Filiz Yavuz
O kutsal kitaplarda tasvir edilen kıyamet alametleri tam da bunlar olsa gerek. Yapmamamız gereken her şeyi yaptık zira. Dünyanın altını üstüne o denli bir o denli bir getirdik ki; bir felaketi atlatmadan başkasıyla karşı karşıya kalıyoruz. İklim kriziyle baş edemezken global bir salgına maske ve arayla karşı koymaya çalışıyoruz. Salgının birinci dalgasını atlatamadan ikinci dalgasına yakalanıyoruz. Seller, yangınlar peşimizi bırakmıyor. Başa bela siyasetçiler ve onların hayatı hiçe sayan siyasetleri boğazımıza bastıkça basıyor. Kendi hudutlarımız içinde çaba ediyoruz şüphesiz lakin milletlerarası sularda kâfi olduğunu kim söyleyebilir? Topyekûn bir mecnunluk hali yaşadığımız. Ve bu topyekûn deliliğin içinde hayatta kalmaya çalışıyoruz.
ŞİKAYET EDİLEN ÜLKELER ORTASINDA TÜRKİYE DE VAR
Derken pek de uzak olmayan bir memlekette bir çocuk ile beş genç tek ses oluyor ve tüm dünyanın geleceğine sahip çıkıyor. Umut veriyor. Hesap soruyor. Türkiye’nin de ortalarında olduğu 33 ülkeye baş tutuyor. Yaşları 8 ile 20 ortasında değişen bu altı Portekizli ömür savunucusu sera gazı emisyonunu daha da azaltmaya bir türlü eli gitmeyen 27 Avrupa Birliği ülkesini, Norveç’i, Rusya’ya, İngiltere’yi, Türkiye’yi ve Ukrayna’yı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne şikayet ediyor.
AİHM’E ‘İKLİM DAVASI’
Catarina Mota (20), Cláudia Agostinho (20), Martim Agostinho (17) ve Mariana Agostinho (8) Portekiz’de 2017’de 66 kişinin öldüğü, 204 kişinin yaralandığı ve günlerce söndürülemeyen yangından en çok etkilenen Leiria’dan. Sofia Olivera (15) ve André Olivera (12) ise Ağustos 2018’de 44⁰C ile en yüksek sıcaklığı gören Lizbon’dan. İşte bu gençler yaşadıklarının sorumlusunun global iklim krizi olduğu savıyla eylülde Küresel Meşru Action Network (GLAN), memleketler arası etraf örgütü 350 ve AVAAZ’ın dayanağıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) iklim davası açtı. AİHM ise daha geçen gün bünyesinde birinci sefer açılan bu iklim davasına öncelik verme kararı aldı, bir manada süreci hızlandırdı.
İklim uğraşına bir dönüm noktası vadeden davada Portekizli hayat savurucuları, iklim aksiyon planlarını daha sert biçimde uygulamayan devletlerin, kendilerinin dert duymadan yaşama haklarıyla fizikî ve zihinsel olarak sağlıklı bir etrafta büyüme haklarını ihlal ettiğini öne sürdü. Mahkemeyse bu savları hatırlatarak davalı 33 ülkeye birer mektup gönderdi. Mektupta bu 33 ülkenin global iklim krizindeki sorumluluklarını ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Hiç kimse azaba, insanlık dışı yahut aşağılayıcı muameleye yahut cezaya tabi tutulamaz” biçimindeki 3. unsurunu bile isteye ihlal edip etmediklerini sordu. Öbür bir deyişle AİHM, bu 6 Portekizli hayat savunucusunun iklim kriziyle çabada kâfi tedbir almamakla suçladığı 33 ülkeden bir manada savunma istedi.
AİHM KARARI BAĞLAYICI OLACAK
Tarafları öncelikle dostça tahlile çağıran AİHM’e bu 33 ülkenin, 23 Şubat’a kadar cevap vermesi gerekiyor. Aslında AİHM öncelikle davacıların kendi ülkelerindeki tüzel süreçleri tüketmiş olmalarını koşul koşuyor. Lakin altı ömür savunucusuna nazaran Portekiz mahkemelerinde 33 ülkeye dava açmak ve her bir ülke için Portekiz’de yargı sürecini tüketmek, hususun aciliyeti ele alındığında mümkün değil ve onlar bu durumun AİHM tarafından anlayışla karşılanmasını bekliyor. AİHM ise bu davayı kabul edip etmemeye şimdi karar vermedi fakat milletlerarası etraf örgütü 350’ye nazaran ülkelere savları sorma etabı bile iklim değişikliğiyle ilgili mümkün tarihi bir cezaya gerçek atılmış en değerli adım. GLAN ise bu davanın AİHM’de şimdiye kadar görülmüş en kıymetli dava olabileceğini söylüyor. İklim krizi sorununun tesir alanı düşünülünce, davanın değeri kuşkusuz daha da belirginleşiyor.
Altı ömür savunucusunun davayı kazanması, Paris Anlaşması’yla uyumlu bir biçimde bu 33 ülkenin hem yurt içinde hem de yurt dışında sürdürdüğü her türlü faaliyetindeki emisyonu azaltması ve iklim krizine sunduğu katkıyı kısıtlamak zorunda kalması manasına gelecek. Çünkü AİHM kararı bu 33 ülke için bağlayıcı olacak.
‘TÜRKİYE PANDEMİDE BİLE KÖMÜRE VE PETROLE TEŞVİK VERDİ’
Davalı ülkelerden Türkiye’de ise işler, tam da iddia ettiğiniz üzere biraz karışık. Güzide ülkemiz iklim değişikliğini durdurmak için 2016’da imzalanan Paris İklim Mutabakatı’na taraf olan 179 ülkenin ortasında değil; mutabakata taraf olmayan Libya, Umman, Rusya, Güney Sudan, Surinam, Yemen üzere 18 ülkenin ortasında. Ve taahhütleri yerine getirmek için finansal takviyeye gereksiniminin olduğunu, fakat Yeşil İklim Fonu’ndan hisse alırsa Paris Anlaşması’nı onaylayacağını söylüyor. O Türkiye ki; dünyanın en çok güç harcayan birinci 20 ülkesinden biri meğer.
Türkiyeli iklim aktivisti kümesi 350Ankara ise Türkiye’nin de dava edilmiş olmasından epeyce mutlu. Küme “33 ülkenin ikiyüzlülüğünü ortaya koyan bu davada Türkiye’nin pandemide bile kömüre ve petrole verdiği teşvik yetmezmiş üzere geçen hafta otomobil lastiği ve plastik çöpleri biyokütle sayan kanunu tekrar geçirerek dava açılmayı gereğince hak ettiğini gösterdi” diyor.
Gerçi Türkiye kendisini bağlayan AİHM kararlarını uygulamamakta bir dünya markası lakin yeniden de tüm dünyadaki hayat savunucularının olduğu üzere bizim de gözümüz, kulağımız AİHM’de. AİHM’in iklim için alacağı kararda.
Altı ömür savunucusu dünya genelinde hem bu önemli davayı sahiplenen insanların sayısını arttırmak hem de davanın türel araştırma, delil toplama ve davacı ülkelerden gelen yazıların çevrilmesi üzere masraflarını karşılamak için bir kitle fonlama kampanyası (https://www.youth4climatejustice.org) yürütüyor ve kampanyaya herkesten dayanak bekliyor.
Gazete Duvar
