için tarafsız bir satış noktası olarak hizmet etmeyeceğini de lisana getirdi. Bundan fazla, çiftçilerin bu pazarlara olan bağımlılıkları yakında tekelleşecek ve çiftçiler gitgide artan biçimde tam olarak bu büyük şirketler için ve onlar aracılığıyla üretmek zorunda kalacaklar. Ve sonuçta, bu şirketler bütün pazarı ele geçirecekler.
Öğrenci başkanı, ziraî üretimin tarım piyasasına nasıl bağımlı olacağını göstermek için, Maharashtra’daki üzüm çiftçilerinin proleterleştirilmesine (topraksız çalışanlara dönüşmesine/ç.n.) atıfta bulundu; bu çiftçiler, piyasada bir ‘şarap bolluğu’ yaşanmasının akabinde, üzüm yetiştirmeye fakat şarap sanayisi kendilerine yararlı mutabakatlar teklif ettikten sonra başlamış olsalar da, şarap şirketleri üzümleri almayı ya da çiftçilere aidatlarını ödemeyi açık biçimde reddettiler. Piyasa çöktüğünde yeni kurdukları üzüm bağlarında batağa saplanan çiftçiler, hayatta kalabilmek için topraklarını satmak zorunda kaldılar. Öğrenci önderi parlak tahlilini sonuçlandırırken, hem Pencap hem de ülkenin kalan kısmında kitlesel bir topraksızlaşma ve borçlanma gölgesinin büyüdüğünü duyurdu.
Aylar evvel, birinci işgaller Pencap’ta tomurcuklandığında, sekiz yaşındaki bir çocuk Pencaplı bir gazeteciyle yaptığı röportajda benzeri bir sonuca ulaşmıştı. Bununla birlikte, o, bir adım daha ileri giderek tecrübeli ve görmüş geçirmiş bir taban militanının alaycılığıyla, çiftçi ve emekçilerin BJP liderliğindeki sağcı hükümeti yok etmek zorunda kalacağını, zira bu kanunların uygulanmasını durdurmak için öteki bir yol olmadığını söz etti.
Birkaç gün sonrasında, Yeni Delhi’ye gerçek traktör sürmekte olan yaşlı bir bayan emekçi, öbür bir gazeteciye, bu kanunların sırf var olan MSP sistemine ziyan vermekle kalmayıp birebir vakitte (ikisi de Hindistan’ın milyarder seçkinlerinden olan/ç.n.) Ambani ve Adani ailelerinin de önünü açacağını lisana getirdi. Yaşlı bayan, bu maddelerin en sonunda küçük ve orta ölçekli çiftçilerin büyük kısmını topraksızlaştırırken, zati yaygın olan topraksız emekçilerin sömürülmesini daha da yoğunlaştıracağının altını çizdi.
Kapitalist şiddet, sıradan işçi insanları siyasal iktisadın saygıdeğer eleştirmenlerine ve bu hususta dikkate paha ölçüde akıllı insanlara dönüştürmenin eşsiz bir yolunu içinde barındırır. Daha evvel Jairus Banaji tarafından ‘ticari kapitalizmin bir türevi’ diye betimlenen ve sağcı propaganda makinesi tarafından yaygın biçimde ‘Yeşil İhtilal 2.0’ ismiyle pazarlanan yeni yetme tarım rejiminin farklı taraflarını lisana getiren bu beşerler, diğer neleri söz edebilirler?
Öteki yandan, tanınan cazibesine rağmen, bu anti-korporatizm* söylemi birtakım tanıdık sonlara giriyor. Bilhassa de, BJP’nin neden Hindistan’ın tarım piyasalarındaki devlet kontrolünü büyük bir hışımla lağvettiğine ya da Kongre Partisi’nin neden birinci etapta bu eyalet bazlı düzenlemeleri uygulamaya koymaya karar verdiğine ait izafî bir netlik eksikliği tespit edilebilir. Bu sorunun birinci kısmı için tanınan solun hazırda bir karşılığı varmış üzere görünüyor; yani tam olarak BJP’nin, ülkenin kamu altyapılarını kapitalist şirketlere satmaya eğilimli yozlaşmış faşistlerin bir partisi olduğu. Bu açıklama pek makul görünüyor. Ve tekrar de, özel şirketlere yönelik bu tek fikirli odaklanma, mevcut krizin kökenlerinin BJP’nin yanlış yönlendirilmiş siyasetlerinde yattığı inancıyla birlikte, kıssanın sadece yarısını anlatıyor. Diğer şeylerin yanı sıra, ‘Yeşil İhtilal 2.0’ diye isimlendirilen şeyle asıl Yeşil İhtilal ortasındaki uzun vadeli bağlantıları görmezden geliyor.
Şu an itibariyle, Yeni Delhi’nin etrafında gerçekleşen işgaller, eski ile yeni ortasında bir sarsıntı yaratıyor; eski rejimi korumak isteyen ve ziraî kapitalizmle gayret etme niyetinde olanlar ile kast temelli ve cinsiyete dayalı hiyerarşilerin değişken tekrar üretimi ortasında, devrimci siyaset açısından sarsılmaz bir halde dengelenmeye devam ediyor. Bu kitlesel hareket büyümeyi sürdürür ve çeşitli siyasi vaatleri geniş bir anti-kapitalist birliğe damıtırken, şayet becerebilirse, bu makale şimdiye kadar bu hareketin kaydettiği heyecan verici ilerlemeyi özetliyor. Öncelikle, çiftçiler ve tarım emekçilerinin tarlalarından çıkıp otoyol ve tren istasyonlarının, gişelerin ve akaryakıt istasyonlarının dağıtım ağlarına sıçrayarak yaptıkları taktik doğaçlamaların izini sürüyor. Ve akabinde, bu doğaçlamalara, sömürge sonrası Hindistan’daki ziraî çağdaşlaşma tarihince nasıl faal biçimde aracılık edildiğini inceliyor.
Öteki rastgele bir siyasi uğraş üzere, bu kitle hareketi de geçmişten bugüne aktarılan şartların sınırlamaları altında, tarihin kıvrımları içinde gelişiyor. Bu şartlar, işgallerin sınıf ve kast bileşimlerinden üç tarım yasasının iptali için lisana getirilen yaygın talebin aktifliğine kadar, sürmekte olan protestolarla ilgili her şeye yol gösteriyor. Bundan ötürü, bilhassa de tek başına bu ziraî rejimlerin neden yükselip çöktüğünü, iktidardaki hükümetlerin neden kapitalizmin bağımlı casusları haline geldiklerini ve son olarak da kapitalizme karşı savaşarak halkını savunması konusunda sömürge sonrası bir devlete neden güvenemeyeceğimizi anlamamıza yardımcı olacağı için, -Yeşil İhtilal ile Yeşil İhtilal 2.0 arasındaki- bu denetimsiz geçiş mecburî hale geliyor.
1960’LAR: ÖTEKİ İHTİLAL
Yeşil İhtilal, ABD’nin desteklediği Yüksek Verimli Çeşitlilik (HYV) programı, tohumlar, kimyasal gübreler, traktörler, sulama tesisleri ve yeni kredi sistemlerinden oluşan bir paketti. Ziraî üretkenliğini artırarak ve bu yolla bağımsızlığını yeni kazanan ülkelerde toprak ıslahatı ve öbür kaynakların tekrar dağıtılması doğrultusunda lisana getirilen yaygın sosyalist talebi geçersiz kılarak, Üçüncü Dünya’daki kronik açlık meselesini çözmek üzere tasarlanmıştı. Kongre Partisi, besin egemenliğini oluşturmak ve bu sayede Hindistan’ın USAID’in (BM Besin Programı’nın) besin yardım programlarına olan ‘yeni sömürgeci’ (ing. ‘neocolonial’) bağımlılığından kurtulması için umutsuz bir teşebbüste bulunarak, 1960’ların ortalarında Pencap’ta bu yeni bilimsel ve teknolojik imkânları alana sürdü. İronik bir halde, sömürge sonrası Hint devleti, birinci başta egemenliğini tehdit eden global güç tarafından tasarlanan ve yaygınlaştırılan bir tarım kapitalizmi modelini uygulayarak, daha yeni kazandığı siyasi egemenliğini savunmak üzere yola çıktı.
Kongre Partisi, bu yeni bilimsel ve teknolojik imkânların kullanılmasını teşvik etmek maksadıyla bir dizi gibisi görülmemiş müdahalede bulundu. Bu periyotta, çiftçilerin garantili bir taban dayanak fiyatıyla istedikleri ölçüde tahıl satabildikleri, devlet tarafından denetlenen bir ‘mandis’ (pazar alanları) ağını kurdu. Var olan Kamu Dağıtım Sistemi’ni geliştirdi, yeni tohum çiftlikleri ve araştırma laboratuvarları, kamulaştırılmış bankalar ve kooperatifler kurdu ayrıyeten sulama ve ulaşım için yeni altyapılar inşa etti. Ne var ki bu müdahaleler ziraî üretimin yeni ve sermaye odaklı bir biçiminin çabucak kök saldığı uygun şartları yaratma gereğinden kaynaklandığı için, pek de efsanevi sosyalist ‘refah’ savlarıyla yönlendirilmemişti.
Beklendiği üzere, sömürge sonrası devlet yeni bilimsel ve teknolojik girdileri sübvanse edip çiftçilere yeni yatırımları için kesin bir çıkar garantisi verdikten sonra, Pencap’taki çiftçiler süratle yeni imkanlara yatırım yapmaya başladılar. 1974-75 yıllarına gelindiğinde, Pencap’ta bulunan ekili alanların yaklaşık yüzde 73’ünde HYV tohumları ekmişlerdi ve ülkenin kalan kısmına oranla ekili alan başına neredeyse 10 kat daha fazla gübre ve böcek ilacı ile 22 kat daha fazla traktör kullanıyorlardı.
Akabinde gelen on yıllar mühletince, yeni ziraî kapitalizm rejimi açısından gerçek bir bahar periyodu üzereydi ve verimlilik oranları ve eşsiz kârlarla bereketli bir hasat sağladı. 1991 yılına gelindiğinde, ülkedeki ekili alanlarının yüzde ikisinden azına sahip olmasına rağmen, Pencap eyaleti, Hindistan’ın toplam tahıl üretimi içinde buğdayın yüzde 60-70’lik, çeltiğin ise yüzde 50-55’lik kısmını üretiyordu.
Öte yandan, ziraî verimlilik bağlamında artmaya başlayan çıkarlar, Pencap’ın ziraî ömründe gerçekleşen önemli yapısal değişimlere dayanmaktaydı. Yeni bilimsel ve teknolojik gelişmelere ayak uyduramayan ‘marjinal’ çiftçiler, orta ve büyük ölçekli çiftçilerle artan rekabet nedeniyle topraklarını kaybetmeye başladılar. Birkaç yıl içinde binlerce marjinal yahut kiracı çiftçi, topraksız emekçiye dönüştü ve 1970’lerin ortalarında Pencap’taki topraksız personel sayısı neredeyse iki katına çıkarak eyaletteki ziraî işgücünün yüzde 32’sine ulaştı. 1975 yılına gelindiğinde, Pencap kırsalındaki tüm zenginliğin yüzde 75’inden fazlası, en varlıklı hanelerin yüzde 10’una ilişkin hale gelmişti. Ve 1980’e gelindiğinde, Pencap’taki kırsal nüfusun neredeyse yüzde 40’ı yoksulluk hududunun altında yaşamaktaydı.
1995-96 yıllarına geldiğimizde, marjinal çiftçilere yönelik devam eden kamulaştırma ve orta ve büyük çiftçiler tarafından toprakların tekelleştirilmeye devam edilmesi ortasındaki bağ, bir tıp ziyanlı bir eşgüdüm kazanarak tam manasıyla aleni bir hale gelmişti. Ekilmekte olan ‘marjinal’ toprakların sayısı yüzde 37’den yüzde 18’e inerken, ikincisi (yeni tip tarım yapılan araziler/ç.n.) yüzde 38’den yüzde 57’ye çıktı.
Yeşil Devrim’in hayata geçirilmesi tahıl üretimini süratle artırmış olsa da onları satın almaya gücü yeten insan sayısını değerli ölçüde azaltmıştı ve böylelikle, gerçek hayatta, Marx’ın kapitalizm altında “bir uçtaki sermaye birikimi … tıpkı vakitte… karşı kutupta, yani sermaye olarak kendi eserini üreten sınıfın tarafındaki sefalet birikimidir…” halindeki savını kanıtlamıştı. Ve bu denklem o vakitten beri git gide daha vahim bir hale geldi.
Yeşil İhtilal birinci etapta besin egemenliğini sağlama niyetiyle pazarlanmış olsa da, o vakitteki sömürge sonrası Hint devleti bu gayesi oldukça aşmış üzere görünüyor.
Hindistan, şu anda en büyük pirinç ihracatçısı ve dünyanın ikinci büyük buğday ve pirinç üreticisi pozisyonunda. Haziran ayında yapılan kestirimlere nazaran, Hindistan Besin Kurumu Merkez Havuzu, olağanda ‘güvenlik stoku’ olarak öngörülenin iki katından fazla ölçüde, yani 97 milyon ton birikmiş tahıl stokuna sahipti. Ve verimlilikte görülen bu kadar şaşırtan bir ilerlemeye karşın, günümüzde her 10 çocuktan dördü yetersiz besleniyor, ülkedeki 15-49 yaş ortası bayan nüfusunun yarısından fazlası kansızlık sorunu yaşıyor, ülke nüfusunun yüzde 32’sinin besin teminatı yok ve Hindistan dünyadaki toplam besin yetersizliğinin yüzde 22’sini bünyesinde barındırıyor.
Shramik Samvad (Nagpur) ve Mazdoor Samanvay Kendra tarafından ortaklaşa yayınlanan yeni bir broşür, bu ezici sayıları bir perspektif içine yerleştiriyor: “(üretimde görülen) bolluk, gereksinim fazlası üretimden kaynaklanmıyor, Hint nüfusunun büyük bir kısmı açlıktan mustarip olduğu için ambarlar dolu… Ülkenin kâfi tahılı var çünkü nüfusun büyük kısmının tahıla ulaşması engellendi.”
Yeşil Devrim’in kapitalist baharı, artan ziraî makineleşme düzeylerine bağlı olan ziraî üretkenlik seviyelerindeki yükselişle belirginleşmişti. Vakit geçer ve ikincisi üst sonuna yaklaşırken, verimliliğin getirdiği çıkar çizgisi de düzleşmeye başladı. 1991 yılına gelindiğinde, Pencap’ın ekilebilir topraklarının yüzde 96’sı muvaffakiyetle kullanılıyor, bütün ekili topraklarının yüzde 95’i muvaffakiyetle sulanıyor ve hasat edilen ekili alandaki mahsul yoğunluğu seviyesi yüzde 176 üzere şaşırtan bir orana erişiyordu. Son olarak, 2002-2003 yıllarında, Yeşil İhtilal sonrası devirde birinci kere, Pencap’taki ziraî büyüme aslında yıllık bazda yüzde 2.38 oranında azaldı. Pencap’ta ziraî verimlilik ve kârlılık oranı yeni sakinlik tabanlarını gördükçe, peş peşe yaşanan ekonomik sakinlik ve ekolojik çöküş krizleri her zamankinden daha dikkat alımlı bir hale geldi.
Şu anda Pencap’taki çiftçi ailelerin yaklaşık yüzde 65.4’ü borçlu ve bu büyüyen borçluluk halinin sonucunda, 1990 ve 2006 yılları ortasında 90 bin çiftçi intihar etti. Daha da kıymetlisi, eşzamanlı topraksızlık ve borçluluk döngüsü görünür biçimde kast hudutları boyunca birikmiş durumda. Açık biçimde söylemek gerekirse, toprak sahiplerinin çoğunluğunu üst kast olan Jatlar oluştururken, Pencap’ın topraksız tarım emekçilerinin büyük kısmını Dalitler oluşturuyor. Eyaletteki nüfusun yaklaşık yüzde 32’sini oluşturmasına rağmen, Dalitlerin yalnızca yüzde 3.5’i bir tarım toprağına sahip. Bununla birlikte, 2011-12 Ulusal Örnek Anketi’ne nazaran, Pencap kırsalındaki tarım personellerinin yüzde 86’sı Dalitlerden oluşuyor. Ayrıyeten, yaygın ziraî modernizasyona karşın, büyük Jat toprak sahiplerinin Dalit erkeklerini ömür uzunluğu ‘borçlu işçi’ (bir nevi köle/ç.n.) olarak çalışmaya zorladığı makus şöhretli ‘siri’ uygulaması yaygın biçimde sürüyor. Bir iddiaya nazaran, şu anda neredeyse 500 bin Dalit, Pencap kırsalında borçlu personel olarak çalışıyor.
Sürmekte olan bu siyasi-ekonomik düzensizlik, Pencap’taki doğal hayatın ağır ağır yok edilmesiyle daha da karmaşık bir hale geldi. Tarım alanlarının yaklaşık yüzde 92’sinde şu anda HYV buğday ve çeltik dönüşümlü döngüler hakim ve bölgedeki ekolojik çeşitlilik geri dönülemez bir formda hasar görmüş üzere görünüyor. Birebir esnada, artezyen kuyuları ve dalgıç su pompalarının yaygın biçimde kullanılması, yeraltı suyunun telaş verici seviyede düşük düzeylere kadar inmesine yol açtı. Buna karşılık, sentetik gübre ve pestisitlere yaygın bağımlılık, su ve toprak kirliliğinin rekor bir seviyeye ulaşmasına yol açtı. Sonuç itibariyle, Pencap’ın muhakkak bölgelerinde, ortalarında kanserin de bulunduğu bir ekip genetik hastalıklar bölgeye has bir niteliğe büründü.
2020: VE SONBAHAR GELDİ
Yeşil İhtilal döngüsünün hudut noktasına ulaşması hiç de şaşırtan değildi. Tarımla geçinen Pencap’ın giderek berbatlaşan bir ekonomik ve ekolojik felakete gerçek sürüklenmesinin gerçek olması da o denli. Daha 1970’lerin başında, eleştirmenler bu yaklaşan felaketi işaret etmiş ve bu konuda olağandışı bir sertlikle ikazda bulunmuşlardı. Kapitalizmin işi kapitalizmdir. Yani mahveder. Kriz, onun kalıcı patolojisidir. Fakat, şayet öyleyse, krizler sırf kapitalizmin temel kullanışsızlığını teşhir etmez, tıpkı vakitte kapitalizmin kendini yine yapılandırması için de çoklukla çok daha büyük ölçekte yeni fırsatlar doğururlar. Tam da kapitalist birikim döngüsü büsbütün çökmüş üzere görünürken, daha geniş bir döngünün dışa gerçek dönmeye başladığı keşfedilir.
Ve şayet ortada şaşırtan olan bir şey varsa, o da BJP liderliğindeki sağcıların bu kanunları ateşli bir zalimlikle onaylamasıdır. Parlamenter demokrasinin kurallarına uymayı bile kesin biçimde reddetmesi, bu kapitalist yine yapılanmayı kolaylaştırmak için yaşadığı çaresizliğin bir işareti olarak görülmeli. Şu halde, var olan konjonktürü bir perspektife oturtmak gerekir: Yeşil Devrim’in baharı -verimlilik oranları büyük olan yararlar ve sermaye egemenliğindeki tarım üzerine kurulan kâr döngüsü- uzun vadede bir sakinliğe girdi. Bunu, daha fazla değilse bile son 20 yıldır biliyoruz.
Ve şayet bu son ziraî yasalar uygulamaya geçerse, artık ziyadesiyle farklı, devlet dayanaklı Yeşil İhtilal rejimin dayattığı sonlarının kırılmak istendiği tarihî bir döngüye gireceğiz demektir. Fernand Braudel’in meşhur cümlesini yine hatırlayarak, sömürge sonrası bir sonbaharın yakın olduğunu düşünüyorum. Lakin, Braudel’in durumunda, ‘sonbahar’, sermayenin sanayilerden finansa dünya tarihi içerisindeki göçünü işaret ediyorsa, o durumda, bizim sömürge sonrası bağlamımızda ‘sonbahar’, ticari kapitalizmin kendine mahsus ‘dönüşünü’ vurgular çünkü bu ‘dönüş’, ticari kapitalizm yüzünden, sömürgeci tarım iktisadının destek noktasıdır.
Jairus Banaji, 19’uncu yüzyılın ortalarından sonlarına dek Deccan köylülüğü hakkında gerçekleştirdiği ufuk açıcı çalışmasında, sömürge gelir kıymetlendirme rejiminin, Deccan bölgesindeki ziraî üretim alanına hükmetmek ve onu denetim etmek isteyen tüccarlar, bankacılar ve komitecilerden oluşan kılcal bir ağı nasıl da geniş bir ticaret ağına dönüştürdüğünü aktarıyor. Banaji’nin de ayrıntılandırdığı üzere, İngiliz sömürge devletinin toprak gelirlerine ait artan talebi, köylü aileleri, bu bağımlılığı eşsiz bir kapitalist form haline getirerek güçlü kapitalistlere artan bir bağımlılığa itti. Köylüler, resmi bağlamda kendi topraklarının mülkiyetini koruyor olsalar da aslında fiyatlı personel olarak çalışıyorlardı. Banaji’nin belirttiği üzere, tefeciler tarafından verilen krediler, köylüler için maaş fonksiyonu görüyordu. Buna karşılık, tefeciler, dönemlik mahsulün büyük kısmını kendi kârları olarak aldılar ve bu, Marx’ın da ileri görüşlü bir biçimde belirttiği üzere, ‘artı bedelin sadece öbür bir ismi’ idi.
Vakit geçtikçe, köylü aileler sadece sömürge gelirlerini ödemek için değil, birebir vakitte günlük geçimlerini karşılamak ve ziraî üretimin tüm mevsimsel döngüsünü yenilemek için de tefecilere bağımlı hale getirildiler. Banaji’ye nazaran, bu bağımlılık, kapitalizmin var olan emek sürecini bir dönüşüme sokmadan hakimiyeti altına alması ve üretim biçiminin dönüşümü ve bunun sonucunda emek verimliliğindeki artış da dahil olmak üzere, besbelli avantajları olmayan bir kapitalizm çeşidine yol açması, Marx’ın ‘biçimsel bağımlılık/içerilme’ (ing. formal subsumption) kavramıyla tabir edilir.
Neredeyse 150 yıl sonra, ticari kapitalizm bir defa daha su yüzüne çıktı; lakin artık bağımlılığın/içerilmenin tarihi sürekliliğinin en uç noktasında duruyor. Kapitalizmle kontaklı çeşitli avantajlar, bilhassa de üstte belirtildiği haliyle sermaye-yoğun tarımın üst sonlarına az çok ulaştığı ve ziraî büyümenin artık sırf daha fazla mekanize tarım girdisi yoluyla teşvik edilebildiği Pencap üzere yerlerde, durmaksızın yollarına devam ettiler. Geçmişte Kongre Partisi hükümeti sermaye-yoğun tarımın hayata geçirilmesini kolaylaştırmak için tarım piyasası üzerinde bir devlet kontrolü oluşturmuşken, BJP, ziraî üretim üzerinde bir küme farklı tarım şirketinin hakimiyetini kolaylaştırmak hedefiyle devlet kontrolü sağlayan bu yapıyı ortadan kaldırmaya karar verdi.
Bugüne dek, Adani gibisi bu şirketler, tahılları depolama ve dağıtma sorumluluğunu gerçekleştirme işinde devlete ‘yardım etmek’ üzere hudutlu bir rol oynadılar. Ne var ki, artık BJP liderliğindeki sağcılar, tüccarlar ve perakendeciler tarafından temel ziraî malların depolanmasıyla ilgili mevcut sınırlamaları iptal ettiği ve kontratlı tarım için yasal bir çerçeve oluşturmak istediği için, bu durumun değiştirilmesi gerekiyor. Açıkçası, yeni yasalar ziraî ticaret şirketlerinin zirai üretim alanını ele geçirmesine imkan sağlamak ve bunu kolaylaştırmak üzere tasarlandı. Tekrar de kesin olmayan şey, bu dönem sürecinin alacağı son siyasi-ekonomik biçim…
Yeni ticari kapitalistler, mevcut çiftçiler en azından önümüzdeki birkaç yıl boyunca giderek daha borçlu ve tarım şirketlerine daha bağımlı hale gelirken, kendi toprak ve üretim araçlarının mülkiyetini resmen muhafazaya devam edecekleri ticari kapitalizmin sömürgeci biçimini yine mi tasarlayacaklar? Yoksa ani bir kitlesel topraksızlaşma felaketini mi tetikleyecekler? Şayet ikincisini yaparlarsa, tarım şirketleri yeni birleştirilmiş ve son derece büyük topraklarında daha büyük ve daha güçlü tarım makineleri mi alana sürecekler? Ve bu durum, Hindistan’ın hâlihazırda çok büyük olan nüfus sayısında dramatik bir artışı teşvik etmeyecek mi?
Şayet Yeşil İhtilal, Pencap üzere yalnızca bir avuç eyalete öncelik tanıyarak ülkede eşit olmayan bir ziraî gelişimi teşvik ettiyse, bu yeni tarım rejimi tarafından hangi yeni eşitsizlik biçimleri ortaya çıkarılacak? Son olarak, hububat yetiştiriciliğinde dramatik bir düşüşe ve bununla irtibatlı biçimde nişasta değirmenleri yahut etanol üretimi üzere sadece endüstriyel gayeler için kullanılacak yeni ve çıkarlı mahsullerin üretiminde bir artışa mı şahit olacağız? Pekala bu durum, ülkede zati kronik olan açlık ve yetersiz beslenme krizlerini daha da şiddetlendirmeyecek mi?
Bu soruların rastgele birine kesin bir cevap bulmak sıkıntı. Bir noktanın ötesinde, en azından her kapitalist dönüm noktası birden fazla mümkünlük taşıdığı için, kapitalizmin gelecekteki yörüngesini öngörmeye çabalamak beyhude olacaktır. En nihayetinde, bu yörünge, kapitalizmin kâr elde etme konusundaki sonsuz iştahı ile işçi insanların süregiden sömürüden kurtulma, yani büsbütün kâr peşinde koşmaya dair ‘herkesin bildiği sırdan’ kurtulma ve emtia üretme biçiminin egemenliğinin ötesinde bir dünya inşa ederek kapitalizmi aşma kararlılığı ortasında devam eden siyasi çabayla belirlenir.
Bu durum, bizim öznel sömürge sonrası devrimiz için de geçerli. Gramsci’nin meşhur aforizmasını tekrar hatırlarsak, ‘eski’ öldü ve ‘yeni’ doğmayı bekliyor. Ve bu geçiş kademesinde, çiftçilerin ve personellerin direnişinde göz alıcı bir taban açığa çıktı. Şayet söylenmesi gereken bir şey varsa, bu da Hindistan’ın sömürge sonrası tarih yayının büküleceği tarafı belirleyecek olan şeyin çiftçiler ve çalışanlar tarafından yönlendirilen bu kitle hareketi olduğudur.
YENİ BİR HUDUT
Yeni Delhi’nin Tikri hududunda toplanan coşkulu insanların ortasında gezinirken, bir pankartta “Ambani ve Adani = Doğu Hindistan Şirketi” yazılı bir pankart gördüm. Ticari kapitalizmin sömürge periyodundaki dinamiğinin bu efsanevi dönüşünün, bu işgallerde bir sağduyu havasını nasıl kazandığı dikkat caziptir. Pankartın kendisi, sömürge periyodu ile sömürge sonrasını kapsayan uzun bir vakit diliminin cesurca bir özetini sunuyor ve yüzlerce farklı tarihi çarkı kolay lakin yankılanan bir tıkırtıyla kusursuz bir formda hizaya getiriyor.
Okulda okutulan milliyetçi ders kitaplarına derinlemesine göz atan herkes, Doğu Hindistan Şirketi’nin egemenliği altında, Bengal köylülerinin borç köleliği aracılığıyla nasıl bağımlı hale getirildiğini, sadece çivit üzere çıkar getiren eserleri yetiştirmeye zorlandığını ve ekicilerin, tüccarların ve şirketin kira, faiz ve çıkar biçiminde büyük kârlar elde ettiğini aslında bilir.
Artık, çiftçiler ve tarım emekçileri, milliyetçi tarihte aktarılan bu tanınan dersi ulus-devletin kendisine karşı çevirdiler. Birebir ders, artık günümüze uyarlanmış bir halde okunuyor: Sömürü sonrası devlet açısından Adani ve Ambani şirketleri, İngiliz İmparatorluğu için Doğu Hindistan Şirketi’nin fonksiyonunu görmektedir; yani işçi insanların acımasız biçimde sömürülmesinin failleridir.
Tekrar de, bu radikal dersin içerdiği tarihi sonuçlar şimdi tam manasıyla açığa çıkmadı. Bunun nedeni, hiç de protestocuların birden fazla vakit BJP liderliğindeki sağcı hükümetin siyasetine çok takıntılı görünmeleri değildir. Yeni tarım maddelerine yönelik tenkitler, iktidar hükümetinin bu maddeleri hazırlamayı tercih ettiğini ve bu maddelerin sağcı siyasi ideolojisini simgelediğini tekrar ve tekrar gösteriyor. Bu, bir yere kadar yanlışsız. Ve tekrar de, üstte da belirttiğim üzere, tarım maddeleri aslında tarım bölümünde devam eden sakinlikten kaynaklanıyor ve BJP’nin izlediği siyasetler, yaşanan siyasi karışıklığa neden olmakla birlikte, sömürge sonrası Hindistan’da kapitalizmin az evvel belirtilen taleplerinin bir sonucudur.
Neden ve sonuç ortasındaki bu ayrımı bir perspektife oturtalım. Neredeyse tüm ulus devletlerin olduğu üzere, sömürge sonrası Hindistan’ın egemenliği de başarılı sermaye birikimlerine muhtaçlık duymuştur. Sömürge sonrası Hint devleti, lakin sermayenin hayat veren kanı kendi siyaseti vücudunda dolaşmaya devam ettiği surece gelişebilir. Michael Heinrich’in açık biçimde işaret ettiği üzere, “hiçbir hükümet bu bağımlılıktan kurtulamaz”. Tersine, Kongre Partisi’nin Yeşil Devrim’i ile BJP liderliğindeki sağcı Yeşil İhtilal 2.0 ortasındaki gizemli eşgüdüm, bu çok bağımlılığı teyit etmeye hizmet ediyor. O halde, kısaca söylemek gerekirse, sağcılar bu bağımlılık sebebiyle yeni tarım maddelerini pek tercih etmese de uygulamaya zorlanmışlardır.
Şu an itibariyle, Hindistan’ın kamusal alanı, sürmekte olan işgallere dair karşı demeçlerle dolu. Son haftalarda, çok sayıda makale, çiftçilerin ve çalışanların kitlesel seferberliğine değindi lakin bu makaleler, bu işgallerin siyasal stratejileri ve taktiklerinden fazla, yalnızca demokrasi ve muhalefetin, Cumhuriyet ve Anayasa’nın, vatandaşlar ve egemenlerin etrafa yayılan lakırdılarını yansıtıyordu. Bu, Hindistan parlamentosuna giden bütün yolların protestolarla kapalı olduğu ve sürmekte olan bu kitlesel hareket de dahil olmak üzere, protestoların Hint demokrasisinin işleyişinde bir ıslahat yapmaya ve bu yolla daha iyi bir idaresi garantilemeye hizmet edeceği bir dünya.
Bu ortada, devam eden hareketin bünyesinde, bu tanınan açıklamaları sömürge sonrası demokrasiye olan kalıcı bağlılığından kurtarmayı ve bu yolla politik ufkumuzu kapitalist baskıların sinsiliğinin ötesine uzanan yeni ve aslında demokratik olasılıklara açmayı hedefleyen farklı bir siyasi alt akım mevcut. Bu, var olan şartlar altında yeni iktidar hükümetlerinin, kapitalizmin birebir eskimiş gerçeklerini tekrar üretmek zorunda kalacakları anlayışı üzerine kurulmuş olan bir dünya. Bu dünyada, parlamento tüm protestoların öldüğü yerdir.
Geçtiğimiz günlerde, Stüdyo Safdar’ın konut sahipliği yaptığı ‘Toprağın Şarkıları’ isimli bir internet etkinliğinde, bu iki dünya yakın bir temas yaşadı. Tartışmacılardan biri, Pencap’ta söylenen protesto müziklerinin farklı kültürleri bağlamsallaştırdığını ve Pencaplıların devam eden işgalleri nasıl ‘sınır’ diye nitelendirdiğini ortaya koydu. Birçok vakit, arkadaşların birbirlerine “Ne vakit hududa gitmeyi planlıyorsun?” diye sorduğu duyulabiliyordu.
Az evvel bahsettiğim ‘bağımlılıktan kurtulmak’, ‘sınır’dan daha isabetli bir kavram olabilir. Yeniden de, programa katılan bir tartışmacının tabirleri, bir çeşit diyalektik bağlamda karşıt yüz etme hareketi içeriyor. Kelam konusu hududun, kendi vatandaşlarının ulusal başşehre girmesini engellemek emeliyle Hindistan devleti tarafından inşa edildiğini savunuyordu. İşin gerçeği, birtakım öbür müellifler ve aydınlar da emsal savlarda bulundular. Mesela, Shahjahanpur’daki protestolara gerçekleştirdiği ziyareti aktaran antropolog ve tarihçi Shail Mayaram, “8. Ulusal Otoyol’un bir tarafını tıkayanlar köylüler değil, Haryana polisi” diye yazdı.
Zorlama ve hatta kısmen yanlışsız olsa bile, bu açıklamalar, şu anki işçi halk hareketini liberal demokrasinin milliyetçi çerçevesi içinde konumlandırıyor yahut daha doğrusu sınırlıyor; daha da doğrusu, çiftçileri ve emekçileri iktidar hükümeti tarafından haksızlık yapılan vatandaşlar olarak gösteriyor. Ve bunu yaparken, tüm politik araçları işçilerin elinden çekip alıyor. Bahsi geçen hudut, sahiden de eyalet polisi ve iktidar yanlısı silahlı güçler tarafından inşa edilmiş olsa dahi, bunun, çiftçilerin ve çok sayıdaki barikatı yıkıp Yeni Delhi’ye yürürken birkaç dikenli siperi aşan tarım çalışanlarının kararlı militanlığına reaksiyon olarak kurulduğunu belirtmek gerekiyor. Ve artık, protestocular ulusal başşehrin varoşlarında konuşlanmışken bunun sebebi sırf Hindistan devletinin kolluk güçleri tarafından engellenmiş olmaları değil.
Kasım ayının son günlerinde, BJP liderliğindeki hükümet, protestocuların ulusal başşehre girmelerine ve protestolarını belirlenen bir yerde sürdürmelerine müsaade vermişti. Buna rağmen, protestocular bunu yapmayı reddettiler ve bunun yerine, tam olarak bu hududu işgal ederek kendi bölgeleri haline getirmeyi tercih ettiler. Traktör ve yük otomobillerinden oluşan topluluklarını çabucak birkaç farklı kampa böldüler; kampları gece gündüz çalışan topluluk mutfakları ve açık kütüphanelerle donatarak, siyasi ve kültürel programlara konut sahipliği gayesiyle bir grup farklı katmanlar inşa ettiler. Bu işgaller sırf Hindistan Parlamentosu’nda ıslahat yapmak için yola çıkan mağdur vatandaşların yansısı değil. Daha fazla, militan anti-kapitalist uğraşın hâlâ gelişmekte olan öyküsündeki önemli bir evredir.
Daha da değerlisi, -polis ve paramiliter güçler tarafından çizilen ve işçi beşerler tarafından işgal edilen- bu yeni hududun kurulması, protestocuların şahsen kendileri tarafından yaygın biçimde belgelendiği üzere, insanların sömürge sonrası durumla ilgili tecrübelerinde tarihi bir dönüşümü hızlandırdı. Örneğin, Sukhjinder Mahesari’nin şu anda Tikri hududunda bulunan işgal alanında yayın yapan çok-lisanlı bir gazete olan Trolley Times’ın ikinci sayısında yayınlanan kısa makalesini ele alalım. Mahesari, Yeni Delhi’deki işgallere katılmak üzere seyahat yapan protesto konvoyunun Haryana polisi tarafından tekraren nasıl atağa uğradığını ve Habri isimli küçük bir köydeki bir Gurudwara’ya (‘gurdwara’ ismiyle da bilenen Sihlere ilişkin tapınağa/ç.n.) sığınmak zorunda kaldıklarını dokunaklı biçimde anlatıyor.
Mahesari, Gurudwara’daki karşılıklı yardımlaşmaya ait birtakım dokunaklı sahnelerin ortasında, konvoyunun tesadüfen İngiliz sömürgeciler tarafından Rowlatt Yasası’na (1919) muhalif siyasi örgütlenme faaliyetleri nedeniyle ömür uzunluğu mahpusa mahkûm edilen meşhur sömürge aykırısı devrimci Kartar Singh Jhabbar’ın köyüne ulaştığını fark eder. Ziyadesiyle gizemli bir tesadüf sonucu, yüz yıl sonra, şu anki hükümet Rowlatt Yasası’nın sömürge sonrası versiyonunu, yani berbat bir şöhrete sahip olan Yasadışı Faaliyetleri Tedbire Yasası’nı, protestocuları yargılama ya da soruşturma olmadan suçlamak ve hapsetmek için devreye sokuyor.
Mahesari, makalesini tamamlarken, bu konvoyun Habri köyüne gelişinin tam olarak tarihi bir döngüyü tamamladığını kaydediyor. Hindistan devletince uygulanan acımasız şiddet, bir evvelki yüzyılın sömürge aykırısı uğraşının şimdi tamamlanmadığının da bir işaretidir. Ve, bununla birlikte, yaşanan protestolar, bir defa daha tıpkı çabayı başlatma doğrultusunda bir teşebbüstür.
Bu hudut, ülkenin dört bir yanından buraya gelen ve çiftçi ve tarım personellerinden oluşan yüzlerce emsal konvoy için ihtilal niteliğinde bir mihenk taşı haline geldi. Polis ve paramiliter güçlerin yabanî akınlarına karşı koyarken, direnişçiler, sömürge sonrası devletin yerli ve yabancı kapitalistlerin köleleşmiş bir ayakçısından öbür bir şey olmadığını anlamaya başlıyorlar.
Fakat unutulmamalı ki, ülkenin öbür tarım eyaletlerindeki protestoların büyüklüğü ve yoğunluğuna, kendi özel siyasi-ekonomik şartları da aracılık ediliyor. Şayet şimdiye dek Pencap bu protestoların kahramanı olarak ortaya çıktıysa, bunun nedeni, Yeşil İhtilal krizlerinin en ağır biçimde burada yaşanıyor olmasıdır. Ülkenin pek çok yerinde, tarım piyasası üzerindeki devlet kontrolü aslında ortadan kaldırıldı, başka kimi bölgelerde ise kontratlı tarım çoktandır gündelik bir gerçeklik haline geldi. Bu durum ise farklı bölgelerdeki protestoların boyutlarını, çiftçilerin ve tarım personellerinin karşılaştığı devlet şiddetinin yoğunluğunu ve basında yer aldıkları haberleri etkiledi.
DAĞITIM UĞRAŞLARI
Bu hudut, var olan siyasal-ekonomik gerekliliklere taktik bir karşılıktır. Yeni Delhi etrafındaki yeni hududun ortaya çıkışına, Pencap’taki öbür birkaç küçük hududun ortaya çıkışı eşlik etti. Esas ziraî ticaret şirketleri, el altından daha büyük ambarlar ve daha büyük topraklar satın alarak ve özel demiryolu sınırları inşa ederek faaliyetlerini genişletmeye başlamışken, Pencap’taki işçi beşerler bu gelişmelere çok sayıda tren istasyonunu ve otoyol gişelerini işgal ederek ve ayrıyeten bu şirketlerin sahip oldukları termik santralleri, akaryakıt istasyonlarını, alışveriş merkezlerini, siloları ve baz istasyonlarının faaliyetlerini durdurarak karşılık verdiler.
Bir çaba alanı olarak işgaller hakkında birçok şey yazıldı: Geniş karşılıklı yardımlaşma ağları, sendika başkanlarının oynadığı rol, uğraş cephelerinde bayanların varlığı, protest müzik kültürü, bu işgallerde kütüphanelerin taşıdığı ehemmiyet, Sih inancının protestoculara verdiği eşitlikçi gelecek vizyonu ve bunun üzere şeylerden bahsedildi. Buna rağmen, bir taktik olarak işgaller hakkında çok az makale yazıldı.
Devam eden işgaller, Joshua Clover’dan ödünç bir kavramla ‘dağıtım mücadeleleri’ diye sınıflandırılabilir. Clover, ABD’de bulunan sanayi dalının karındaki kalıcı çöküşün akabinde, sermayenin aktiflik alanını dağıtım dalına kaydırdığını savunuyor. Finans, sigorta, gayrimenkul ve tedarik zincirlerinin global çapta ulaştırılması, kâr getiren yeni imkânlar sunuyor. Dahası, Clover dünya tarihindeki bu değişimlerin sonrasında sınıf uğraşının de tıpkı yolu izlediğini öne sürüyor. Clover’a nazaran, işgaller, kuşatmalar ve ayaklanmalar, yeni dağıtım uğraşlarının öncelikli taktikleri haline geldi.
Bu durum, bir tarafta ticari kapitalizmin ikili yükselişinin, öteki tarafta ablukalar ve işgallerin damgasını vurduğu sömürge sonrası özgün dönüm noktamızda çok net biçimde yankısını bulduğunu gösteriyor.
Lakin benzerlikler burada bitiyor. ABD’deki dağıtım uğraşları, bilhassa de süreksiz ya da kalıcı biçimde ırk ayrımcılığına uğrayarak kapitalist üretim alanından dışlanmış büyük bir nüfusu öne çıkarırken, sömürge sonrası Hindistan’daki muadili, yeni tarım maddeleri tarafından dışlanacakları dehşetiyle hareket eden çiftçiler ve tarım çalışanlarından oluşuyor. Bu uğurdaki sömürge sonrası işgaller, Hindistan devletine yönelik belli bir politik talep etrafında evrildi: “Tarım maddelerini geri çekin, yoksa berbat şeyler olur.” An itibariyle, her şey bununla irtibatlı.
Şimdiye dek tarım topraklarında tecrit edilen Hint çiftçileri ve çalışanları birden teğe bilinmeyen bir bölgeye itildi. Bu, otoyollar ve demiryolu çizgileri, otoyol gişeleri ve akaryakıt istasyonlarından oluşan dağıtım ‘uzamının’ bölgesidir. Yeni bölgelerinde yürüyen bu çiftçiler ve emekçiler yollarda dağıtılmış barikat yığınları bırakmak ve başka yerlerde kuşatma ve işgaller oluşturmak üzere bir grup yeni politik taktikler geliştirdiler. Ve son iki ay boyunca, uğraşları Hindistan’daki kamusal alanda heyecan yaratırken, son yedi yıldır birinci defa sağcı hükümeti köşeye sıkıştırdı. Daha da değerlisi, sermayenin işleyişinde bir duraklama yarattı. Çiftçiler ve personeller, ekim ayında, Pencap’taki birçok termik santrale kömür tedarik eden yük trenlerinin hareket etmesini engellediler. Bu tesisler kapanmaya başladığında, devlet büyük bir elektrik krizinin eşiğine geldi.
Ve tekrar de, tıpkı başka taktiksel doğaçlamalar üzere, bu işgaller de birkaç soruyu karşılıksız bırakıyor. Mesela, dağıtım alanı süratle bir işgal ve abluka yuvasına dönüşmüş olsa da, ziraî üretim alanına has kapitalist krizle ilgileri hâlâ belirsizliğini koruyor. Emsal biçimde, hâlihazırda halkın yeni tarım maddelerinin geri çekilmesi doğrultusundaki talebini destekleyen sınıf ve kast kısımlarıyla ilgili söylenecek birçok şey var.
Birinci protestolar başladığında, kimi siyasi analistler bunları yalnızca ‘zengin çiftçilerin’ uğraşı diyerek hızla dışladı. Buna rağmen, son haftalarda başka müellifler bu anlatıya karşı çıktılar ve bunun yerine, protestocuların oluşturduğu birliğin sınıf ve kast ayrışmalarını ortadan kaldırdığını teyit ettiler. Olan bir şey varsa, bu da anlatıların her birinin oburunun aşırılıklarını yansıtıyor olmasıdır. Şayet birincisi, topraksız Dalitlerin ve Jatların bu çabadaki güçlü iştirakini görmezden geliyorsa, ikincisi de ziyadesiyle açık olan bir noktayı, yani siyasi bir uğraştaki dayanışmanın kast ve sınıfın yapısal işleyişini kendi kendine yok etmediği noktasını görmezden geliyor.
Örneğin, büyük kısmı Dalitlerden oluşan topraksız personellerin siyasi iştirakinin, tarlalarda yevmiyelerini kazanma ya da işlerini kaybetme ihtimalleriyle nasıl önemli bir formda sınırlandığını düşünün. Tek başına bu gerçek bile, kasta dayalı işgücünün (ve emekçilerin) objektif yapısının, makul kişi ve kuruluşların siyasi taahhütlerini aşan biçimde nasıl işlediğini göstermeye yetiyor olmalı.
Bu yaklaşım, sürmekte olan çabayı eleştirmek için değil, bundan çok, içinde dönüşüm geçirdiği objektif şartları işaret etmek ve bu şartların -bir yandan kitlesel topraksızlaşma ve borçluluk, öteki yandan orta ve büyük ölçekli çiftçilerin yükselişinin- bir evvelki sermaye birikimi döngüsü tarafından nasıl oluşturulduğunu açıklığa kavuşturma maksadı taşıyor. Farklı biçimde söylersek, bu, Yeşil İhtilal 2.0’ın uygulanmasına karşı yürütülen gayretin tarihî olarak 1960’larda Yeşil Devrim’in uygulanması esnasında ortaya çıkan krizlerden kaynaklandığına işaret etmektir.
Bütün siyasal uğraşlar üzere, bu da, Marx’ın tabiriyle ‘geçmişten aktarılan’ kaideler altında dönüşüyor. Ve er ya da geç, sürmekte olan bu işgaller, geçmişin ve günümüzün bu gergin diyalektiği ile uzunluk ölçüşmek zorunda kalacak. Yani, işgaller korkusuz biçimde dağıtım akışını ve yarattığı girdapları boğmaya devam etse de, nihayetinde içten içe onları huzursuz eden bu soru üzerinde düşünmek zorunda kalacaklar.
Topraksız personeller açısından yeni tarım maddelerinin geri çekilmesi doğrultusunda lisana getirilen yaygın talep ne mana tabir ediyor? Bir taraftan, kitlesel topraksızlıklaşmanın gölgesi esasen topraksız olanlar yoluyla varoluşsal bir kimliği teşvik etti. Ve öteki taraftan, yerine getirilmesi halinde bu talep sırf Dalitlerin ve topraksız Jatların büyük Jat çiftçileri tarafından sonsuz biçimde sömürüldüğü ve baskıya maruz kaldığı hayatlarına geri dönecekleri bir durumu tekrar inşa etmeye hizmet edecek.
Emekçi Birliği mecmuasıyla ile yapılan son röportajda, çok beğenilen bir belgesel olan Landless’ın direktörü Randeep Maddoke unutulmaz bir meydan okumada bulunuyor. Elbette, Maddoke, bunun öncelikle toprak sahiplerinin yarattığı bir hareket olduğunu kabul ediyor. Öte yandan, yeni tarım kanunları, yeni tarım rejiminin yaşadığı güçlüklerde bir artışa neden olması olası görünen topraksızları da sıkıntıya dahil ediyor. Ve bu yüzden, bu işgallere topraksız emekçilerin büyük bir iştirak göstermesi hiç de şaşırtan değil. Ayrıyeten, Pencap’ta çiftçi sendikalarının bile bulunmadığına, insan ve kaynakların seferber edilmesinin tek başına topraksız personel sendikaları tarafından yürütüldüğü birkaç köy olduğuna da işaret ediyor.
Hareketi dışarıdan eleştiren ‘entelektüellere’ karşılık veren Maddoke, hareketin şu anki muvaffakiyetinin bu iç bölünmelerin küçük farklılıklarını süratle kavradıktan sonra çözüp çözemeyeceğine nazaran değerlendirilemeyeceğini savunuyor. Devam etmekte olan uğraşın başarısı, bundan çok, gibisi görülmemiş bir kitle hareketi yarattığı gerçeğinde yatmakta. Ve en kısa müddette, bu hareket, kendi iç bölünmelerine rağmen, Hindu faşistler tarafından dini azınlıklara, bilhassa de Müslümanlara ve Dalitlere karşı uygulanan yırtıcı şiddete karşı bir ‘kalkan’ fonksiyonu görecek. Ve akabinde Maddoke, alaycı bir gülümsemeyle, hükümet şu anda göstericileri ‘zengin çiftçiler’ diyerek karalayan ‘entelektüelleri’ sindirmeye başladığında, bu gerçek ‘kalkanın’ onları da koruyacağı sonucuna ulaşıyor.
Son yıllarda, Rashtriya Swayamsevak Sangh’ın (kısaca RSS biçiminde anılan, Hindu milliyetçisi sağcı bir örgüt/ç.n.) büyüyen popülaritesi ve tetikçileri tarafından uygulanan dehşetli şiddet, büsbütün imkânsız olmasa da Hindistan’da siyasi bir örgütlenmeyi gitgide daha güç bir hale getirdi. Buna rağmen yürütülen uğraş, bizlere, emeğin tabandan örgütlenmesinin sadece mümkün olmadığını, birebir vakitte katliamların ve inekler nedeniyle yaşanan linçlerin, devlet üniversitelerinde giderek artan askerileşmiş akınların ve azınlıkların, aydınların ve hareketçilerin yaygın biçimde hapsedildiği mevcut dehşet ve zulüm ortamında hayatta kalmamızı sağlamanın tek yolu olduğunu da öğretiyor.
Maddoke, devam eden bu işgallerin ziraî üretim alanında da en nihayetinde olumlu yansımaları olacağını umuyor. Sonlara hakikat, dinleyicilerine birçok açık uçlu soru bırakıyor. Pencaplı çiftçiler çeltik üzere çok su isteyen eserleri yetiştirmeyi sürdürecek mi? Yoksa ekolojik açıdan daha sürdürülebilir eserlere mi yönelecekler? Ve marjinal ve küçük çiftçiler daima olarak küçülen ve kâr getirmeyen şahsi topraklarında çiftçilik yapmaya devam edecekler mi? Ya da bu yerleri bir ortaya getirecekler ve birinci olarak Pencap köylerindeki müşterek yerlerde ortaklaşa çiftçilik yapan topraksız Dalit emekçileri tarafından hayata geçirilen ‘ortaklaşa tarım’ modelini mi benimseyecekler?
Bunlar dışında, daha sıkıntı sorular da kelam konusu. Ama Maddoke bunları sormuyor. Bu büsbütün anlaşılabilir bir durum. Sürmekte olan gayret hâlâ gelişmekte ve bir diyalektik felsefecisinin bir vakitler yaptığı meşhur ihtarda söylediği halde, insan kendi gölgesinin üzerinden atlamaya çalışmamalı. Her halükarda, şunu yapmaya çalışayım ve ‘aklın tüm karamsarlığını’ üzerimde topladıktan sonra şu soruyu sorayım: Bu olumlu yansımalar, topraksızlığın ortadan kaldırılmasını ya da daha iyisi, mülkiyetin ortadan kaldırılmasını da kapsar mı? Bu, yakın gelecekte bir noktada gerçekleşecek mi? Topraksız Dalit topluluklarının köylerdeki müşterek toprakları sürece hakkı talep ettiklerinde nasıl şiddetli biçimde hücuma uğradıklarını düşünürsek, bu (mülkiyeti ya da topraksızlık halini/ç.n.) ortadan kaldırma süreci barışçıl olacak mı?
Birkaç hafta evvel, sendika başkanları ile sağcı hükümet ortasındaki görüşmelerin altıncı çeşidi da başarısızlığa uğradıktan sonra konuşan ve ülkenin en büyük çiftçi sendikası Bhartiya Kisan Birliği’nin (Ugrahan) önderi olan Joginder Singh Ugrahan, bu üç tarım yasasının iptal edilmesi istikametindeki geniş talebin, rastgele bir biçimde bu uğraşın kesin amacını temsil etmediğini duyurdu. Bundan çok, kendisinin de açık biçimde lisana getirdiği üzere, bu talep, Pencap’taki tarım toplumunun tamamını dönüştürmeyi amaçlayan yeni bir hareketin başlangıç noktası olarak anlaşılmalı. O vakitten beridir, dört görüşme çeşidi daha başarısızlığa uğradı. İki hafta evvel, hükümet üç tarım yasasını 18 ay mühletle askıya alma teklifinde bulundu; ne var ki, sendikalar bu teklifi kararlı biçimde reddettiler ve gayret sürat kesmeden sürdü. Şu ana kadar, bu yaygın talep topraksız personeller, küçük ve orta ölçekli çiftçiler, Dalitler, bayanlar ve Jat çiftçiler de dahil olmak üzere, Pencap’taki tarım toplumunun çeşitli ve farklı kısımlarını bünyesinde toplamayı başardı. Klâsik sol çabaların sadece işçi insanların makul alt kısımlarına odaklanma eğiliminde olduğu düşünülürse, tek başına bu durum bile gibisi görülmemiş bir zaferdir. Tekrar de bu kalabalıkların bir ortaya gelmesinin hangi yapısal dönüşüm biçimlerine ilham kaynağı olacağı ucu açık bir soru olmaya devam ediyor. Talebin eski rejimi korumak biçimindeki hudutlu maksadı ile daha iyi bir dünya yaratma dileği ortasında tansiyonlar mevcut.
SONUÇ OLARAK
Sürmekte olan protestoları gerçekleştiren 32 çiftçi ve personel sendikasının şemsiye örgütü olan Samyukta Kisan Morcha, 26 Ocak günü Yeni Delhi’de bir ‘Traktör Yürüyüşü’ düzenledi. Bir gece evvel, bir öğrenci örgütü olan SFS ile solcu bir çiftçi ve emekçi sendikası olan Kisan Mazdoor Sangharsh Komitesi, Delhi polisi ile görüşerek tertip komitesi tarafından belirlenen zamanlama ve yürüyüş güzergâhlarına uymayacağını iletti. Beklendiği üzere, bu sendikaların üyeleri Yeni Delhi hudutlarındaki barikatları yıkarak sabahın erken saatlerinde yürüyüşe başladılar ve birebir esnada Rashtrapati Bhavan’da düzenlenen Cumhuriyet Bayramı kutlamalarının milliyetçi ihtişamına beklenmedik bir karşı duruş sergilediler.
Bu ortada, kısa bir müddet sonra öbür kümeler yürüyüş için resmen belirlenmiş olan güzergâhların bile barikatlar tarafından kapatıldığını ve silahlı polis ve çevik kuvvet birlikleri tarafından ağır biçimde güçlendirildiğini fark ettiler. Traktörler kentte yollarını kaybetmeye başladığında, binlerce çiftçi ve personel bir gün boyunca süren göz yaşartıcı gaz ve cop yağmurunda kolay bir av haline geldi. Birtakım direniş işaretleri de mevcuttu. Ama barikatları yıkan traktörler kısa müddette polis tarafından köşeye sıkıştırıldı ve şoförleri yabanî taarruzlara maruz kaldı. Göz yaşartıcı gaz mermilerini polise geri atmaya devam eden halk kümeleri, en sonunda yorgun düşüp kalabalığın içinde kayboldu. Bu esnada, bu kaotik boğuşmanın ortasında, farklı bir gösterici kümesi, Hindistan hükümetinin her yıl Bağımsızlık Günü’nü kutladığı bir Babür devri anıtı olan Kızıl Kale’ye topluca yürümeye karar verdi ve Sihlerin dini simgesi olan Nishan Sahib bayrağını indirdi.
Akşam olduğunda, tertip komitesi kendi saflarında yaşanan bu beklenmedik meselelerin ve ayrışmaların boyutunu ölçmeye başlıyordu. Bu ortada, hem liberal hem de sağcı medya kuruluşları çiftçilere ve tarım çalışanlarına karşı ülke çapında karalama kampanyaları düzenlemeye başlamıştı ve hatta açıkça devlet güçlerinin acımasız bir baskı uygulamasını talep ediyorlardı. Liberal siyasetçiler ve aydınlar süratle kendilerini protestolardan ayırıyor ve işçi insanları ‘demokratik muhalefet’ hudutlarını aştıkları için kınıyorlardı.
Bu protestocular, şimdiye dek kararlı bir biçimde milliyetçi siyasete karşı koymuşken, artık kendilerini iktidardaki sağcı hükümete olan ulusal bağlılıklarını kanıtlamak zorunda kaldıkları anlamsız bir hal içinde buldular. Aksi takdirde, NIA’dan (Hindistan polisinin terörle uğraş birimi/ç.n.) gelen davetler ve isyan suçlamaları git gide ağırlaşmaya devam edecek. Aslında, ‘Traktör Yürüyüşü’ daha düzenlenmeden evvel bile, BJP hükümeti birkaç sendika aktivistini ve organizatörü amaç almaya başlamıştı; Nodeep Kaur örneğinde görüldüğü üzere kimileri o vakitten beri tutuklu ve hapishanede tekraren azap ve cinsel tacize uğradı.
27 Ocak gecesi, Gazipur hududunda üstlenen polis ve milis kuvvetleri, o sırada uyumakta olan temiz çiftçi ve çalışanlara saldırdı. Yetkililerin elektriği kesmesi ve tazyikli su tankerlerini konuşlandırmasının akabinde bölgeyi boşaltmaları için bir ültimatom verildi. Sonraki gün, çevik kuvvet birlikleri getirildi ve silahlı güvenlik işçisi bölgede bayraklı bir yürüyüş gerçekleştirdi. Devlet protestoculara karşı yırtıcı bir baskı dalgası başlatmaya hazırlanırken, birkaç yeni çiftçi ve personel konvoyu devam eden işgallere katılmak üzere Yeni Delhi’ye yanlışsız yola çıktı. Bu ortada, protestocuların Gazipur hududundaki polis güçlerini başarılı bir formda püskürtmesinden birkaç saat sonra, yalnızca 44 kilometre kuzeyde, Hindu milliyetçisi sağcı bir örgüte üye olduğu tez edilen ve 200’den fazla şahıstan oluşan silahlı bir küme, Singhu sonundaki işgal alanına saldırdı.
Bundan sonra, bu çaba daha da şiddetlenecek. Liberal demokrasi bezirgânları tarafından kışkırtılan BJP liderliğindeki sağcı hükümetin, ziraî kapitalizmin yeni döngüsüne karşı çıktığı sürece Hindistan’daki işçi halka zulmetmeye devam edeceği ortada. Devlet onaylı bu son şiddet dalgasının, sömürge sonrası Hindistan devletinin işleyişinin ayrılmaz bir kesimi üzere görülen efsanevi demokratik muhalefet ve protesto geleneklerinin aslında var olmadığını kesin biçimde bizlere öğretmesi gerekiyor. Aslında, bu ulus-devletin egemenliği, bunlardan çok, bitmek bilmeyen sermaye birikimi zorlamasının üzerine kurulmuştur ve sırf bundan ibarettir.
Bunun aksini düşünmek, devlet ile sermaye ortasındaki bağımlılığın yapısal münasebetini en temelden yanlış anlamaktır. Ve dahası, süren işgallerin devrimci dramı, bize, ortak toplumsal hayatımızı bu bağımlılık ve zorlamalardan uzak tutmak emeliyle örgütlenmeye başlamadığımız sürece, sömürge sonrası demokrasinin uyanmayı başaramadığımız bir kâbus olarak kalacağını öğretiyor.
*Siyasetin, büyük şirketlerin ağır tesiri ve baskısı altında belirlendiği idare biçimi. (ç.n.)
Yazının yepyenisi Spectre Journal sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
