ANKARA- Korana virüsü salgınıyla gayret kapsamında aşı olma yaşı 5 Eylül itibariyle 12 yaşa düştü. Yüz yüze eğitimin başlamasının akabinde uzmanlar, çocukların aşılanmalarının hastalıktan korunmada kilit kıymette olduğunu vurguluyor.
Aşı randevusunun alınması konusunda ise boşanmış, çocuğun velayeti kendisinde olan ebeveynler müsaade meselesiyle baş başa kalıyor. Ebeveynler, E-devlet ve E-nabız üzerinden çocukları için aşı randevusu almak istediğinde, “Diğer ebeveynin onayı gerekmektedir” ikazıyla karşılaşıyor. Bu müsaade süreci, çocukların aşı olmalarını da geciktiriyor.
Ebeveynlerin karşılaştıkları bir öbür sorun ise çocuklarının velayetlerinin kendilerinde olmasına karşın boşandıkları kişinin aşı tersi olması ve çocuklarına korona virüsü aşısı için müsaade vermemesi. Uzmanlara nazaran bu türlü bir durumda hukuksal adımlar atılabiliyor.
ESKİ EŞ ONAYI OLMADIĞI İÇİN AŞI YAPTIRAMADIĞI ÇOCUĞU KORONA OLDU
Tabip Elif Yılmaz*, 15 ve 17 yaşındaki iki çocuğunun velayetine sahip bir anne. Yılmaz, çocuklarına korona aşısı tanımlanmasına karşın E-nabız üzerinden eski eşinin onayı istendiği için uzun müddet randevu alamadı. Eski eşiyle irtibata geçmek istemeyen Yılmaz’ın aşılanamayan 17 yaşındaki oğlu korona virüsüne yakalandı.
Çocuklarının velayeti kendisinde olmasına karşın eski eşinden onay istenmesine mana veremediğini belirten Yılmaz, vilayet sıhhat müdürlüğüyle yaptığı görüşmelerin sonunda çocukları için aşı randevusu alabildiğini söyledi ve yaşadıklarına dair şunları paylaştı: “E-devlet’te çocuklar kısmı var. Çocuklara tıkladığınızda iki çocuğum da çıkıyor fakat E- nabız’larına girebilmek için ‘diğer ebeveynin de onayı gerekmektedir’ diyor. Eski eşimle görüşmüyoruz, muhatap olmak istemiyordum. Ben hekim olmama rağmen bununla uğraştım ve güç bela hallettim. Velayet bendeyken çocuklarımın E-nabız sistemine neden giremiyorum? Aşı randevusu alamadığım o süreçte oğlum koronaya yakalandı. Öbür çocuğum ve ben üçümüz konutta karantinada kaldık. Aşıyı yaptırmış olsak tahminen de koronaya yakalanmamış olacaktı, tahminen hafif geçirecekti. Şu an ikisi de aşılandı lakin o devirdeki bilinmezlik çok makûs hissettirdi. Ne yapacağını bilemiyorsun. Kendini dışlanmış üzere hissediyorsun.”
‘ÇOCUĞUM BABASINI OKUL AÇILMADAN EVVEL İKNA ETTİ’
Eşinden ayrılmış, 15 yaşında çocuğu olan Meltem Zeybekoğlu* da tıpkı sorunu yaşayan annelerden biri. Zeybekoğlu, velayetine sahip olduğu çocuğuna korona aşı sırası gelmesine karşın uzun mühlet aşı yaptıramadı. Oğlunun babasının, “Nereden yapacağımı bilmiyorum” diyerek uzun mühlet onay vermediğini, okulların açılmasına üç gün kala oğlunun “Bu onay olmazsa okula aşısız başlamak zorunda kalacağım” diyerek babasını ikna ettiğini ve bu sayede aşı olabildiğini belirten Zeybekoğlu yaşadıklarını şöyle anlattı:
“Çocuğum 15 yaşında, kendini söz edebiliyor. Babasıyla onay konusunda o konuştu. Daha küçük olsaydı tahminen kendini söz edemeyecekti. Tahminen babası aşı aksisi olsaydı meseleler yaşanacaktı. Bir ay üzere bir mühlet oyalandık lakin oğlum onay için babasını ikna etti ve sonunda aşı oldu. Lakin çocuğumun sıhhati için hala kaygılanıyorum. Aşı olduktan çok kısa müddet sonra okula gitmek zorunda kaldı. Tek doz aşıyla 42 kişilik sınıfta okula gidiyor. Her gün telaş içindeyim. Çocuğun velayeti kimdeyse karar da ona ilişkin olmalı. “
ÇOCUKLARIN AŞILANMASI İÇİN, ÖLEN EŞTEN ONAY BEKLENİYOR!
Biri 14 oburu 15 yaşında iki çocuğa sahip annelerden biri de Seda U. Eşinden yıllar evvel ayrılan Seda U. çocuklarının velayetine de sahip bir anne. Eski eşinin iki yıl evvel yurt dışında vefat ettiğini, eski eşinin ailesinin Türkiye’de vefat kararının tanınmasına dair açtığı davanın sürdüğünü belirten Seda U., bu süreçte çocuklarına aşı hakkı tanımlanmasına karşın onay alamadı ve çocuklarını aşılatamadı.
Eski eşinin, dava bitmediği için Türkiye’de hala yaşıyor göründüğünü, çocuklarının aşı olabilmesi için E-nabız üzerinden ölen eski eşinin onayının istendiğini belirten Seda U. şunları söyledi: “Çocuklarıma randevu alabilmek için E-nabız’a girdiğimde öteki ebeveynin onay vermesi gerekiyor. Bununla ilgili birinci olarak ‘182’yi arayın’ dediler. Sonra ‘184’ü arayın’ dediler. ‘E-nabız’a mail atın’ dediler. Attık lakin bir buçuk aydır karşılık gelmedi. En son kendim son aşımı olduğum hekimime durumu anlattım. Tabip, vilayet sıhhat müdürlüklerine dilekçe vermem gerektiğini söyledi. Artık dilekçe vereceğim. Çocuklarıma bir buçuk aydır bu durum nedeniyle aşı yaptıramıyorum. Çocuklarım okula gidiyor ve sınıflarında olumlu olan bir çocuk olabilir. Korkuyorum. Benim üzere bunu yaşayan aileler ve bundan etkilenen çocuklar varsa tahlil için adım atılmasını talep ediyorum. Kim nereye başvuracağını bilmiyor ve oradan oraya ötelenen bir hal var.”
AŞI ZIDDI BABA ONAY VERECEK Mİ MUHAKKAK DEĞİL
Oğlu 11 yaşında olan Hasret Özmen de velayetine sahip olduğu oğlunu büyüten bir anne. Özmen’in oğlu bir ay sonra 12 yaşına basacak ve aşı hakkı tanımlanacak. Ama Özmen’in eski eşi aşı tersi ve oğlunun da aşı olmasını istemiyor.
E-nabız üzerinden onay istenmesi nedeniyle çocuğunun aşılanıp aşılanamayacağını öğrenmeye çalışan Özmen’in Sıhhat Bakanlığı yetkililerinden elde etmeye çalıştığı bilgi şimdi gelmedi. Çocuğunun geçmiş bilgilerine erişmek için babasından şimdilik onay aldığını, aşılama hakkı tanımlandığında ise meseleyle karşılaşıp karşılaşmayacağını bilmediğini söyleyen Özmen şunları kaydetti:
“Oğlumla birlikte yaşıyorum. Babası uzakta olduğu için eğitimi, sıhhati, gündelik hayatı pek çok husustaki sorumluluklarını üstlenen bir ebeveynim. Babası aşı aykırısı. Bir ay sonra çocuğumun aşı sırası geldiğinde eski eşini ikna etmek zorunda bırakılan anne olacağım. Tek başına ebeveynler var. Boşandıkları eşleri cezaevinde olabilir, yurt dışında olabilir, hatta ölmüş olabilir. Şiddet görmüş ve eski eşiyle görüşmek istemeyen bayanlar olabilir. Bu tip durumlarda karşıdaki şahısla muhatap olmak, onay almak zorunda kalmak çocuğun faydası prensibine zıt diye düşünüyorum. Ben Sıhhat Bakanlığı’nı aradım ve ‘nasıl hareket edeceğim’ dedim. ‘Babayı ikna edemezsem çocuğumu aşılatamayacak mıyım’ diye sordum. Bakanlık uzmanların karşılık vereceklerini söylediler lakin beş gün oldu cevap veren olmadı.”
‘MAĞDUR OLAN YÜZ BİNİN ÜZERİNDE ÇOCUK VAR’
Türk Tabipleri Birliği Genel Sekreteri Vedat Bulut’a nazaran, Sıhhat Bakanlığı’nın iki ebeveynden onay talep etmesi nedeniyle sorun yaşayan çok sayıda ebeveyn var ve binlerce çocuk bu nedenle aşılanamıyor. Uygar Kanun’a nazaran aşılamada velayete sahip olan ebeveynin onayının kâfi olması gerektiğini belirten Bulut, Sıhhat Bakanlığı’nın istisnai durumları düşünmeden hareket ettiğini belirtti ve ekledi:
“Sağlık Bakanlığı ‘her iki velinin müsaadesiyle aşı olunabilir’ diyor, halbuki bu yanlış. İstisnai durumları düşünmediler. Çocuğun velayeti kimdeyse, onun bedeniyle ilgili kararlarda kelam hakkına sahiptir. Sıhhat Bakanlığı’nın süratle bunu düzeltmesi gerekiyor. Bu türlü mağdur olan yüz binin üzerinde çocuk var. Sıhhat Bakanlığı iki ebeveynin müsaadesini istememeli. Ebeveynlerden birinin aşıyı kabul etmesi durumunda çocuğa aşı yapılmasını onaylamalı. İki ebeveynin de aşılamayı istemediği durumda ise şu anlık hukuksal bir zorlama yok. Devletin hukuksal bir düzenleme yapması gerekiyor. Kimi ülkeler adım attılar ve çocuklar için zorunluluklar getirdiler. Ya da olumlu ayrımcılıklar getirdiler. Devlet bu biçim ikircikli durumu ortadan kaldırabilir.”
MAHKEME YOLUNA GİDİLEBİLİR
Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Ceren Kalay Eken’e nazaran de velayete sahip ebeveynin aşı konusundaki onayı kâfi sayılmalı. Sıhhat Bakanlığı’nın sorun yaşamamak için iki ebeveynden de onay istediğini belirten Eken, “’Benim çocuğuma benim onayım almadan nasıl aşı yaptınız’ diyerek açılabilecek davalardan kendilerini korumak için atılmış bir adım. Yoksa velayet sahibi anne ya da babanın kanunen çocukla ilgili tüm kararları alabilmesi gerekir” dedi.
Eken, öbür eş onayı olmadığı için çocuklarının E-nabız sistemine erişemeyen ve aşı randevusu alamayan ebeveynlere, Sıhhat Bakanlığı’na başvurarak bunun münasebetini yazılı talep etmeleri gerektiğini de söyledi.
Avukat Eken, “Velayet babada ve baba çocuğun aşılanmasını istemiyor. Anne ise istiyor. Bu durumda anne nasıl bir hukuksal yol izleyebilir?” sorumuza ise şu cevabı verdi: “Anne Çocuk Mahkemesi’ne başvurarak sıhhat önlemi isteyebilir. Anne, çocuğunun kronik rahatsızlığı olduğunu, babasının müsaadesi olmaması nedeniyle aşılanamadığını belirterek Çocuk Mahkemesi’nden önlem talep eder. Vilayet sıhhat müdürlüğü tarafından bu sürecin yapılmasına ait mahkeme kararıyla aşıyı yaptırabilir.”
‘YASAL TEMEL OLUŞTURULMALI’
Ebeveynler ortasında ikircikli bir durumun yaratılmaması gerektiğini, devletin çocuklar için aşıyı mecburî kılan bir adım atabileceğini belirten Avukat Ceren Kalay Eken şöyle devam etti: “Kanuni bir açık kelam konusu. Bizim maddelerimizde aşıyı zorlayacak bir durum yok, isteğe bağlı ve badire burada. Sonuçta Anayasa’da salgın hastalık hali durumlarında atılacak adımlar aşikâr. Nasıl canları istediğinde OHAL ilan ediyorlar, bunda da isteseler yasal temelini oluşturabilirler. AİHM’in, toplum sıhhati kelam hususuysa vücut bütünlüğü aşılabilir diyerek hak ihlali olmayacağına dönük kararları var. Yasal tabanı oluşturulmalı.”
‘VELAYET SAHİBİ KİMSE ONUN DEDİĞİ ÖNEMLİ’
Ankara Barosu Çocuk Hakları Merkezi Üyesi Şahin Antakyalıoğlu’na nazaran de velayet sahibi ebeveynin aşı konusundaki kararı türel açıdan kâfi. Velayet olduğu halde aşıya karşı ebeveynin onayını istenmesinin yanlış bir uygulama olduğunu belirten Antakyalıoğlu “Uygulamanın değiştirilmesi gerekiyor” dedi.
Velayet sahibi ebeveyn aşılama talep ettiği halde, vilayet sıhhat müdürlüğü ya da hastanenin aşıyı yapmaması durumuyla karşılaşıldığında yönetim mahkemelerine başvurulması gerektiğini söyleyen Şahin Antakyalıoğlu, “Velayet sahibi kimse onun dediği önemli” dedi ve şunları kaydetti: “Velayet sahibi şayet aşı konusunda bir karar veremeyecekse velayet sahibi olmanın bir manası olmaz. Karar verme yetkisi velayet sahibindedir. Sıhhat Bakanlığı bir genelge yayınlayıp aşı konusunda velayet sahibinin yetkili olduğunu belirtmeli. Öte yandan şayet kişi velayet sahibi değilse ve çocuğunun aşı olmasını istiyorsa, mahkemeye başvurup ‘Velayet sahibi kişi çocuğun üstün faydasını düşünmüyor, korumuyor, bu noktada çocuk hakkında sıhhat önlemi verilmeli’ diyerek talepte bulunmalı. Türel yolu izlemeli.”
‘ÇOCUĞUN ÖMÜR HAKKI İHLAL EDİLDİĞİNDE BABAYA MI SORACAĞIZ?’
Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu Lideri Canan Güllü’ye nazaran korona virüsü artık toplumsal bir sorun. Çocuklarının velayetine sahip bayanların sorun yaşadığı erkeklerle müsaade konusunda muhatap olmamayı tercih edebileceğini, gerekli adımın ilgili bakanlıklar tarafından bir düzenlemeyle atılabileceğini söyleyen Güllü şunları söyledi: “Türkiye’de devlet aşı sistemini uygulamak için gayret ve çaba içerisinde değil mi? Bu uğraş içerisindeyken velayette müsaadeye gitmenin manası yok. Müsaade, şiddet mağduru bayanlarda da bir sorun yaratabilir. Çocuğun hayat hakkı ihlal edildiğinde, öldüğünde ne yapacağız, babaya mı soracağız? Aşılanmayanların vefata gittiği bir durum yaşıyoruz. Öte yandan velayet annede olmasına karşın aşı aksisi babanın olumsuz kararı neden baskın geliyor? Baba karşıtsa çocuk da mı zıt olacak? Bu hak gaspı değil midir? İki taraftan biri aşı olacak biri olmayacak diyorsa devletin ilkesel bir karar alması gerekiyor. 18 yaşın altında velayeti anne ya da babada olan çocuklar için aşı kararı alınmıştır diyecek ve sorun çözülecek.”
*Kaynakların talebiyle isimler değiştirilmiştir.
Gazete Duvar
