Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait 43 unsurluk Kanun Teklifi, TBMM Adalet Komisyonu’nda kabul edildi. Yarın Meclis Genel Kurulu’na gelmesi beklenen yasa teklifi kabul edilirse Dernekler Kanunu’nun yedi, dernek faaliyetlerine ait kararların yer aldığı Yardım Toplama Kanunu’nun ise dört unsuru değişecek.
5253 Sayılı Dernekler Kanunu’nda değişiklik yapılmasını öngören teklife nazaran; terör, uyuşturucu ve malvarlığının aklanmasından karar giyenler dernek yöneticisi ve denetçisi olamayacak. Hakkında, bu cürümlerden soruşturma başlatılanlar mahkeme kararı beklenmeden İçişleri Bakanlığı kararıyla misyondan alınabilecek. Bakanlık, gerek görürse dernek idaresine kayyım atayabilecek. 2860 sayılı “Yardım Toplama Kanunu” kapsamında da yeni düzenlemeler getiren teklife nazaran internet ortamında yardım kampanyası düzenlemek yeni asıllara bağlı olacak ve yasaya karşıt yardım toplamanın cezası 200 bin liraya kadar artırılacak.
‘İDARENİN KEYFİ UYGULAMALARINA ALAN TANINIYOR’
Sivil toplum örgütlerinin (STÖ) güçlendirmesi üzerine çalışan Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Derneği Koordinatörü Dr. Tezcan Abay, teklifin yasalaşmasının Türkiye’deki örgütlenme özgürlüğünü son derece olumsuz etkileyeceğini belirtiyor.
“Öncelikle yasa teklifiyle ilgili açığa kavuşturulması gereken değerli bir soru olduğunu düşünüyoruz: Dernekler Kanunu ve Yardım Toplama Kanunu üzere Türkiye’de örgütlenme özgürlüğü alanını düzenleyen en değerli düzenlemelerin neden ‘kitle imha silahlarının yayılması’, ‘terörün finansmanı’ üzere politik olarak hassas, teknik olarak ihtisas gerektiren bir bahis dolayımıyla, fakat bu dolayımın getirdiği kapsamla hudutlu olmaksızın değiştirilmek istendiği.”
Tezcan Abay Önerilen kanun teklifindeki değişikliklerin örgütlenme özgürlüğüyle ilgili temel üniversal prensiplerle uyuşmazlık içinde olduğunu vurgulayan Abay, şöyle devam ediyor:
“3 kıymetli kaygı kaynağı var. Birincisi, sonları belirlenmemiş bir soruşturma vesilesiyle İçişleri Bakanlığı’na derneklerin idarelerinin ve de çalışanlarının ‘geçici’ olarak misyondan uzaklaştırılması yetkisinin verilmesi. Geçiciyi tırnak içinde tabir ediyoruz, zira bu mühletin ülkemizde yılları bulabileceğini biliyoruz. Hatta teknik olarak bu müddet soruşturma konusu yapılan kabahatin vakit aşımı hududuna kadar devam edebilir. İkincisi, derneklerin konseylerinde vazife alma yasağının süresiz hale getirilerek ölçülülük unsurunun çiğnenmesi. Üçüncüsü zati son derece kısıtlayıcı ve yasaklayıcı kararlar içeren Yardım Toplama Kanunu’nun ‘yardım yapma’yı da düzenleyecek biçimde genişletilmesi ve cezalarının orantısız biçimde artırılması. Bunlara kontrollerle ilgili yönetimin keyfi uygulamalarına geniş bir alan bırakan öznel değerlendirmeler getirdiğini de eklemek gerek. Hatta bu, yapılan bütün değişikliklerin ortak noktasını oluşturuyor. Bu teklif ile yönetime örgütlenme özgürlüğünü keyfince kısıtlayabileceği ölçüsüz bir yetki alanı tanınmış oluyor.
‘KUTUPLAŞMAYI ARTIRAN YIKICI BİR TEKLİF’
İstikrar ve Denetleme Ağı Yöneticisi Hayriye Ataş, kanun teklifinin Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası mukaveleleri kapsayan bütüncül bir bakış açısıyla hazırlanmadığını vurguluyor. Sivil toplum örgütlerinin hareket ve savunuculuk alanlarının OHAL devrinden itibaren büyük ölçüde daraltıldığını tabir eden Ataş, kelam konusu düzenlemenin OHAL hukukunun bir devamı olduğunu tabir ediyor:
Hayriye Ataş “Bu kanun teklifi, yasalaşırsa yargı kararı gerekmeksizin sivil toplum örgütlerinin faaliyetleri durdurulabilecek ve sivil toplum örgütleri kapatılabilecek. Yani kolluk kuvvetinin hazırlayacağı bir fezleke ile derneklere soruşturma açılabilecek. Soruşturma basamağı sürerken, yargı kararı kesinleşmemişken derneklerlerin faaliyetleri durdurulabilecek ve dernekler kapatılabilecek. Bunun bilhassa muhalif pozisyondaki hak ve özgürlük savunuculuğu yapan sivil toplum örgütlerinin alanını iyice daraltacağını çok rahat bir formda söyleyebiliriz.”
“Hukuk devleti normlarından epeyce uzaklaştık. Toplumsal ve siyasi kutuplaşma epey fazla. Bu durum kaygı ortamını körükleyecek ve muhalifleri ses çıkaramaz hale getirecek. Olağanlaşma beklerken kutuplaşmayı ve toplumsal uzlaşmayı yıkıcı bir kanun teklifiyle karşı karşıya olduğumuzu düşünüyoruz.”
Kanun teklifi hazırlanırken hiçbir sivil toplum örgütünün görüşünün alınmadığını söyleyen Ataş, teklifin şeklen de sıkıntılı olduğunu belirtiyor:
“Böylesine hayati bir hususta toplumsal müzakere olmaksızın sürecin işletilmesi, teklif yasalaşmadan tasaları artırdı.”
‘SİVİL TOPLUMU ÇALIŞAMAZ HALE GETİRİR’
Memleketler arası Af Örgütü Türkiye Kampanyalar ve İrtibat Yöneticisi Tarık Beyhan, teklifi “Örgütlenme özgürlüğüne vurulan bir darbe” olarak tanımlıyor. Beyhan, düzenlemenin yasalaşması durumunda sivil toplum örgütlerinin fiilen çalışamaz duruma geleceğini savunuyor.
Tarık Beyhan “Türkiye’de binlerce beşere hiçbir manası olmayan soruşturmalar açılıyor. Bunu, Memleketler arası Af Örgütü’nün eski yöneticilerinin de yargılandığı Büyükada davasında da gördük. Hatayla alakası olmayan şahıslara buna emsal soruşturmalar açıldığı vakit, bu bireyler kurumlarındaki misyonlarından alınabilecekler ve derneklerin idaresi yönetimin denetimine girecek.”
Türkiye’de örgütlenme özgürlüğünün çok uzun müddettir atak altında olduğunu söyleyen Beyhan’a nazaran, kelam konusu yasa teklifinin bütün dünyanın yılbaşı ve Noel bağlamında tatile girdiği bir periyotta, çıkarılmaya çalışılması dikkat cazip. Beyhan, “Bu yasa teklifi kanunlaşırsa birçok sivil toplum örgütü bir açıklama yapmadan evvel iki sefer düşünmek zorunda kalacak. Bu yalnızca insan hakları örgütleriyle de hudutlu değil. Mahalle güzelleştirme dernekleri bile hangi belediyeye karşı açıklama yaptığını düşünerek hareket etmek zorunda kalacak.”
Gazete Duvar
