İZMİR- Kemeraltı’nın meşhur Havra Sokağı civarında bulunan Etz Hayim Sinagogu’nun onarımında sona yaklaşılıyor. Bizans periyodundan beri türlü yangınlara karşın ayakta kalmış sinagog, İzmir’in en eski ibadethanelerinden bir tanesi. Kentin kültürel ve tarihi mirası için hayli değerli bir yapı olan Etz Hayim Sinagog’un ‘İzmir Musevi Müzesi’ projesi dahilinde kıymetlendirilmesi bekleniyor.
İzmir Musevi Cemaati Vakfı Lideri Sami Azar
Onarım projesi hakkında Gazete Duvar’a bilgi veren İzmir Musevi Cemaati Vakfı Lideri Sami Azar, yapının dört ile altı ay içerisinde ibadete ve ziyarete açılabileceğini öngördüklerini belirtti. Azar, sinagog hakkında epeyce değişik bir efsaneyi bizlerle paylaştı. O denli ki, şimdi net bir bilgi olmasa da, kiliselerin tersine fotoğraf ve heykel olmadığı için kente gelen birinci Müslüman Türklerin de burayı ibadethane olarak kullanmış olabileceği söyleniyor:
“Bu bina epeyce eski, hatta içerisinde efsaneler var: Buraya Aydın Beyliğinden Müslüman Türkler birinci geldiğinde, etrafta yalnızca Yahudi ibadethaneleri ve kiliseler vardı. Kiliselerde biliyorsunuz fotoğraflar ve heykeller oluyor, Yahudilikte ise bu yok. Münasebetiyle burayı ibadethane olarak Müslümanlar da kullanmış formunda bir efsane var, yanlışsız yanlış… Kesin delillerimiz yok. Alt yerlerde yaptığımız araştırmalarda daha da eskiye giden bir grup izler bulduk. Romanyot devresine gidebilir, Bizans bölümündeki Musevilerin yaptığı birinci binanın kalıntıları üzerine yapılmış olabilir… Yani hayli eski. Bizdeki tarihle aşağı üst 350-400 sene kadar geriye gidebiliyoruz, lakin daha da eski olduğuna işaret eden kimi buluntular var oralarda. Bütün bunları bu onarım sürecinde her safhayı farklı ayrı göstermeye çalışarak bir onarıma gidiliyor şu anda.”
‘KAZDIKÇA YENİ BULUNTULAR ÇIKIYOR’
İzmir’deki 1841 yangınından sonra, Daniel De Sidi tarafından tamir ettirilen sinagogun onarımı sırasında birtakım ertelemelerin olduğunu söyleyen Azar, bunun nedeninin ‘kazdıkça tarihi buluntulara rastlanması’ olduğunu belirtti:
“Etz Hayim Sinagogu’nun onarımı için İZKA’dan (İzmir Kalkınma Ajansı) bir fon bulduk. Yüzde 25’ini biz temin ediyoruz, geri kalanını onlar temin ediyor. Buranın çok kıymetli bir yer olduğu esasen evvelden tespit edilmişti. Yaklaşık bir sene evvel bu faaliyet başladı, ihtimal bir 6 ay içerisinde bitirmek durumundayız. Uzamasının sebebi, kazdıkça yeni yeni şeyler çıktı ortaya. Her bir durumda müsaadelerin alınması gerekiyordu, böylelikle biraz uzadı. Ancak çok değerli bir sinagog burası ve iddialarımıza nazaran dört ile altı ay içerisinde burasının onarımı büsbütün bitecek ve gerek ibadete gerek ziyarete açılacak.”
‘MÜZE’ YA DA ‘KÜLTÜR MERKEZİ’NE DAHİL EDİLECEK
Azar, Etz Hayim Sinagogu’nun, bölgedeki öbür dört sinagogla birlikte bir ‘müze’ ya da ‘kültür merkezi’ kapsamında değerlendirilebileceğini açıkladı: “Şu anda bir proje halinde olan İzmir Musevi Müzesi (veya Kültür Merkezi, tam olarak ismini koymuş değiliz) içerisine girecek. Zira onun çabucak karşısında dört tane daha sinagog var duvar duvara. Bunlardan ikisi sağlam durumda, ikisi yıkılmış durumda. Bunların da yavaş yavaş ayağa kaldırılması ve büyük bir proje dahilinde hepsinin birleştirilerek altı sinagog olarak bir ‘Musevi Kültür Merkezi’ yahut ‘Müzesi’ formunda açılması projelendiriliyor. İnanılmaz enteresan, heyecan verici bir proje temelinde. İnşallah başaracağız sonunda. Biraz uzun soluklu bir proje fakat olacak…”
Kentteki başka sinagoglar şu halde sıralanabilir: Kemeraltı’nda Etz Hayim Sinagogu ile birlikte Şalom, Sinyora Giveret, Algaze, Bikur Holim, Talmud Tora, Karataş’ta: Beit İsrail. Tepebaşı (Roş Aşar), Alsancak’ta Şaar Aşamayım ve Karşıyaka’da Kaal Kadoş…
Gazete Duvar
