Işıl Bayraktar
*Bu yazı spoiler içermektedir.
27 Nisan 2021’de Netflix dizilerine dahil olan ve Burcu Biricik’in başrolünü oynadığı nefes kesici Fatma dizisine dair söylenecek oldukça şey var. Öncelikle şunun altını çizmeliyim; Fatma’nın kıssası bir seri katil kıssası değildir ve onun kıssasını buna indirgemek öykü boyunca akan çabayı görmezden gelmek olur.
Fatma, eşi mahpusta olan ve çalışmayan fakir bir bayandır lakin eşinin mahpustan çıkmasına karşın konuta dönmemesi üzerine konutlara paklığa gitmeye başlar ve kıssa boyunca kendisini paklık personeli olarak görürüz. Fatma’nın kıssası, eşini aramaya başladığında karşılaştığı gerçeklerle birlikte dönüşen, görünmeyen kimliğini yaptıklarıyla görünür kılan, kendini savunmak ve ziyan görmesini engellemek için öldürürken, tıpkı vakitte öbür bir bayana ziyan gelmesini engellemek için de öldüren, oğlunun vefatının peşinde erkek dünyasının içine girip sorularına yanıt arayan ve bu yanıtlar kendisine eşinin gerçek yüzünü gösterdiğinde bile davasından vazgeçmeyen bir bayanın kıssasıdır. Tüm bunların hepsinden ötürü bile Fatma’nın kıssası bir seri katil kıssası değildir. Fakat tıpkı vakitte olayların seyrine bırakılmış, şuur halinden mahrum bir ruh haliyle, tabiatıyla işlenmiş cinayetler de değildir kelam konusu olan. Fatma’nın kıssasına bu türlü bakmak yeniden onun öyküsünü ve gayretini azımsamak olur. Öykünün ana temasına damgasını vurmuş Fatma’nın işlediği cinayetler planlanmış seri cinayetler olmasa bile, karşı karşıya gelinen durumlarda Fatma’nın bilerek, özgür iradesiyle işlediği cinayetlerdir.
Yalnızca Şevket’i öldürme anı tahminen farkında olmadan uzandığı silahın patlamasıyla olmuştur lakin bundan farklı olarak ikincisinde trenin altına ittiği kendisini tehdit eden adam, üçüncüsünde kendisini taciz eden ve konuşmak için inşaatın yüksek bir katına çağıran ve orada duyduğu seslerle kendisini daima olarak telefonla taciz eden kişinin de o olduğunu anladığı, ‘abi’ dediği komşusu İsmail, yanındaki bayana şiddet gösteren ve aslında verdiği uyuşturucuyla öleceğini bildiği Ekber ve en başından beri Fatma’nın işlediği cinayetlerden haberdar olan ve bu durumu denetim etmek isteyen Bayram’la birlikte çalışan Yusuf cinayetleri, Fatma’nın bilerek işlediği hatta geçmişteki travmalarını hatırlatan hallere sahip olan erkeklere duyduğu öfkeyle birleşerek (Ekber cinayetindeki gibi) şiddetinin dozu artan cinayetlerdir. Keza trenin altına attığı adamda da, inşaattan attığı İsmail’de de evvel geri gitmiş akabinde bu cinayetleri işlemiştir ki bu cinayetler için geri döndüğünü gösterir. Münasebetiyle Fatma’yı olayların akışının kurbanı olarak göstermek de Fatma’nın kendini ve diğerlerini korumak için verdiği kararları yadsımak olur.
KENDİ KENDİNİ YAZAN BİR KARAKTER OLARAK FATMA
Bir diğer nokta Fatma’nın öyküsünün nasıl ve kim tarafından aktarıldığı. Kimi müellifler öyküde erkek müellife gerek olmadığı, erkek muharririn Fatma’nın kıssasını gölgede bıraktığı, güya onu objeleştirdiği üzere bakış açılarıyla erkek müellifin öyküdeki varlığına ait tenkit yapmaya çalışırken aslında erkek müellifin oluşuna fazla mana biçmişler ve bu aslında öyküye Fatma odaklı bakılmadığını gösteriyor. Zira aslında erkek müellif kıssada gölgede kalıyor. Yani olsa da olmasa da fark etmeyen bir karakter öyküde. Kendisi, ana bir öykü akarken o kıssadan hikâye devşirmeye çalışan ve Türkiye’de var olan ve bayanı yazmak isterken, bunu bayanı objeleştirerek, nesneleştirerek yapan erkek modelini hoş örnekliyor. Kaygısı kocaman egosunu besleyen bir öteki öykü daha yaratmak ve bu kıssanın sahibi olduğunu herkese göstermekten diğer bir şey değilken, kendi meskeninde kanlı canlı paklık yapmakta olan Fatma’yı satranç masasına oturtup görüşlerini almaya çalışırken bile onu bir karakter olarak gördüğünü itiraf ediyor. Kendi öyküsünün kahramanı olmayı, etrafında gördüğü bayanların öykülerinden devşirmeye çalışan sıradan bir erkek muharrir bakış açısını yansıtıyor müellifin öyküdeki soru ve yorumları da.
Fatma’nın kendi kıssasına kaldığı yerden devam etmesi, müellifin bu sorularına ayrıntılı yanıtlar vermemesi, aslında izlediğimiz kıssanın erkek bir müellif tarafından yazılan değil, başlı başına kendini yazan bir bayan kıssası olduğunu da kanıtlayan bir karşılık olarak karşımıza çıkıyor. Fatma, kendisinin öyküsünü yazan bir karakter. Keza bir bayan programında babanın nasıl öldürüldüğüne ait karşılığı bulmak için program izleyen ve bu biçim programlardan da Türkiye’nin gerçeklerine ait yanıt ve öykü bulmaya çalışan müellife karşılığı Fatma veriyor, ‘kızı’ yapmıştır diyerek. Buna cevaben de muharririn ‘olur mu canım, ailede olur mu hiç o denli şeyler’ tadında yanıt vermesi de dizideki erkek müellifin adeta toplumsal gerçekliklerin farkında olmadığını gösteriyor. Fatma’nın ve etrafındakilerin öyküsü zati yeniden müellife karşılık niteliğinde; Zafer’in kendi otizmli çocuğunun vefatına gözlerini kapaması ve kan parasını kabul etmesi, Fatma’ya hiçbir açıklama yapmadan ortadan kaybolması, Fatma onu bulduğunda aslında her şeyden bıktığını itiraf etmesi, Kadriye’nin eşi İsmail’in Fatma’yı daima olarak taciz etmesi ve eşinin yanında hiçbir şey yokmuş üzere davranması dizideki aile temsillerinden birkaçı. Yani kelamın özü istismara, aile içi şiddete, tacize, tecavüze uzak olan müellifin gözünden Fatma’nın kıssasını gördüğümüze ait bir algı, Fatma’nın karakterini de gücünü de yanlış okumaktır. Kıssadaki erkek müellifin, Fatma’nın öyküsüne eklemlenmeye ve o kıssayı kullanmaya çalışarak müellifliğini taçlandırmaya çalışan orta bir karakter olmaktan öbür bir işlevi yoktur. Yani kıssadaki tüm erkekler üzere erkek muharrir da Fatma’nın kendi oluşunda hisse sahibi değildir. Bu, Fatma’nın öyküsüdür.
KİŞİSEL VE TOPLUMSAL TRAVMANIN İZLERİ
Fatma, elbet kendi öyküsünün başkahramanı. Burcu Biricik, rolün gereğini yansıtmak açısından çok samimi ve gerçekçi. Fakat Fatma’nın kardeşi Emine (Hazal Türesan) de kıssada geçen şiddet, istismar ve travma ile kurduğu alaka ve bu ilgiden dolayı Fatma ile ortalarındaki arayı gösteren rolü epeyce başarılı formda vermiş. Bu manada Fatma bize sırf bir cinayet kıssası sunmuyor, tıpkı vakitte travmaların karşımıza ne formlarda çıktığı ve onları ne formlarda görünür, ne biçimlerde görünmez kıldığı, namus algısı, çocukluktan başlayarak tek başına yaşayan bayanı içine alacak biçimde toplumsal cinsiyet rolleri, sınıfsal farklar, Kürt kimliği, hukuk şirketlerinin iş kazalarındaki tavrı üzere hususları da karşımıza çıkarıyor. Fatma’nın oğlunun peşinden çıktığı, seyahatlere götüren kıssada otizmli çocukların ve ailelerin neler yaşadığını da yeniden Fatma aktarıyor bize: “Okullara sığdıramadınız, meskenlere çocuk parklarına sığdıramadınız oğlumu. Benim aklı küçük suçsuz oğlumu koca dünyaya sığdıramadınız. Artık ben onu bir tabuta nasıl sığdıracağım?” kelamlarıyla. Keza okulda oğlu Oğuz’u almamak için türlü palavralar söyleyen bir müdür ve öğretmeni izliyoruz gerçek hayattan fırlamış bir sahneymişçesine. Fatma’nın oğluna uygun bir eğitim ve hayat bulmaya çalışması öykü boyunca akıyor tüm bunlarla uğraşının örneği olarak.
ERİL DÜNYANIN İNADINA HAYATTA KALAN BİR KARAKTER OLARAK FATMA
Kelamın özü; Fatma mahpustan çıktıktan sonra meskenine dönmeyen eşi Zafer’i aramaya çıktığı seyahatte, otizmli oğlunun vefatıyla sarsılırken, tüm bunları dönüştürerek güçlenme öyküsünün modülü olan paklığa gitme durumunu, dizinin de söylediği formda metaforik bir kirin paklığına evriltiyor ve bize bir bayanın palavradan, şiddetten, tecavüzden, tacizden, tehditten, kaygıdan, kuşkudan nasıl temizlendiğini aktarıyor ve bu temizlenme biçiminden duyduğu suçluluk hissiyle da öyküsünü beraberinde götürüyor, lakin bir seri katil olarak değil, eril dünyanın inadına hayatta kalan bir Fatma olarak, vefatına karşın.
Gazete Duvar
