Jînda Zekioğlu
Kürtler yüzlerce yıl Güney Kafkasya’daki kurulan devletlerde kelam ve hak sahibi oldular. Ne var ki bugün, varlıklarını dahi ispata uğraşan, benlikleriyle sınanan bir halk olarak hayat savaşı veriyorlar. Tahminen de bunun sonucu olarak birçok hukukçu, gazeteci, muharrir ve siyasetçi yetiştirdiler. Lakin ekonomist yetiştirmesine pek alışamadık. Nihayetinde ‘Kürt ne anlardı ekonomiden’ değil mi? Üstelik de bir kadın!
Genelde kendisini, ‘Ermenistan Kürtleri Lideri Kinyaze Hamîd’in kızı, dünyaca ünlü Prof. Ender Nadirov’un gelini’ olarak lanse ediyorlar. Her biri kıymetli bu unvanlar Narin Nadirova’nın ferdî muvaffakiyetinin önünde gelen bir tarif değil. Çünkü o ödüllü bir ekonomist, dünya başkanlarının danıştığı bir bankacı.
Narin Nadirova Narin Nadirova, Kazakistan’da Kürtlüğü ile imtihana tabi tutulmadan, eşit bir yurttaş olarak, anadiline hakim, cinsiyeti nedeniyle ötekileştirilmeyen bir ailede, güçlü bir bayan olarak yetişti. Bugün dünya ekonomistleri listesinde ismi geçen Nadirova ile muvaffakiyet kıssasını konuştuk.
Narin Nadirova, nasıl bir ailede, nasıl şartlarda doğdu, büyüdü, Kürt olmakla, kimliği ile nasıl tanıştı?
Ulusal kıymetleri hayli yüksek olan bir ailede doğdum ve bu pahalar temelinde büyüdüm. Bizim ailede ben ve kardeşlerim dahil, kuzenler ve torunların tamamı Kürt olduklarının şuurunda yetiştiler, bugün de tıpkı halde bir şuurla büyütülürler. Natürel bu öncelikle annemin ve babamın karakter ve yaşantısında gelişen bir özelliğimiz. Elbette onlar da babalarından bu türlü görüp, bizlerin de tıpkı ulusal hislerle gelişmemiz için ellerinden gelen her şeyi yaptılar ve hala da yapmaya itina gösterirler.
‘BABAMIN KÖKLERİ VAN’DAN, ANNEM DİGOR’DAN’
Sovyet Kürtlerinin göç hikayesinde sizin nesliniz köklerine hayli bağlı. Siz göç hikayelerinin büyüttüğü nesilsiniz. Kökleriniz nereye dayanıyor?
Ailemin kökleri Van yöresine dayanır. Daha doğrusu babamın kökleri Van’dan, annem Kars Digor’dan. Yaklaşık 100 yıl evvel Pir Said serhildanından sonra, Aras Nehri’nin öbür tarafına göç eden dedelerim, her vakit için bizlere öncü olmuşlardır. Onlardan bize ulaşan hikaye, stran, kilam, acılar ve kahramanlıklarla büyüdük.
‘KAZAKİSTAN’DA KÜRT ÇOCUKLARINA KÜRTÇE EĞİTİM VERİLEBİLİYOR’
Aileleriniz göç ettiğiniz toprakları siz çocuklara anlatır mıydı? Neydi hayallerinizdeki ‘ülke’ imgesi?
Elbette anlatırlardı. Ermenistan’da doğup büyüdük. Sovyetler Birliği devrini Ermenistan’da yaşadım. Kurumları, toplumsal yapısı az çok rayına oturmuş olan bir ülkede yaşadık. Hayallerimizdeki ülke de en az doğduğumuz bu ülke üzereydi. Kurumları olan, kendi lisanıyla eğitim sistemi olan, ekonomik kurumları, toplumsal yapısı en az Ermenistan üzere olabilecek bir ülkeydi hayallerimizdeki ülke.
Kazakistan’da Kürt olmak ne demek?
Kazakistan’da Kürt olmak, Kazakistan’da Kürt olmaktır! Ne devlet, ne Kazak halkı ne de Kazakistan’da yaşayan öbür halklar Kürtlere Kürt oldukları için rastgele bir zorluk çıkarmaz. Çıkaramaz! Bilakis gurur verici uygulamalar var. Mesela bir Kürt istediğinde pasaportuna etnik aidiyeti olarak Kürt yazdırabiliyor. Kâfi bir sayıya ulaşıldığında, Kürt çocuklarına okullarda Kürtçe eğitim verilebiliyor.
Sizden evvelki jenerasyonlar ise pek bu türlü yaşamadı sürgün Kazakistan’ını değil mi?
Sürgün edildikleri vakitler elbette ki çok büyük zorluklarla karşılaştılar. İki aylık sürgünde, karda kışta yüzlercesi hayatını kaybetti. Stalin’in vefatına kadar bu zorluklar en şiddetli formda devam etti. Daha sonrasında ise zorluklar yavaş yavaş azaldı. Şartlar değişti.
Başarılı bir ekonomistsiniz. Sizin üzere bu alanda meslek yapmak isteyen genç Kürt bayanlar için değerli bir meslek öyküsü sizinki. Bu bağlamda, sizi iktisada yönlendiren, heveslendiren büyükleriniz miydi? Nasıl karar verdiniz bu alanda meslek yapmaya?
Ailem manevi manada en büyük dayanağım oldu ki şu an bile daima arkamdalar. Ermenistan’da annem ve babam, Kazakistan’da ise kayınpederim -ki onu babam sayarım- Akademisyen ve Profesör Ender Nadirov en büyük destekçilerim oldular. Benim de bu bahiste isteğim çok fazlaydı. İktisat ve bankacılık bölümü evvelce beri istediğim alanlardı. Eğitim mesleğim beni bu alana yönlendirdi. Açıkçası bu alanda zorluk yaşadım diyemem.
‘BIDEN’IN KAZANMASI KRİZDEN KURTULMAYA YETMEZ’
Dünya iktisadından lokale gerçek sormak istiyorum. Covid-19, ABD seçimleri derken global çapta dünya iktisadının gündemine oturan hususlar var. Siz mevcut dünya iktisadını nasıl yorumluyorsunuz? Joe Biden kazanırsa bunun iktisada yansıması nasıl olacak sizce?
Dünya iktisadı pandemi sürecinden evvel de ahım şahım bir derecede değildi lakin pandemi tahminen de son yüzyılın en büyük iktisat buhranına hakikat yol alıyor diyebiliriz. Her şey sürecin daha ne kadar ilerleyip ilerlemeyeceğine bağlı. Süreç uzarsa, ekonomik kriz derinleşecek ve bundan yalnızca üçüncü dünya ülkeleri ve gelişmekte olan ülkeler değil, harika güçler de değerli ölçüde etkilenecek. Mevcut dünya iktisadı şu an bir krizde ve o denli anlaşılıyor ki bu kolay kolay da aşılacağa benzemiyor. Biden’in kazanması yahut Trump’ın kaybetmesi, dünyayı krizden kurtarmaya yetmeyecek maalesef.
‘AZERBAYCAN-ERMENİSTAN SAVAŞINDA KÜRT ÇOCUKLARI HAYATINI KAYBEDİYOR’
Siz Ermenistan doğumlusunuz. Bugün Ermenistan-Azerbaycan ortasında tetiklenen çatışmaların gelecek günlere, politik ve ekonomik açıdan ne cins yansımaları olur sizce? Sovyet Kürtleri bu mevzuda ne düşünüyor?
Bakın Kafkasya’daki savaş 30 yıldır çözülebilmiş değil, anlaşılan kolay kolay da çözülemeyecek. Çözülemeyecekten çok çözülmeyecek desek daha gerçek olur. Burada sorun iki devlet idaresi de değil. Onlardan çok başka bölgesel ve global güçler öte yandan silah, petrol ve gaz tacirleri ve tedarikçileri. Olan tekrar de zavallı halka ve onların iki cephede çatışmalara sürülen çocukları oluyor. Bakın akşam kabul edilen kelamda ateşkes, sabah saatlerinde bozuldu. Ölen yeniden gariban halka ve çocuklarına oldu. Farklı bir şeyde şu; her iki cephede de azımsanmayacak sayıda Kürt çocukları hayatını kaybediyor. Ermeni ordusunda da, Azeri ordusunda da azımsanmayacak sayıda Kürt ailelerin çocukları var. Ve bu bir savaş! Kurşun sen Kürtsün, sen Azerisin yahut sen Ermenisin demiyor maalesef…
Ben barışçıl bir beşerim ve savaş tersiyim. Hasebiyle bırakın yanı başımdaki bir savaşı, dünyanın bir ucunda bile insanların birbirlerine silah doğrultmasını kabul edemem.
Rusya ve ABD başta olmak üzere dünya iktisadının gözünü diktiği Rojava ‘altın’ kıymetinde. Kürtlerin bölgedeki kazanımlarını müdafaası, ekonomik olarak güçlenmesi ve Kürt varlığını özgürce yaşayabilmesi için bu devlerle nasıl bir diyalog gerçekleştirmesi gerekir? Kürdistan petrolü, Kürtlerin özgürlüğü için ne manaya geliyor, bölge siyasetçilerini bu siyasi idare ve diplomasi konusunda başarılı buluyor musunuz?
Ben bütün yer altı ve yerüstü kaynakların, hangi bölgede olursa olsun oradaki halka yahut halklara eşit halde paylaşılması taraftarıyım. Fakat bunun bir sıcak temenniden ibaret olduğunun da farkındayım. Fakat ne yapayım? Olaya bakış açım bu. Elbette ki her nerede olursa olsun öncelikler mensubu olduğum halkımın, sonrasında ise başka bütün kardeş halkların eşit ve barış içerisinde yaşaması taraftarıyım ve bu hayalini her vakit canlı ve canlı tutan bir Kürt bireyiyim.
Kürtlerin hala neden kendi markaları yok? Marka derken global çapta isim yapmış üretimlerden bahsediyorum. Hangi iş adamları, neler yapıyor, ne çeşit adımlar atıyor ve bunların Kürtlerin kendi topraklarında özgürce yaşamaları için nasıl karşılıkları var sizce?
Bütün bu bahsettiğiniz özellikler devletleşme süreçleriyle olabilecek, gelişebilecek durumlardır. Elbette ki Kürtler içerisinde ve de bütün dünyada saygın ve de çok değerli şahsiyetler var. Lakin bunlar her vakit bulundukları, yaşadıkları yahut ürettikleri ülkelere ve halka mal olan beşerler oluyor. Öte yandan elbette ki rastgele bir Kürdün dünyadaki öteki bütün halkların bireyleri üzere özgürce yaşaması ve kendini istediği formda tabir etmesi çok fakat çok kıymetli.
‘BUGÜN EKONOMİK GÜCÜ BÜYÜK OLAN KÜRTLER VAR’
Kürt iş adamlarına ne çeşit yatırımlarda bulunmalarını tavsiye ediyorsunuz? Bu iş adamlarının yatırımlarının Kürdistan üzerinde olmasının, istihdam ve kalkınma ismine da bir değeri var değil mi?
İnsan yararına olabilecek her türlü yatırım kıymetlidir ve de kutsaldır. Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne yatırım yapmak, herkes için mümkün. Ancak yatırımcılara da inançlı bir iş ortamının sağlanması bir o kadar kıymetli. Evvelden oraya yatırım yapan Kürtlerin kaybettiklerini de biliyorum. Kürtlerin de Kürdistan’a yatırım yapıp kaybetmemelerini sağlamak lazım. Bugün ekonomik gücü epey büyük olan Kürtler var ve bunlar Ortadoğu’da, Kafkasya’da, Rusya’da, Orta Asya da, Avrupa ve Amerika’da yüz binlerce insan istihdam ediyor. Elbette ki bunların çok küçük bir kısmının bile Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde ekonomik istihdama yönelmesi, Kürtlerin bölgedeki gücünü daha da perçinleyecektir.
İktisat ve iktisat alanlarında meslek yapan Kürt gençlerinin hangi bahislere eğilmesi gerek ne çeşit hususlarda beyin gücüne muhtaçlık var sizce? Kürtlerin gelecekte hangi meslekleri seçmesinin daha faydalı olacağını düşünüyorsunuz?
Eğitimli gençler önceliğimiz, her alanda eğitim almaları lakin öncelikle eğitim ve meslek hayatlarının değerini belirtelim. Ekonomik alanda çalışmaları, teknolojiye yönelmeleri elbette ki çok değerli. Ancak en az bunlar kadar değerli olan bir husus da benliklerini, köklerini ve lisanlarını unutmamaları, benimsemeleri ve onlardan güç almaları.
Kürt işinsanı Narin Nadirova: Halkımın neferi olmak onur vericiGÜNDEMGazete Duvar
