Fazilet Tepegöz, yazıp yönettiği, bilim kurgu cinsindeki yeni filmi Gölgeler İçinde izleyicilerle buluştu. Gürcistan’ın ortasında, Sovyetler Birliği periyodundan kalma bir maden kasabasında çekilen, yapımcılığını Contact Sinema Works’un, ortak yapımcılığını ise TRT’nin üstlendiği, distopik bir dünyaya kuşkucu bir bakış atan bilimkurgu çeşidindeki sinemanın başrolünü ‘Homeland’, ‘Prison Break’, ‘Aladdin’ üzere memleketler arası projelerde rol alan Numan Acar üstlenirken, ona sinemada Vedat Erincin, Ahmet Melih Yılmaz, Emrullah Çakay, Muharrem Bayrak ve Selin Kavak üzere oyuncular eşlik ediyor.
Gölgeler İçinde dünya prömiyerini yaptığı 42. Moskova Memleketler arası Sinema Festivali’de ikinci büyük ödül olan Heyet Özel Ödülü-Gümüş George’u kazandı. Kim Ki-Duk, Valeriy Todorovskiy, Andrey Zaitsev üzere usta direktörlerin sinemalarıyla birlikte yer aldığı ana müsabaka kısmında Heyet Özel Ödülü’ne layık görülen sinema Türkiye prömiyerini 57. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde gerçekleştirdi.
Fazilet Tepegöz Distopik bir anlatım ‘gerçek’ olana yaklaşmakta size nasıl bir alan açtı?
‘Gerçek’ bakış açısına nazaran yorumlanabilen bir kavram. Bu açıdan distopik anlatımlar yahut bilim kurgusal özellik taşıyan metinler size gerçek üzerinde denemeler yapabilme fırsatı tanıyor. Sembol, alegori üzere araçlar ve gerçeküstü yapı; gerçek olanın ötesine yahut derinine inebilmek için bir teçhizat fonksiyonu görüyor. Benim için sinema bir deney alanı üzere; farklı anlatıma sahip öykü ve karakterler, gerçeği bulmamıza hizmet ediyorlar.
Günümüzün su götürmez gerçeklerinden biri de ezen-ezilen çelişkisi… Gölgeler İçinde’de bu problemin temsiliyetine dair ne üzere bir çalışma yaptınız? Sinemanın mutfağında, senaryo başında hangi sorular zihninizde dönüp durdu?
Bu sıkıntılara genel merakım ve sorgulamalarım, birinci sinemamdan daha evvelki belgesel çektiğim periyotlara kadar gidiyor. Belgesel fotoğraf çalışmalarım ve yer seyahatlerim, beni bu hususlar üstüne en çok besleyen ve düşündüren çalışmalar olmuştu. Sömürü ve bunun getirdiği sistematik yapıya birinci bu biçimde şahit olmuştum. Bu kavramların direkt bu sinemaya sızması da çekim yapılan bölgedeki insanları gözlemleyerek gerçekleşti. Sineması çektiğimiz fabrikalardan oluşan bölgede, hayatları boyunca oradan çıkmamış; tüm hayatı, fabrika ve hayat yerleri ortasında geçen, neredeyse dış dünyada ne olduğundan habersiz çalışanları gördükçe, sinemanın dünyasının bu meselere yaslanmasının sağlamasını yapmış oldum.
Gölgeler İçinde’yi oluştururken de aslında çalışmaktan yorulan değil, deliren bir karakter fikri ile yola çıkmıştım. Sonradan metnin seyahati öteki noktalara evrildi. Senaryo evresinde çok çıkışsızlık yaşadığım ve yazmayı bıraktığım periyotlar oldu. Zira hem sinemanın öyküsünün muğlak taraflarına karşılık veremiyor hem de sinemanın sıkıntıları ile ilgili sorular sormaya devam ediyordum. İkisinin kesişmesine ikna olduğum nokta fakat metnin kurgu sürecinde belirdi.
‘MEKAN BENİM İÇİN BÜYÜK BİR ANLATIM ÖZNESİ…’
Sinemanın öne çıkan noktalarından biri de görsel zenginlik… Eski bir Sovyet fabrikası adeta özne oluyor. Sinemada yer kullanımına dair neler söylemek istersiniz?
Fotoğraftan çok beslendiğim için yer benim için büyük bir anlatım öznesi oluyor. Birinci sinemam de fakir sokaklar, atölyeler, fabrika yatakhaneleri hiç görmemiş izleyici için yeni bir deneyim vaadediyordu. Gölgeler İçinde’de bu kocaman ve garip yapı, düşünsel bir his bırakıyor yer açısından.
Bu açıdan sinemada yer seçimi ve kullanımının en güçlü ilizyon olduğunu düşünüyorum. Sinemalardaki yerin görsel yapısı ve atmosferin zenginliği, izleyeni güya astral seyahate çıkarmış üzere, diğer bir hayat ortamını deneyimleme fırsatı veriyor.
BUGÜNÜN KAYGILARINA UZAKTAN BAKABİLMEYE ÇALIŞMAK…
Gölgeler İçinde çokça göndermesiyle bugünün kederlerini işliyor ve makineleşmenin beşerler ortasında yarattığı tahribatı ve akabinde gelen ‘isyan’ı görüyoruz. Bugünün kederiyle hemhal olmanın zorlukları ve riskleri neler?
Sinemada gördüğümüz göndermeler ve sonunda yaşadığımız tahribat; vakitsiz ve yersiz, farklı kodları ve ritüelleri olan bir dünyada geçiyor. Buna karşın gördüklerimize, bugünler için bize nedense yabancı gelmiyor. Zira bugünün sıkıntılarına, farklı bir bakış açısı ile uzaktan bakabilmeye çalışmanın işe yarayabileceğini düşünüyorum.
Öbür taraftan sıkıntılara yahut anlatmak istediğiniz sıkıntılara yalnızca günümüzden bakmak yüzeysel kalabilme riskini içeriyor. Film’de anlatmak istediğimiz şeylerin yalnızca günümüzün değil, tüm vakitlerin sorunu olduğu ve hatta gelecekte de neyle karşılaşabileceğimizi sorgulaması, bugünlere daha objektif bakmamızı sağlıyor. O açıdan katmanlı anlatım yapısı, içinde bulunduğumuz vakte ve problemlerine daha geniş bir perspektiften bakmamızı sağlıyor.
‘GERÇEĞİ SEMBOLLER VE METAFORLARLA YORUMLAMAYI SEVİYORUM’
Gölgeler İçinde’de anlatıyı epeyce ağır ve metaforik anlatımlarla görüyoruz. Metaforlar üzerinden ilerleme tercihiniz hakkında ne söylersiniz?
Gördüğümüz gerçeği semboller ve metaforlar üzerinden yorumlamayı seviyorum. Yaşadığımız hayat kolay, düz bir akış üzerinde ve neden sonuç bağlantısı ile yürüyormuş üzere görünse de, aslında hiç o denli olmadığını düşünüyorum. Yaşadığımız olayların farklı katmanlarla, geçmişle, hatta gelecek ile kontaklı olduğu, gördüğümüzün ötesinde bir şeyler olacağına dair bana daima ipucu veriyor. Düşler da bu türlü, birden fazla metaforlardan besleniyorlar, kendi halinde bazen anlaşılmazlar lakin üzerine düşündüğünüzde, yaşadıklarınızla ilişki kurduğunuzda; duşta gördüğümüz metaforların bizim o kolay hayatımızla direkt ilgi içerisinde olduğunu birçok vakit fark ediyorsunuz. Bu açıdan size farklı bir yerden bakabilme fırsatı sunuyorlar. Sinemada da birebir, metaforlara yaslanan anlatım lisanı; yorumlama yetisini ve görünenin ötesini düşünme imkanı tanıyor. Bu metaforları ve ayrıntıları düşünmek ve sorgulamak bazen sıkıntı ve anlaşılmaz olabiliyor. Bu da birinci bulduğumuz yanıta inanmaya olan yatkınlığımız yüzünden. Her öykü ve sinema için metaforlar üzerinden ilerlemenin bir yol olduğunu söyleyemeyiz lakin bilhassa Gölgeler İçinde üzere görünenin ötesini anlatmaya yeltenen öykülerde metaforik anlatım bir mecburilik olarak doğuyor.
Sinemanız Moskova’da ve Antalya’da değerli mükafatlar aldı. Mükafatlar, sizin için ne tabir ediyor? Değerli bir sanat olan sinemanın devamı için gerekli bir sermaye mi yoksa bu zorlukla başa çıkmaya yarayan bir motivasyon kaynağı mı?
Sahiden de sinema çok kıymetli bir sanat. Yalnızca maddi manada değil, manevi manada da değerli. Vakit ve sorumluluk açısından çok bedel ödemeniz gerekiyor. Yılları buluyor çalışmalar, yüzlerce insanın emeğini içeriyor, ailenizden ve sağlığınızdan ödün vermeniz, çok insanı ikna etmeniz gerekiyor. En azından benim için daima bu türlü oldu. Şenlikler, mükafatlar ve beğeniler, en çok sonraki sinema için bu şiddetli süreçleri daha kolay atlatmanızı sağlıyor. Benim en büyük motivasyon kaynağım, yeni öyküler keşfetmek ve onları sinemaya çekebilmeye dair olan umudum.
Yeni çalışmalarınız nelerdir?
Bu orta görsel antropoloji üzerine çalışıyorum. Birkaç denemem olacak. Nerede nasıl gösterilir bilmiyorum. Onun dışında birden fazla sinema projem var umarım en kısa müddette gerçekleştirebilirim.
Gazete Duvar
