ANKARA – Merkez Bankası Başkanlığı’na yeni atanan Naci Ağbal öncülüğünde bir ortaya gelen Para Siyaseti Konseyi (PPK) beklenen faiz kararını açıkladı. PPK, yüzde 1,.25 düzeyinde olan haftalık repo faizini 475 baz puan artırarak yüzde 15 seviyesine çıkardı. Piyasaların beklentisiyle uyumlu olan bu artırım kararını nasıl yorumlamak gerekiyor?
Gazete Duvar PPK’nin faiz kararını Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, iktisat uzmanı Nesrin Nas ve Doç. Dr. Oğuz Demir ve Dr. Murat Kubilay’a sordu.
HAYRİ KOZANOĞLU: FAİZ SEBEP ENFLASYON SONUÇ TEZİ ÇÜRÜTÜLDÜ
Merkez Bankası piyasaların beklediği ölçüde 475 puan faiz artışına gitti. Bir manada yüklü ortalama piyasa faiziyle, siyaset faizini yüzde 15’te çakıştırdı. Pandeminin getirdiği kapanma devrinde bu faiz artışıyla iktisadın daralmasını göze almış oldu.
Faiz artışının, Naci Ağbal’ın 8 Kasım’da bankacılarla yapılan toplantıda teminatının verildiğini iddia edebiliyoruz. Düşük global faiz oranları periyodunda böylece sıcak paranın çekilmesi, sermaye girişleriyle dövizin gevşemesi bekleniyor. Aslında PPK metninde bu yolla rezervlerin güçlenmesinin, dolarizasyonun gevşemesinin beklendiği seziliyor. Metin adeta “ faiz sebep enflasyon sonuç “ tezini çürütmek için kaleme alınmış üzere. Bu ortamda yatırımların büsbütün durması, işsizliğin artması karşısında; bütçeden aile toplumsal yardımlarının daima hale getirilmesi, nakdi fiyat takviyesinin minimum fiyat seviyesine çekilmesi üzere tedbirlerin hemen devreye sokulması gerekiyor.
VEYSEL ULUSOY: DAĞ KADAR SORUN BİZİ BEKLİYOR
Büsbütün döviz kurunun ateşinin düşürülmesi hedefi taşıyan bu faiz kararı aslında piyasasının faizi olan yüzde 15’lerdeki orana eşitlendi. Öteki bir sözle faizlerde bir sadeleşmeye gidilerek piyasa şartlarının kapsamında istikrara gitme maksadı taşınmıştır. Açıklamada Merkez Bankası rezervlerin artırılması, kurun aşağılara çekilmesi ve bir bakıma cari dengeyi rayında tutma gayesini ortaya koymuştur.
Öte yandan bu baskının temel olarak enflasyon kaynaklı olduğunu belirtmek gerekir. Bu baskının maliyet kanalıyla gerçekleşmesinin orta vadede yatırımları da yüksek faizle etkileyeceğini belirtmek yanlış olmaz. Yani temel olarak yeni yatırımcı bir taraftan ithalata bağımlık oranı ile iç piyasada sermaye maliyeti ortasında orta bir istikrar kurma noktası geldi demek mümkündür. Önümüzde dağ kadar problemler bizi bekliyor.
OĞUZ DEMİR: KARARIN MALİYETİNİ ESNAF, İŞLETMELER VE VATANDAŞ ÖDEYECEK
Bu karar, bugüne kadar ertelenen sıkıntıların ve vaktinde atılmayan adımların bedeli olarak görünüyor. Daha evvel hakikat adımlar atılmış olsaydı bu duruma düşmeyecektik. Fakat yeniden net bir formda görünüyor ki Merkez Bankaı, kurdaki sıçramaların iktisada verdiği ziyanı kabul etmiş durumda. Kısa vadede bu noktada kurda yaşanan sıçramaları bir müddetliğine engelleyecek bir adım oldu. Fakat Türkiye iktisadında kurdaki sıçramalar bir sorun değil sonuç olarak karşımıza çıkıyordu. O sonucu etkileyen ögeler hâlâ yerinde duruyor. Bu adım ise kısa vadede düşük faiz meselesinin tahliline yönelik bir adım oldu.
Lakin bu adımla ilgili asıl telaşım önümüzdeki periyoda ait. Bu kararın en kıymetli sonucunun aslında pandemi devrinde gelir kaybına uğrayan, bütün nakit akışını kredilerle çeviren esnafa, işletmelere ve vatandaşlara önemli bir maliyeti olacağını da görmek lazım. Bundan sonraki süreçte süratlice 2021 bütçesinin pandemi ve kapanma şartları da dikkate alınarak toplumun zorda kalan ve bu karar ile bir müddet daha zorda kalacağı netleşen kesitlerinin gereksinimlerine nazaran revize edilmesi ve nakit takviyesi başta olmak üzere bu kurumların ve yurttaşların ayakta kalacağı düzeneklerin hayata geçirilmesi için gerekli yerin yaratılması gerekiyor.
NESRİN NAS: FAİZ ARTIRIMI KIZGIN TAVADA BİR DAMLA YAĞ ÜZERE BUHARLAŞIP UÇACAK
Merkez Bankası piyasaları düş kırıklığına uğratmadı tam da piyasaların beklediğini yaptı. Siyaset faizi yüzde 15 oldu. Aslında MB ortalama faizi yüzde 15’di. Yani bu sadeleştirme dışında pek bir şey söz etmiyor. Lakin MB bu artırımla Cumhurbaşkanı’nın dünkü konuşmasına karşın faiz artırdım diyerek, yeni liderle bağımsızım bildirisi veriyor. Tıpkı bir evvelki MB Lideri Murat Çetinkaya’nın atandığı devirde olduğu üzere.
Türkiye’nin mevcut ekonomik problemleri teknik bir sıkıntı olmaktan çoktan çıktı. Tahlil siyasi. Albayrak, sıradan bir bakan değildi. Bugünkü meselelerin A’dan Z’ye kaynağı olan her şeyi denetim eden ve tüm kararları veren güçlü tek adam rejiminin medyasıyla, sivil toplumuyla, Yalı kümesiyle, iş dünyası ile olan alakalarıyla ve bürokrasisiyle kuruluşunu sağlamak ve tahkim etmek için iktisat ve maliye bakanı yapılmıştı. Ve o kendisinden isteneni harfiyen yaptı. Bu ortada kendisi de güç devşirdi. Yani onun gidişiyle, yerine daha teknik özellikleriyle öne çıkan eski takımlardan birilerinin gelişiyle problemler çözülmeyecek, yalnızca, tıpkı daha evvel de olduğu üzere, bir müddetliğine ertelenecektir.
O nedenle piyasaların beklentisi doğrultusunda faiz artırmak tahlil değil, yalnızca sermaye denetimi ilan ederek içe kapanma ya da IMF’ye gitme üzere kaçınılmaz olanı bir müddet daha ertelemekten öteki bir adım değildir bu. Piyasaların peşine takılan bir merkez bankasından da çok şey beklenmez zati.
Erdoğan’ın içeriği pek de aşikâr olmayan ancak söylenmesi gerektiğini düşündüğü için söylediği ‘hukuk reformu’ sözcüğüne dahi tahammül edemeyeceğini, Çakıcı’nın mektubu ve bu mektubu destekleyen ortağı Bahçeli’nin açıklamalarından sonra, bu faiz artırımı kızgın tavada bir damla yağ üzere buharlaşıp uçacaktır.
Elde, yatırımlara ayrılan sermayenin yüzde 60’ının emlak bölümüne gittiği negatif faktör verimliliği olan, genç nüfusun eğitimsizliğinin Suudi Arabistan ve Kolombiya’nın da gerisinde olduğu, çalışmayan nüfusun çalışanların sayısını aştığı, çalışan yoksulluğunun arttığı, her gün daha fazla yasa ve norm dışına çıkan, özgür olmayan baskıcı ve en değerlisi büyümesi krediye bağlı olan, şeffaf ve hesap verebilir olmayan ve krizi krizle yönetme anlayışında ipleri elinden kaçırmış bir idare anlayışının hâkim olduğu bir ülkede, iktisat faiz artırımıyla bir arpa uzunluğu yol alamaz. Buna bir de çok güçlü bir biçimde gelen ikinci pandemi dalgasının sonuçlarını ekleyin.
DR.MURAT KUBİLAY: FAİZ ARTIRIMINDAN ÖTE SADELEŞTİRME İSMİNE KIYMETLİ
Merkez Bankası muhtemelen Erdoğan ile mutabık kalarak, siyaset faizinde beklentiler seviyesinde lakin küçümsenemeyecek bir oranda artışa gitti. Karar sürpriz olmasa da para siyasetinin daha anlaşılabilir bir sadeliğe bürünmesinin birinci toplantıda tereddütsüz yapılması olumlu bir gelişme. Böylelikle ABD yaptırımları ve Covid-19 kaynaklı beklenmedik bir durum olmadıkça dış borçların ödenme zorluğuna yol açacak bir kriz, bunun sonucunda bir kur şoku ve mümkün sermaye denetimi riski en azından kısa vadede bertaraf edilmiş oldu. Açıklama metninde hane halkının dolar ve altına ilgisi ve TCMB’nin yetersiz rezervlerini ima eden kısımlar da meselelerin göz arkası edilmediğine ait değerli bir not. Doğal bu faiz artışının, tasarrufların TL cinsi mevduatta değerlendirilmesinde kalıcı tesir yapacağı kuşkulu; zira yerli yatırımcının hissettiği enflasyon bu oranın epey üzerinde.
Erdoğan’ın şahsına münhasır faiz siyasetine karşın bu kararı almasında; siyaset faizi ile örtülü faiz ortasındaki farka ikna olması ve TCMB’nin brüt rezervlerinin değil swap hariç net rezervlerinin gösterge niteliğinde olduğunu görmesi tesirli olmuş olabilir. Bu kararla yeni Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın prestiji arttı; yaptırım ve pandemi haricinde TL cinsi varlıklar kaygılı senaryodan uzaklaşabildi.
Öbür taraftan fiili faiz artışının gelmediğini ve mevcut fonlama faizinin korunduğunu görüyoruz. Ötesi ek nakdî sıkılaştırma ve kredi hacmini daraltmada iktisat idaresinin hâlâ isteksiz davranması mümkün. Kararı bir faiz artırımından öte para siyasetinde sadeleştirme olarak görmek ve yeni iktisat idaresine bir talih tanıma olarak yorumlamak gerek. Gerekli olması halinde ek bir faiz artırımının yapılabileceğine dair yazılı bir taahhüt ise yok; sırf enflasyondaki olumsuz gelişmelerin göz önünde tutulacağı üzere alışıldık bir vurgu yapılmış. Bu durum Erdoğan’ın daha fazla faiz artırımına müsaade vermeyeceği; 2021 yılının birinci çeyreğinde tepe yapacak enflasyonun faiz artırım oranının belirlenmesinde dikkate alındığına işaret ediyor. TCMB piyasaya verdiği TL’nin yarıdan fazlasını ticari bankalarla olan swap kanalıyla sağlıyor. Yüzde 13,25 dolayındaki swap faizlerinin de yüzde 15’e çekilmesi imkan dahilinde. Lakin karar metninde açık bir biçimde vurgulandığı üzere faizin üst bandı ve geç likidite penceresi artık kullanılmayacak. Bu vurgunun olumsuz yanı ise işler bir nedenle tekrar berbata giderse dahi daha az tesirli olsa bile faiz koridorunun kullanılmayacak olması. Öbür taraftan geç likidite penceresinin siyaset faizinden 300 değil de 450 baz puan üstte tutulmaya devam edilmesi kıymetli bir nokta.
TCMB’nin bu kararı yeni idareye bir talih tanıyor ve Covid-19 ile ABD yaptırımları kaynaklı bir şok yaşanmazsa bu siyasetle kısa vadede finansal istikrarı sağlama imkânı tanıyor. Önümüzdeki günlerde kredi hacmi ve TL likiditesine yönelik hem BDDK hem de TCMB uygulamalarını da takip etmek gerek. BDDK tarafından bankalara uygulanan faal rasyosunun kaldırılması yahut daha da gevşetilmesi; olağanlaştırma kapsamında olumlu bir adım olabilir.
Pandeminin ikinci dalgası nedeniyle kredileri daraltacak bu türlü bir karar almak iktisat idaresi için kolay olmayacaktır. Yurt dışı yerleşik bankalarla yapılan swap süreçlerindeki kısıtlamaların azaltılması ise değerli ve sürpriz bir adım olur. Son olarak bu karar sonucunda finansla istikrar sağlansa ve enflasyonun dizginlenmesi daha mümkün olsa da Türkiye iktisadının yapısal meselelerini çözme üzere bir fonksiyonu olmuyor. İstihdam ve dış borç meseleleri makûs vaziyetini yeni bir iktisat modeli denenmediği surece sürdürmeye devam edecektir. Erdoğan da iktisatta bozulmayı görmesi halinde bu yeni periyodu sonlandırma teşebbüsünde bulunmak isteyebileceği unutulmamalı.
Gazete Duvar
