Ermenistan’ın tanınmış savaş karşılarından solcu sinema direktörü Georgi Vanyan, 6 Kasım’da evvel toplumsal medya paylaşımı nedeniyle Erivan polisini kapısında buldu. Ermenistan Başbakanı Paşinyan’a açık mektup yazarak Aliyev’le aracısız görüşmeye çağıran Vanyan’la savaşı ve iki toplumun birbirine bakışını konuştuk.
Kafkasya Barış İnisiyatifi Lideri, Ermeni sinema ve tiyatro direktörü Georgi Vanyan, hayatının en güç günlerini geçiyor. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’a yönelik tenkitleri nedeniyle ağır bir para cezasına çarptırılan Vanyan, Facebook’taki paylaşımını silmediği takdirde bu cezanın iki katının ödemek zorunda kalacak. 6 Kasım’da evvel konutuna gelen polislerden yazılı evrak göstermelerini isteyen sanatçı, kesilen cezayı ödemeyi reddetti. Yeni paylaşımlarla yansısını ortaya koyan Vanyan’a dayanak bildirileri yazıldığı üzere, hakaret ve tehditte bulunanlar da vardı. Olumlu bildiriler ortasında Azerbaycanlı takipçilerin yorumları da dikkat çekiyordu.
Bu olay, ünlü direktörün başına gelen birinci tatsız durum değil. “Tekali Süreci” ismi verilen bir barış kampanyasının yürütücülerinden olan Georgi Vanyan, birkaç yıldır çeşitli baskılara ve taarruzlara maruz kalıyor. Ermenistan’ın kendi vatandaşlarına karşı kabahat işlediğini düşünen Vanyan, Paşinyan’ı savaş lisanını kullanmakla suçluyor. Devletin müttefik, toplumun da kurtarıcı aramasındansa komşu ülke Azerbaycan’la dostça bağlar geliştirilmesini öneriyor. Hatta bunun için Bakü’ye gitmeye hazır olduğunu da söylüyor.
Tekali, Gürcistan’ın güneyinde Ermenistan’ın ve Azerbaycan’ın hudutlarının kesiştiği noktada bulunan bir köy. Azeri toplumsal demokrat siyasetçi Zerdüşt Alizade’nin de yakın dostu olan 57 yaşındaki direktöre, iki ülke ortasında dün imzalanan mutabakattan evvel yaptığımız konuşmada Ermenistan ve Azerbaycan toplumlarının savaşa ve birbirlerine bakışını ve barışın neye bağlı olduğunu sorduk.
BU SAVAŞ GERÇEK BİR ARMAGEDDONDUR
Karabağ sorunu konusunda barıştan yana tavrınızla ünlüsünüz. Kimilerine nazaran son olaylar her iki tarafta da milliyetçiliği alevlendirdi. Bu durum Azerbaycan ile Ermenistan ortasındaki mümkün bir barışın sonu mu, yoksa vakitle her şeyin yoluna koyulacağına ve halklar ortasında kalıcı barış sağlanacağına umudunuz var mı?
Azerbaycan ve Ermenistan cumhuriyetleri kuruldukları günden beri savaş halindedirler. ‘Temas Çizgisi’nde ve hudut bölgesinde gerek üniformalılar gerekse siviller daima yaralanıyor ve ölüyorlardı. Toplumlarımız düşmanlık üzerine kuruldu ve bu düşmanlık etnik milliyetçiliğin temeli oldu. Hatta çok milletli Azerbaycan bile malum sorunun diktesinden çıkamadı. Her iki devlet de ebedi bir sorunun ve bir varoluş tehdidinin sistemli propagandasını yaptı. Karabağ’daki savaş milliyetçiliği alevlendirmedi, bu aslında vardı. Şu an yalnızca sıkıyönetim getirildi. Ne Azerbaycan ne de Ermenistan halkı bu gerçeği inkâr edebilir. Bu savaş iki taraf için de bir felakettir, geçmişte barış için yapılan her şeyi silip savuran gerçek bir Armageddon’dur. Bir şeyler hayatta kalacak mı? Bunu vakit gösterecek. Fakat şimdilik biz her bakımdan, fizikî, politik ve kültürel olarak karşılıklı bir yıkımın hata ortakları yahut sessiz figüranlarıyız.
15 günlük savaştan sonra Bakü ve Erivan ateşkeste anlaştılar, aralıklarla ateşkes ilan edildi, buna karşın iki taraf da çatışmayı sürdürdü. Size nazaran Ermeni halkının çoğunluğu Paşinyan iktidarından ne istiyor? Ateşkese uymayı mı, savaşa devam etmeyi mi?
Bakü ve Erivan hiçbir konuda anlaşmadılar. Bu yalnızca Rusya’nın bir PR çalışmasıydı. Ve bir müzakere değil, istişare aktifliği olarak tanımlandı. Onlar şu an birbirleriyle değil, birbirleri hakkında konuşmayı seviyorlar. Putin’in Rusya’sı açısından ise olay şuydu: Dışişleri bakanlarımız okul teneffüsünde tartışan iki öğrenci üzere azarlanmak üzere Moskova’ya sürüklendiler. Rusya uzun vakittir hiçbir hayat belirtisi olmayan Minsk Grubu’nun cesedine sopayla vurdu yalnızca. Ermeni halkının ne istediğine gelince, maalesef insanların ruh halini ölçebilecek bir aygıt şimdi icat edilmedi. Her şey savaşın kurallarına nazaran ilerliyor. Ortaçağ’ın düşmanlık kültürünü çağrıştıran bir savaş usulü, halkın kolektif imajını oluşturan toplumsal medya platformlarındaki enformasyon savaşında da gerçekleşiyor. Bu sanal dünyanın dışında ise beşerler kurbanlara ve bilinmeyen bir geleceğe ahenk sağlıyorlar sadece…
Azerbaycanlı arkadaşınız Zerdüşt Alizade “Savaştan birkaç gün evvel Ermeni dostum Georgi Vanyan’la birlikte Azerbaycan ve Ermenistan halklarına seslendik. Bu sorunu barışla çözelim, Karabağ’a Aland Adaları statüsü verelim, dedik. Ancak Ermeni toplumu bizi duymadı” diyor. Bu gerçek mu?
Aland Adaları müzakere edilmesi gereken modellerden biriydi yalnızca, hala da öyle… Doğal bununla birlikte Minsk Grubu’nun tüm modellerini de müzakere etmek gerekli… Ancak aslında bunların hiçbiri yapılmadı. Çünkü iki toplumdaki kelamda ilericilerin, “önce biraz demokratikleşelim, biraz petrol çıkartalım, sinema falan çekelim, uzak gelecekte biz de İsveçliler ve Finliler üzere meselelerimizi çözeriz” üzere ezberlenmiş mazeretleri vardı.
İKİ ÜLKE KARDEŞ KATİLİ BİR SORUNUN ESİRİDİR
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev birkaç hafta evvelki konuşmasında Dağlık Karabağ’a Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü çerçevesinde en yüksek statüyü vermeye hazır olduklarını açıkladı. Kimi yorumculara nazaran, Ermenistan’da hükumet değişirse ve daha rasyonel bir önder iktidara gelirse, bu doğrultuda bir barış mutabakatı imzalanabilir. Öteki yorumculara nazaran ise kelam konusu muahede için Azerbaycan’da da hükumet değişmeli ve iktidara daha demokratik, Rusya’ya bağımlı olmayan bir başkan gelmeli… Sizce sorunun barış ve diplomasi yoluyla tahlili için hakikaten de her iki ülkede iktidarların değişmesi kural mı?
Azerbaycan’daki ve Ermenistan’daki hükümetleri çorap değiştirircesine değiştirsek bile, hiçbir şey değişmeyecek. İki ülke de kardeş katili olan bir sorunun esiridir. Neden bizim mevt kalım sıkıntımız İlham Aliyev ve Nikol Paşinyan’ın siyasi iradelerine bağlı duruma geldi? Nasıl oldu da vefat ve yıkım makinasının durdurulması bu iki insanın kararına bağlı oldu? Ayrıyeten biz bunların hangi riskleri göze aldığını da tam bilmiyoruz. Bu türlü oldu, zira bunu biz istedik. Biz Ermenistan ve Azerbaycan vatandaşları 30 yıl boyunca buna hakikat ilerledik. Ben direkt Aliyev’i araması ve onunla ortacılar olmadan konuşması için başbakanıma sesleniyorum. Öbür bir şey teklif edemiyorum.
Şöyle bir tabir vardır: “Ermeniler 1993’te Karabağ’ı kazandı lakin Ermenistan’ı kaybetti” denir. Manası şu: Ermenistan dünyadan koptu ve Rusya’ya bağımlı oldu. Buna katılıyor musunuz?
Çağdaş dünya sisteminde, bir bölgenin denetiminin taraflardan biri için kar, öbürü için kayıp oluşu varsayımdan ibarettir. Karabağ sorunu tabanında bir durum yahut tartışmalı bölgelerden birinin durumu sonsuza kadar değişebilir. Bu konsept, Ermenistan’ı da Azerbaycan’ı da askeri bakımdan daha güçlü olan bir üçüncü tarafa bağımlı kılıyor. Halbuki bizim için müşterek zafer sırf iyi komşuluk bağlantıları ve barış içinde bir ortada yaşamakla mümkündür. Ve o üçüncü taraf, bu türlü bir zafere pek de meraklı olmayabilir. Evet, Ermenistan Rusya’ya bağımlı… Evet, Ermenistan dünyadan izole edildi. Ve bu yalnızca müşterek zaferimizi geciktiriyor. Lakin şu an bunun sonuçlarını tartışmakta bir mana göremiyorum. Bu tartışma 1993’te yapılmalıydı.
Ve son sorum, Birleşmiş Milletler Ermeni güçlerinin Azerbaycan’ın 7 reyonundan çekilmesi gerektiğini söylüyor. Sizce Ermenistan hükümeti bu reyonları Memleketler arası Barış Gücü’ne bırakabilir mi? Bu mümkün mü?
Bu hükümetin neler yapıp yapamayacağını bilmiyorum. Ben 25 sene boyunca Ermenistan vatandaşlarının barışçıl tahlil süreçlerine katılmasını sağlamak için mümkün olan her şeyi yaptım. Ben kaybetmiş bir barışçıyım.
Not: Bu röportaj Ermenistan polisi Georgi Vanyan’ın konutuna gitmeden evvel gerçekleştirilmiştir.
Gazete Duvar
