Alex Fox
Science News’tan Bruce Bower’ın bildirdiğine nazaran, arkeologlar, Etiyopya’da muhtemelen Homo erectus tarafından üretilmiş, 1.4 milyon yıllık kemikten yapılma bir el baltası keşfettiler.
BULUNAN 2. ÖRNEK
Güney Etiyopya’da bulunan Konso arkeoloji meydanında ortaya çıkarılan 12.7 cm uzunluğundaki alet, bir milyon yıldan uzun bir müddet evvel işlendiği bilinen sadece iki kemik baltadan biri. Kemikten yapılmış tarih öncesi aletler son kademe nadir görülür. Ars Technica’dan Kiona N. Smith’e nazaran, bugüne dek araştırmacılar ‘[bir] milyon yıldan daha eski kazı ortamlarından sırf birkaç adedini tespit ettiler’.
Ulusal Bilimler Akademisi’nin ‘Proceedings’ isimli mecmuasında bu hafta yayınlanan bulgular, aletin üreticisinin, dikkatli bir formda kemik modüllerini pul pul yontarak baltanın sertleştirilmiş kenarını şekillendirdiğini aktarıyor. Daha evvel Konso araştırma alanında ortaya çıkarılan araçlar, Homo erectus’un taştan aletler şekillendirme konusunda maharetli olduğuna ait kanıtlar sunuyordu: Yeni keşif ise antik hominini’nin (insansının/ç.n.) becerilerini kemik üzerinde de sergilemiş olabileceğini gösteriyor.
Tokyo Üniversitesi’nde bir paleoantropolog* ve araştırmanın ortak muharriri olan Gen Suwa, Science News’a verdiği demeçte, bir su aygırının uyluk kemiğinden yapılan balta hakkında, “Homo erectus’un teknolojisi, düşündüğümüzden daha sofistike ve çok yönlüydü” diyor.
BİLİNEN BIRINCI İNSANSININ MİRASI
Nisan ayında Smithsonian mecmuası için yazan Brian Handwerk, “Homo erectus, asrî kişilerin insan gibisi vücut orantılarına sahip olan ve Afrika dışında ortaya çıkan birinci atasıydı” diyordu. “Bu tıp, şu anda Gürcistan’ın bulunduğu konumda 1.85 milyon yıl evvel ortaya çıktı ve 117 bin yıl öncesine kadar birtakım Endonezya nahiyelerinde de hayatta kaldı.”
Ars Technica’ya nazaran, balta büyük ihtimalle bir su aygırının uyluk kemiğinin bir kesiminden yapılmıştı. Bu kesim, ya da arkeologlar tarafından isimlendirildiği biçimiyle ‘ham parça’, yaklaşık olarak istenen aletin boyutundaydı. Başkaca, bu antik insansı, aracı taş ya da kemikten yapılma bir çekiç yardımı ile biçimlendirmişti.
El baltasının esas kenarı yaklaşık beş cm uzunluğunda. Hayvanları modüllere ayırırken kullanılan ileri-geri kesme ve parçalama hareketleriyle örtüşen mikroskobik aşınma belirtileri gösteriyor.
Tanzanya’nın Olduvai Boğazı’nda bulunan misal bir antik örnek, bir milyon yıldan daha uzun bir mühlet öncesine tarihlenilen gayri tek kemik el baltası. Bir filin kemiğinden üretilmiş olan alet 1.3 ila 1.6 milyon yıl öncesine tarihleniyor. Science News’ın aktardığı kadarıyla, Konso’da bulunan baltadan daha az karmaşık bir personellik örneği sergiliyor.
ACHEULEAN TARZI’NI YARIM MİLYON YIL GEÇMIŞE TAŞIDI
Araştırmacılar, kemik el baltalarının nadirliğinin ham modüllere bölünecek kadar büyük kemikleri bulmanın ve teknik olarak da kemik modüllerini taş aracılığıyla yontmanın güçlükle olmasından kaynaklanabileceğini iddia ediyorlar.
Haaretz’ten Ruth Schuster’in aktardığına nazaran, aleti üretmek için kullanılan gelişmiş teknik, ‘Acheulean tarzı’** ismiyle biliniyor ve evvelce, baltanın üretildiği tarihten yarım milyon yıl sonra ortaya çıktığı düşünülüyordu.
Şimdilik Homo erectus’un taş noktasına kemik kullanmasının gerisinde yatan sebepler belirsizliğini koruyor. Ekibin gazete makalesinde yazdığı üzere, “Kemik baltaların azlığı ve fil kemiklerine yönelik bu dikkat cazip tercih nedeniyle, münhasıran de Avrupa’da, (bu aletlerin/ç.n.) işlevsel emellerden ziyade ritüel yahut sembolik hedefler taşıdığı öne sürüldü.”
*Paleoantropoloji, fizikî ya da biyolojik paleontoloji olarak da tanımlanan bilim koludur; fosil kayıtlarına dayanarak insan ve ilişkili cinslerin devir içerisindeki değişimini açıklar. (ç.n.)
**Acheulean usulü aletler, ismini 1847 yılında keşfedildikleri Fransa’daki St. Acheul nahiyesinden alır. Umumiyetle çağdaş kişiye daha yakın bir cins olan Homo erectus tarafından üretildiği kabul edilir. Güney Afrika’dan Kuzey Avrupa’ya ve Garp Avrupa’dan Hindistan’a kadar geniş bir ortamda üretilen Acheulean aletler, insansılar tarafından bir milyon yıldan fazla vadedir, yani en uzun vadeyle kullanılan aletlerdir. (ç.n.)
Metnin aslı Smithsonian Mag sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
