Son 7 aydır gündemimizde olan virüsün günlük hayatlara yansıması birinci günlerdeki üzere olmasa da sonuçları birebir süratte devam ediyor. İnsanlığın bu duruma alıştığı da söylenebilir.
Ülkeler başlangıçta aldıkları sıkı önlemleri vakit içinde kaldırmaya başladılar. Öbür taraftan salgına alınan önlemlere karşı sokağa çıkan, önlemlerin kaldırılmasını isteyen beşerler da var.
“Evet, başlangıçta bilinmeyen bir imaj güya uzaydan bize düşman yaratıklar gelmiş üzere davranıldı. Lakin sonra o kadar ciddiye alınmamaya başladı. ‘Çünkü bana bir şey olmuyor’ niyeti var. Aşının da çok uzakta olduğunu görünce ve devletlerin çuvallamasıyla bir kesim insan mukadderatçı yaklaşmaya başladı. Nasıl olmalıydı? Madem biz korkmuyoruz devlet bizi korkutabilirdi” diyor Gündüz Vassaf.
Virüs, global ısınma, mülteci akınları derken dünya süratli bir değişim içinde. Mültecilerin yaşadığı eziyetler bir yana yeryüzünde büyük insan kümelerinin yer değiştirmesi ilerisi için nelere yol açacak? Vassaf’ın yorumu şöyle oluyor: “Tersini söylüyorlar fakat milliyetçilik kaçınılmaz olarak azalacak, azalıyor. Londra’nın belediye lideri Müslüman. Milliyetçiler, dinciler son demlerini, uzatmalarını oynuyorlar. Tahsil, eğitim arttıkça dinler bitiyor. Avrupa’nın kuzeyinde dinler bitti aslında. Mega kentlerde milliyetçilik bitiyor. Artık o bayrağın pek bir manası kalmıyor kentlerde.”
Dünyanın son halini, Türkiye’deki muhalefeti, dinler bitiyorsa beklenen yeni din biçimlerini Gündüz Vassaf’la konuştuk.
Türkiye’de birinci olay 11 Mart tarihinde açıklandı. Sonrasında sokağa çıkma yasağı üzere çeşitli önlemler getirildi. Pandemi birincinin infial yarattı. Artık ise durum çok berbat olmasına rağmen o denli değilmiş üzere davranılıyor. İnsanın alışmasıyla mı ilgili bu?
Cinsimizin en temel içgüdüsünün hayatını korumak olduğunu düşünürdüm. Ondan sonra beslenme geliyor, barınak geliyor. Barınak da yaşayabilmekle ilgili. Bunun bu türlü olmadığını gördük. Zira tehlike ortada lakin yokmuş üzere davranıyoruz. O vakit neden diye sormak lazım. Cinsimizin en temel içgüdüsü canını korumak değil mi? Orada yanılıyor muyuz? Canımızı müdafaamızı engelleyen, saptıran ne var? İkincisini daha çok düşünmeye başladım. Afrika’dan çıktığımızdan beri 70 bin yıl falan oldu. Bu süreç içinde çok şımarık bir cins olduk. Asalak, edilgen bir cins olduk. Hele sanayi ihtilalinden sonra… Konutumuzu yapabiliyorken artık anahtar teslim yerler alıyoruz. Kendi yemeğimizi pişirirken hazır yemekler alıyoruz. Iktisadın, siyasetin fecaatini hapishanelerde, göçlerde çekmiyorsak para kazanmaktan, vaktimizi iyi geçirmeye çalışmaktan diğer bir şey kalmadı bize.
Evet, başlangıçta bilinmeyen bir imaj güya uzaydan bize düşman yaratıklar gelmiş üzere davranıldı. Ama sonra o kadar ciddiye alınmamaya başladı. “Çünkü bana bir şey olmuyor.” Aşının da çok uzakta olduğunu görünce ve devletin çuvallamasıyla bir kesim insan mukadderatçı yaklaşmaya başladı. Nasıl olmalıydı? Madem biz korkmuyoruz devlet bizi korkutabilirdi. Vatandaşına karşı şiddet kullanma hakkı olan devletler zati bunu sık sık kullanıyorlar. Bizi korkutuyorlar. Polisiyle, cezalarıyla, hapishaneleriyle… Korona konusunda ise işte ‘kına gecesini bastık, şu kadar ceza kestik’ üzere sembolik şeyler dışında bir şey yapmadı.
‘DEVLET, TOPLUM HAREKETİNE AYAK UYDURMAYA MECBUR KALDI’
Ne yapabilirdi?
Mesela Türkiye’de devletin sigara içenlere karşı önemli bir kampanyası var. Cumhurbaşkanı azarlıyor sigara içen insanları. Zannederdik ki, bu toplum sıhhati ismine alınan bir tavır. Halbuki ideoloji doğrultusunda alınan bir tavırmış. Sigara paketlerinde ‘iktidarsız olursun, kanser olursun’ yazıları var. Paramparça olmuş ciğerlerin resmi var. Ürkütücü fotoğraflar var. Bunu kentlerdeki bilboardlara korona virüsü için asamazlar mıydı? Devletler ikilem içinde kaldı. Bu sistem içinde evvel para kazanılması lazım. Bu yüzden yabanî kapitalizmin aracı, sermayenin hizmetçisi haline döndüler. Temel olan kamusal misyonlarını, toplum sıhhatini ihmal ettiler. Ekranlarda yeni yapılmış boş hastaneleri değil, hastaların koridorlara taştığı hastaneleri, teneffüs aygıtlarına bağlanmış hastaları görelim ki kendimize gelelim, korona teröristi olmayalım. Türkiye’nin bir numaralı teröristi korona teröristi. Yani biz.
Yeniden birinci vakitler virüsün herkesi eşit etkilediği konusunda yorumlar yapıldı. Kimisi bir bölümü yani zenginleri hiç etkilemediğini söyledi. Etkilese de tedavi süreçlerinde yolların ayrıldığı görüldü. Buradan yola çıkarak “Sınıf savaşı” tarifine gelmek istiyorum. Geçmişe göre “sınıf savaşı” tarifi silikleşmiş olabilir mi?
Medyada çalışanlar ve devlet ricali… Hepsi apartman dairelerinde iki katlı meskenlerinde yaşayan beşerler. Suyu akanlar, sıcak suyu olanlar… Meskenden çalışabilenlerin yalanıydı bu. Hastalık herkesi eşit etkiliyor diye. Hindistan’a bakın… Tahminen nüfusun yüzde 30’unun akar suyu yok. Bırakın sıcak suyla elini yıkamayı. İstanbul’da göçmenler bir odada 5-10 kişi yaşıyor. Sınıf sözü o kadar az söylem edilir oldu ki uzun vakittir birinci sefer artık sizden duydum.
Aslında yakın vakitte sınıf savaşı ABD’de baş gösterdi. Virüsün sonuçları, ırkçılık… Hepsi birbirine karıştı. Sokağa döküldü beşerler. Bunların kıymetli kısmı işsiz insanlardı. Protestolara karşı birtakım eyaletlerde polisin bütçesini kestiler. Birinci kere toplum hareketine karşı devlet bile ayak uydurmaya mecbur kaldı.
Devletten gelen toplumsal yardımlar birinci 6 aydaki üzere değil. Yeni çalışma yolları geliyor artık. Madem toplu halde çalışmamız hastalığı yayabilir ve esasen insanları toplu halde görmekten devletler hoşlanmaz onun için robotlar daha çok devreye girmeye başladı ve girecekler. Önümüzdeki bir iki yıl içinde tarihte görülmemiş bir işsizlik bekliyor bizi. Devletler ve şirketler tavrını değiştirmezse dünya bir meçhule hakikat gidiyor olacak.
‘NESCAFE İÇİNCE, VİSKİ GÖRÜNCE KENDİMİZİN DE ZENGİŞLEŞTİĞİNİ SANIYORUZ’
Robotlar gelir, insanlık ona da alışır. Beşerler yakılırken de hayat bir taraftan devam ediyordu. Gaz odalarını bilen binlerce insan vardı. Meçhule giderken neyi kast ediyorsunuz? Bir eşik, bir eşik daha… Berbat şeyler dünyada esasen yaşandı, yaşanıyor.
Katıldığım bir müşahede. Temerküz kamplarında bile beşerler dans etti, müzikler söyledi. Öleceklerini bile bile gün içinde umutla yaşadılar. En büyük felaketlerde bu oluyor.
Önümüzdeki işsizlik devrinde yeni mesleklerin de yaratılması mümkün. Bundan geri kalırlarsa halkı oyalayamazlarsa öteki şeyler olur. ABD’de kendini iyi hissettiren, hekimlerin reçeteyle yazdığı reçeteler karaborsaya düştü. İlaç, esrar kullanımı arttı. Beşerler uyusun, leş üzere olsun ki başkaldırmasınlar. Bu da olabilir, zıddı de olabilir. Yol ayrımındayız. Yeni bir dünyanın tohumları çoktan atılmaya başlandı.
Buna rağmen sivil toplum kuruluşları alternatif devlet olabilir. Dünyayı yönetebilecek çaptalar. Yalnızca önlerinde devlet ve özel teşebbüs var. Kentler devletlerden ayrılmaya, özerkleşmeye başladı. Bir yanda yabanî kapitalizmin uydusu devletler, liderler, kabineler öbür tarafta çok daha kozmopolit büyük kentlerin belediye liderleri. Devletler ikiye bölünmeye başladı. Buradan da yeni bir dünya doğacak. Kent devletler olmayacak tahminen fakat ulus devletin merkezi gücü aslında miadını doldurmakta. Zira emperyalizme, çok uluslu şirketlere karşı, iklim krizine karşı son derece zayıf haldeler. Ulus devlet dünya sıkıntılarıyla baş etmek için çok küçük, lokal problemlerle ilgilenmek için çok büyük. Çözülmeye mahkum. Burada kentlere giderek yeni roller düşüyor. Bu da yeni bir dünyanın habercisi.
Dünyada o kadar çok para var ki… Dehşetli istatistikler var. Amerika’da nüfusun yüzde 1’i gelirin yüzde 60’ını denetim ediyor. Türkiye’de de bu türlü. Bizi koşullandırmışlar. Para kazanmak için çalışacaksın halbuki geriye yanlışsız gidiyoruz. 1950 Türkiye’sinde tek erkeğin çalıştığı bir aile borçsuz geçinebiliyor ve ay sonunu getirebiliyordu. Konutundan atılmadan, kirasını ödeyerek, çocuklarını okula yollayabiliyordu. Artık çift maaş, bayan da çalışıyor, erkek de çalışıyor lakin çocuklarıya birlikte olacak vakitleri yok. Ay sonunu getiremiyorlar. Kredi borcu batağındalar. Yani bir adaletsizlik gelişti ve geliştikçe gelişiyor fakat biz Nescafe içince, viski görünce ülkenin ve kendimizin zenginleştiğini zannediyoruz. Uykudan uyanınca dünya da değişecek.
‘MİLLİYETÇİLER, DİNCİLER SON DEMLERİNİ YAŞIYORLAR’
Dünya nüfusu inanılmaz bir yerde. Uğraş biçimleri bu kadar kalabalığı kurtaracak, kollayacak güçte olamaz üzere de geliyor. Teknoloji bir taraftan, medya ayağı var bir taraftan… Dünyanın bir ucundan öbür ucuna birkaç saatte gidilebiliyor. Baş edilemeyecek bir durum var. Her yerden pırtlayan canavar üzere uygarlık nimetleri…
Anlıyorum dediğinizi. Lakin artık hükümranlar de değişmezlerse düzenle birlikte çökeceklerinin farkında. Dünyanın sayılı işletme fakültelerinden biri Harvard’da.. Bütün bu büyük şirketlerin başlarındaki adamlar ya da bayanlar birçok ordan geliyor. Aldıkları dersler ne kadar çok para kazanabiliriz, kazandırabiliriz üzerine heyeti. Son 10 yıldır bu değişmeye başladı. Öğrenciler derslerden mutlu değil. Zannedersinizki 68 jenerasyonu. Toplumsal sorumluluk içeren, iklim krizini de hesaba katan dersler verilmesini istiyorlar. Zenginlerin çocuklarından gelen bir talep bu. Mantık değişmeye başladı. Kendilerinin de hayatlarını sürdürebilmek için yeni yatırımlar yapmaya ve muhtemel isyanları engellemeye mecburlar. Bir kısmı tahminen çekip gidecek, uzayda yaşayabileceğini hesaplıyor. Lakin benden sonra tufan anlayışı yeni jenerasyonlarla çöküyor.
Mültecilerin yeryüzünde yaşadığı eziyetler bir yana… Kışın bir mühlet İsviçre’deydim. Orada garipti Suriyeli görmek. Büyük insan göçleri ileri vadede dünyayı nasıl etkileyecek?
Dünya kültürü zenginleşecek. Bir sefer oldu. Avrupa’da bir örneği var. Asya’dan gelen kabileler bir uygarlığı, Roma İmparatorluğu’nu çökertti. Bugünkü Almanlar, Fransızlar onların torunları. Avrupa’ya Asya’dan yeni kan geldi, sonunda Rönesans Avrupası çıktı. Keza artık Avrupa kentleri göçlerle birinci kez dünya kültür merkezleri olmaya başladı. Evvelce saftı bu kentler, dünyayı tanımazdı.
Değişik kültürler ortasında evlilikler, birliktelikler çoğalıyor. Çocukları olduğunda yeniden o milliyetçilik ve din ilişikliği bitiyor.
Bize aykırısını söylüyorlar lakin milliyetçilik kaçınılmaz olarak azalacak, azalıyor. Londra’nın belediye lideri Müslüman. Milliyetçiler, dinciler son demlerini, uzatmalarını oynuyorlar. Tahsil, eğitim arttıkça dinler bitiyor. Avrupa’nın kuzeyinde dinler bitti esasen. Mega kentlerde milliyetçilik bitiyor. Artık o bayrağın pek bir manası kalmıyor kentlerde. O yüzden kentler sağcı, milliyetçi, dinci partilere oy vermiyorlar. Demin bahsettiğim kent devletinin gelişmesi bunla ilgiliydi.
‘MUHTEMELEN BUTİK İNANÇLAR ORTAYA ÇIKACAK’
Dinler bitiyor dediniz. Türkiye’de siyasal İslamı konuşuyoruz. Devletin içindeki tarikatları konuşuyoruz.
Gerek milliyetçilik gerek din, uzatmaları oynarken tarihin küllerinde kıvılcım arıyor. Tutuyor da bir çok yerde. Zira yabancı görmeye alışık değiliz. Suriyeli geliyor, milliyetçi oluyoruz. Memleketler arası kriz çıkıyor. Tek başımıza dünyaya direniriz, o güçteyiz, büyüğüz falan diyorlar. Güvensizlik duygusu içinde alışılmış ki bayrak ve din sarılacağımız en yakın şeyler. Hele işsizlik olunca hele ekonomiler çökünce. Lakin korona başlayınca Hindular tapınaklarını kapattılar. Senin Tanrın seni kurtarmayacak, maskeni tak, ellerini yıka dediler. Bilime birinci kez beklenti doğdu, Rabbe değil. Kimse tapınaklara koşmadı. Veba vakti insan kalabalığından o tapınaklara giremezdiniz.
Yeni din bilim mi olacak?
Aydınlanma devrinde bilim din oldu, hele Fransız ihtilaliyle. Ancak atom bombasıyla bilimin ne kadar felaketlere yol açtığı görüldü. Genetik manipülasyonlarla bize ziyanlı gelecek besin unsurlarını geliştirdiklerini görüyoruz şimdi… Bilime eski itimat kalmadı. Bilim ve kamu birliği, bilim ve sermaye birliğine dönüştü. Üniversitelerin birden fazla artık sermaye için araştırma yapıyor. Bilimin yeni bir din olma devri kapandı. Muhtemelen daha çok butik inançlar çıkacak. Yani 50 kişinin, 100 kişinin, 1 milyonun birleştiği, paylaştığı ona nazaran kıyafetleri, ayinleri, inançları olduğu farklı farklı, değişken topluluklar. Kimliklerimiz gibi… Cinsel kimlik değiştiriyoruz. Durmadan kimlik değiştiriyoruz. Dinî kimlikler de bu türlü olabilir. Butik inançlar üzerinden para da kazanılacak muhtemelen…
‘CENNETE BİLET KESİLMESİNE ESKİSİ KADAR GEREKSINIM YOK’
Bir taraftan dinsizlik, Allahsızlık insanlığa iyi gelmeyebilir. Acı çektiğinde bir morfine, yatıştırıcıya gereksinimi var insanın. “Oğlum şehit oldu” diyen bir babanın bir nebze olsun rahatlaması gibi…
Benim dediğim butik dinler Allahsızlıktan çok yaratılış nedir, oradan giden ve cevaplara nazaran değişen ya da birleşen kümeler. Ilahın acının şifacısı olması sistemin adaletsizliğinden. Zira neye inanıyoruz? Bu tertip felakettir, geçicidir, acı çekiyoruz ancak öbür dünyada acıyı çekmeyeceğiz. O yüzden Tanrı’ya inanıyoruz. Savaşlar, yoksulluk, ahlaksız yamyamlığa giden açlık… Bütün bunları tipimiz yaşadı ancak o acıyı daha iyi eğitimle, daha iyi sıhhat sistemiyle, daha iyi giyinerek, ısınarak telafi ettiğimizde o manada Tanrı’ya muhtaçlık kalmıyor. Cennete bilet kesilmesine eskisi kadar gereksinim yok dünyada. Tanrıyı arayacaksak daha çok felsefi soruların karşılıkları için arayacağız.
O soruların için de “ahlak” da var. Ahlakı düşünecek insan kaldı mı?
Bravo. Çok temel mevzuyu parmak bastınız. Dinlerin temel varlık nedenlerinden bir tanesi bize ahlaklı olmaya çağırmaktır. Şimdiye kadar geldiğimiz sistemlerin hepsi hükümranlar ismine insanı ezen ahlaksız düzenlerdi.
Ahlak vurgusu sebebiyle dinlerin ortaya çıkışı iyi niyetliydi diyebilir miyiz?
Çıkışı evet ancak kullanılışı hükümranlar tarafından. Kapitalizmin yozlaştırdığı bu tertipte ahlak değerli. “Başkasının önüne geç, sınıf birincisi ol” dünyasında dinin hala bir ahlak öğretisi var. Her ne kadar bu nizama karşı çıkmıyorlarsa da, ağızlarını açmıyorlarsa da… Hatta imamlar, hocalar, hahamlar bu düzenle işbirliği halindelerse…
Dinden bağımsız ritüellere, kimi beşere has merasimlere de muhtaçlık yok mu? Birinci insan cinsinde dahi meyyitin üzerinde çiçek fosilleri bulunmuştu.
Çok hoş bir soru daha… Dinin olmadığı toplumlarda da yine bu ritüeller var. 1 Mayıs Mezopotomya’da gelmedir örneğin. Ritüeller ne olursa olsun devam eder. Bazen isim değiştirerek, ulusal kimlik alarak, komünist kimlik alarak yeniden devam eder.
‘ARTIK BU LİTERATÜRÜN BİTMESİNİN VAKTI GELDİ’
Nilay Örnek’in sizle yapmış olduğu podcastte “Erkekler en şanssız devirlerini yaşıyorlar?” diyorsunuz. Ne demek istiyorsunuz?
Her ülkede önyargısız, sabır gerektiren araştırmaları sorgulayıcı bir tavırla bayanlar yapıyor. Biz erkeklerin koşullanması avcılık: Vur, al, getir. Fazla düşünmeden… Bunun zamanı bitti. Pabucumuz dama atıldı. Bu bir.
İkincisi yeni teknolojilerle erkeğin pek de işe yaramadığını gördük. Çocuk yapmak için artık erkeğe gereksinim yok. Jenerasyonun devam etmesi erkeksiz mümkün. Yapay sperm dahil yapıldı bildiğim kadarıyla. Erkeksiz yaşamak isteyen bayanların sayısı da süratle artıyor.
Bayanların aşağılanması üç tek ilahlı erkek peygamberli dinlerle başlamıştı. Bu nizamı sahiplenen ister bayan olsun ister erkek olsun pek bir şey değişmeyecek. Bayan bir manada öcünü almış olacak, kendisini ispat etmiş olacak. Başka taraftan artık bu literatürün bitmesinin vakti geldi. Erkek egemenliği, erkek hiyerarşisi, kadın- erkek eşitsizliği, bayan daha az maaş alıyor vs… Bunlar bitiyor. Erkek hükümran tertibin artıkları yakın gündemde. Bayanın bu zavallı durumda olan erkeğe elini uzatması lazım. Onu bayan hakları konusunda eğitmesi değil artık bu biliniyor. Öykü erkeklerin iktidarda olduğu kurumları devralmak, erkeklerin yaptığı işleri ister general olsun ister şirket yöneticisi olsun daha iyi yapmak değil. Mesela Amerika’da bayan hareketi asker olmak istedi ve oldu da. Bu değil. Gaye yeni bir dünya kurmak. Orada da sahiden bayanların elini erkeğe uzatması, ‘artık iktidar değilsin, zayıf bir durumdasın lakin biz seni seviyoruz, sana düşman diye bakmıyoruz. Artık gel, birlikte dünyayı yine kuralım’ demesi lazım.
‘HER DARBE SİVİL TOPLUMA HAKIKAT GİDEN ÜLKENİN YOLUNU KESTİ’
Avukatların vefat orucunu konuşuyoruz. Tarikat başkanlarının çocuk istismarını… Buralara nasıl gelindi? Türkiye’deki muhalafete baktığınızda en aksak ilerleyen şey olarak neyi görüyorsunuz? (Gündüz beyefendiye son vakitlerde okuduğum kimi kitaplardan bahsediyorum. 60’lı yıllardaki ‘sol’ isimleri konuşuyoruz.)
Bir can alıcı soru daha. Bunu kendime de, arkadaşlarıma da soruyorum. Türkler ya da Kürtler fakat daha çok Türklerden bahsediyoruz. Niye reaksiyonsuz? Bir avukatın vefat orucunda ölmesi tek başına 70 milyonu ayaklandıracak bir hadiseydi. Küme Yorum üyeleri konser veremiyoruz diye, kültür merkezimiz açılsın diye gözümüzün önünde öldüler. Onlar öldükten sonra reaksiyonumuz tahminen lakin youtube’da müziklerini dinlemek oldu.
Niye reaksiyonsuz insanlarız, niye tepkiliydik vaktinde? Bilhassa sizin de bahsettiğiniz vakit dilimi 60- 70 ortası reaksiyon var. İktidarın şiddet kullandığı toplumlarda beşerler reaksiyonsuz olur, korkar ancak sebep tek başına bu değil. Zira Seyahat diye bir şey de oldu.
Şöyle bir örnekle anlatayım. 12 Eylül’de, İhsan Doğramacı’yla YÖK (Yüksek Tahsil Kurulu) denilen şey geldiğinde hocalar ve öğrenciler buna karşı olduklarını söylediler lakin bir şey yapamadılar. Benim üzere istifa edenler oldu lakin sistem devam etti.
Aslında dayanılmaz bir güç var. Akademisyenler eşcinseller için bildiriler imzaladılar, Hrant Dink’le ilgili toplantılar yaptılar. Yunan- Türk kardeşliğiyle ilgili dernekler kurdular. Antiemperyalist Irak duruşmaları kurdular. Ama kendi meskenlerini, yani üniversiteyi, seslerini çıkarabilecekken ve hiçbir ceza almayacakken işlerini kaybetmeyecekken parmaklarını kaldırmadılar. Neden? Benim tek aklıma gelen oportünizm. Diyelim ki bir üniversitede 100 hoca var. Onların 30’u YÖK’e karşı. Bir şey yapmak istiyor. Ne yapabilir? Bildiri imzalayabilir. Derslere girmeyebilir. Lakin ben 30 şahısken öteki taraf 70 şahıssa o vakit arkadaşlarımla aykırı düşmekten korkuyorum. Onların bana darılmasından korkuyorum. Zira okulun yemekhanesinde yan yana oturuyorum. Sinemaya da tahminen birlikte gidiyoruz. Aksi düşmekten korkuyorum zira tahminen bir gün ona gereksinimim olur. Niye bu türlü düşünüyoruz? Türkiye’de kesinlikle avukat arkadaşın olsun, hekim arkadaşın olsun derler. Niye? Inançsız bir toplumda yaşıyoruz. Torpile muhtaçlığımız olduğunu düşünüyoruz ki öyle… O denli olunca sesimizi çıkarmaktan, yakın etrafımıza zıt düşmekten korkuyoruz.Üniversite hocasının devleti eleştirmesi kendi kurumunu eleştirmesinden kolay. Onun için muhalafet yok. Devletin şiddet kullanmadığı periyotlarda bile bu türlü oldu.
Ancak en değerlisi son 50 küsur yılda askeri, sivil, darbeler yaşandı. Her darbe sivil topluma gerçek giden bir ülkenin yolunu kesti. Tam tekrar filizlenir üzere oluyor bir tokat daha devletten.
Daron Acemoğlu diye bir iktisatçı var. Ali Babacan’ın yeni kurduğu partinin takımında olduğunu da duymuştum. Yakında Nobel’i alacak diyorlar. Bir kitabında, ‘güçlü iktisat ve güçlü demokrasi kuran ülkeler niye bu kadar az’ diye soruyor. Türkiye’ye de bir kısım ayırmış. Zira Türkiye’de tabandan gelen bir talep yok demiş. Daima doruktan verilmiş haklar… İşte Cumhuriyet için de, bayan hakları için de… Tezi bu. Palavra! İnanamıyorum… Türkiye’de ne vakit toplumsal hareket olduysa öğrencilerle, öğretmenlerle, sendikalarla, personellerle daima bir darbe geldi ve darbeler de Amerika’nın yeşil ışık yakmasıyla geldi ya da Sovyet’le Amerika’nın değişik nedenlerle, değişik periyotlarda Türkiye’yi istikrarsız kılma arbedeleriyle. O vakit bu ülke nasıl gelişebilir? Askeri müdahalelere taraf tutanlar başta askerdi, iş insanlarıydı. TÜSİAD (Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği), Vehbi Koç, Sakıp Sabancı… Bunları da unutmamak lazım.
Gazete Duvar
