Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) ve Milletlerarası Basın Enstitüsü (IPI) işbirliğinde yürütülen dava izleme girişiminin bulgularına nazaran, Türk duruşmaları aleyhinde sadece yazılı ve laflı sözler bulunan sanıkları hukuksuz halde yargılıyor, tabir özgürlüğü kapsamına giren açıklamalar ve haberler terör hataları ve ağır para cezalarına mahkûm ediyor.
Avrupa Komisyonu’nun Sivil Topluluk Destek Programı-II ve Friedrich Naumann Vakfı (FNF) desteği ile Şubat 2019 – Mart 2020 arasında yürütülen dava izleme girişiminden elde edilen datalara nazaran, söz özgürlüğü temelli davalarda sanıklar milletlerarası standartlara münafi olarak yargılanmıyor. Bu çalışmada elde edilen bulgular, adil yargılanma hakkının sistematik olarak ihlal edildiğini ve gazetecilik faaliyetinden dolayı yargılanan sanıkların sıklıkla ‘terörle ilişkili’ hatalardan yargılandığını ortaya koydu.
‘GAZETECİLİK TERÖRLE İLİŞKİLENDİRİLEN BİR MESLEK OLDU’
Rapor bulgularını yorumlayan MLSA Eş Yöneticisi avukat Veysel Ok, Milletlerarası Basın Enstitüsü (IPI) işbirliği ile ortaya konulan raporun Türkiye’de bu meydanda hazırlanmış en kapsamlı dava gözlem raporu olduğunu vurguladı. Elde edilen bulgulara nazaran Türkiye’de gazeteciliğin hala terörle ilişkilendirilen bir meslek olduğunun altını çizen Ok, “Bu davaların birçoklarında deliller toplumsal medya paylaşımları, haberler, makaleler ve TV yayınlarından oluşuyor. Beraat ile sonuçlanan davaların sayısı nitekim çok düşük” diye konuştu.
MLSA’nın Türkiye’de iki yıldır dava gözlemi yaptığını ve buna dayanarak sadece muayyen hususlarda kimi iyileşmelerin gözlendiğini söyleyen Ok, “SEGBİS ile tabir alma sayıları ve tutuklu yargılanma sayıları düştü. Fakat Türkiye hala tutuklu gazeteci sayısının en yüksek olduğu memleketlerden biri. Buna ek olarak, adil yargılanma hakkı ihlallerinin de devam ettiğini, yargıçların milletlerarası hukuk ve Anayasaya mütenasip davranmadıklarını görüyoruz,” dedi. Rapor bulgularının kamuoyunun yanı sıra, Adalet Bakanlığı ve memleketler arası kurumlarla da paylaşılacağını söyleyen Ok, “Türkiye’deki tabir özgürlüğü davalarında adil yargılanma hakkı ihlallerinin görünürlüğünün artması ve ihlallerin ortadan kalkması için dava gözlem çalışmalarımız devam edecek,” diye konuştu.
13 AYDA 319 DAVA TAKİP EDİLDİ
26 Şubat 2019 ile 6 Mart 2020 tarihleri arasında 15 vilayette gözlemlenen yekun 169 söz özgürlüğü davasına ilişkin 319 duruşma takip edildi. Girişim kapsamında izlenen 319 duruşma, 19 gözlemci tarafından Türkiye’nin 15 farklı vilayetinde takip edildi. Bu duruşmaların bölgelere nazaran dağılımı şöyle:
Duruşmaları izlenen farklı mesleklerden sanıkların çoğunluğu gazeteci olmakla bir arada, aralarında akademisyenler, müellifler ve avukatlar da vardı. Bu 169 davanın 98’inde (yaklaşık yüzde 60) sanıklara terörle ilgili suçlamalar yöneltildi.
89 GAZETECİ MAHKÛM EDİLDİ
Gazetecilere Terörle Uğraş Kanunu (TMK) kapsamında hataların yöneltildiği 98 davanın yüzde 76’sında gazetecilik faaliyeti (sosyal medya paylaşımları, yayımlanan haberleri ve makaleleri, TV yayınında söylenenler, haber bülteni anonsları) sanıklar aleyhinde delil olarak öne sürüldü. Bu süreçte yargılanan yekun 89 gazeteci mahkûm edildi, mahkûmiyetlerin 69’u (yüzde 78), TMK çerçevesinde düzenlenen cürümlerden verildi.
Raporda farklı dava kategorilerine yönelik vaka incelemeleri de detaylı bir biçimde ele alındı. İzlenen davalar arasında farklı örgütlerle bağlı olarak gazetecilere ‘terör örgütü propagandası,’ ‘terör örgütüne üye olmak’ ve ‘üye olmamakla birlikte terör örgütüne yardım etmek’ suçlaması yöneltilen davalar hakkında detaylı haberlere yan verildi.
Cumhurbaşkanına hakaret; Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama; iktisat haberciliğine yönelik türel ağırlık ve devlet sırlarının ifşa edildiğine yönelik savların olduğu davalar da hususî vakalar olarak ele alındı, bu unsurların gazetecilerin mahkûmiyeti için hangi prosedürlerle araçsallaştırıldığı göz önüne konuldu.
Davaların görülme koşullarında kimi iyileşmeler de gözlemlendi, dava izleme sürecinin birinci aşamasında tespit edilen birtakım sıkıntıların da sarih bir biçimde azaldığı görüldü. Bu gelişmelerden kimileri şunlar:
– Tutuklu yargılanan sanıkların sayısı bu devirde besbelli biçimde düştü.
– Duruşma salonu koşulları umumi mealde iyileşti, yılın başlarında olumsuz koşullar gözlemciler tarafından yüzde 50 nispetinde raporlanırken, bu nispeti yıl sonu itibarıyla yüzde 20’ye düştü.
– Sanıkların duruşmaya şahsen katılma taleplerinin reddedildiği durumlarda başvurulan medya konferans sistemi SEGBİS’in tasarrufu da sarih biçimde düştü. 2018’in birinci altı ayını kapsayan raporlama periyodunda izlenen 44 duruşmadan 15’inde (yüzde 34) SEGBİS kullanıldı. Gözlemciler, son 12 ayın tamamında yekun 15 duruşmada SEGBİS tasarrufu olduğunu raporladı.
Ancak kanuni hâkim teminatı hala önemli bir tasa konusu. İzlenen davaların yüzde 27’sinde duruşma heyeti üyelerinden en az biri değişti. Yeniden izlenen davaların yüzde 22’sinde değişen hâkim, heyet yöneticisiydi.
Bu örneklerin bir birçoklarında duruşma heyetindeki değişiklerin davaların ileri safhalarında gerçekleşmesi, yeni yargıçların davaya aşinalık kazanmak için devrana gereksinim duymasından ötürü süreçleri daha da yavaşlattı. Yargıçların davalara geç atanması, aşina olmadıkları bir davada muayyen bir karar vermek üzere atandıkları izlenimi yaratarak yargıçların tarafsızlığına gölge düşürüyor. (HABER MERKEZİ)
Gazete Duvar
