Science Daily
Memleketler arası bir bilim insanları grubu, kuşlar, balıklar, amfibiler (suda ve karada yaşayan canlılar/ç.n.), sürüngenler ve memeliler de dahil olmak üzere 410 farklı omurgalı tipinde, insanlardaki virüsün ana hücresel reseptörünü (‘anjiyotensin’ dönüştürücü enzim-2 ya da öbür ACE2’yi) karşılaştırmak hedefiyle genomik tahlil yolunu kullandı.
ACE2 PROTEİNİNİN KRİTİK ROLÜ
ACE2, olağanda burun, ağız ve akciğerlerdeki epitel hücreleri de dahil olmak üzere birçok farklı hücre ve doku tipinde mevcuttur. İnsanlarda, ACE2 proteininin 25 amino asidi, virüsün hücrelere tutunması ve sızması açısından kıymet taşır.
Araştırmacılar, ACE2 proteininin bu 25 amino asit dizisini ve SARS-CoV-2 başak proteiniyle birlikte kestirim edilen protein yapısının modellemesini, bu amino asitlerden kaç adedinin farklı tiplerin ACE2 proteininde bulunduğunu kıymetlendirmek hedefiyle kullandılar.
Makalenin baş müellifi ve UC Davis’te doktora sonrası bir araştırma vazifelisi olan Joana Damas, “İnsan proteiniyle eşleşen 25 amino asit kalıntısının hepsine sahip olan hayvanların, ACE2 ile SARS-CoV-2’ye yakalanma riskinin en yüksek seviyede olduğu varsayım ediliyor” diyor. “Riskin, çeşitlerin ACE2 bağlanma kalıntıları insanlardan farklılaştıkça azalacağı kestirim ediliyor.”
SARS-CoV-2’ye karşı potansiyel açıdan hassas olan çeşitlerin yaklaşık yüzde 40’ı Milletlerarası Doğayı Muhafaza Birliği tarafından ‘tehdit altında’ diye sınıflandırılıyor ve bilhassa de beşerden hayvana bulaşmaya karşı savunmasız olabilirler. Araştırma, 21 Ağustos’ta Ulusal Bilimler Akademisi’nin ‘Proceedings’ isimli mecmuasında yayınlandı.
Çalışmanın baş muharriri ve UC Davis’te seçkin bir evrim ve ekoloji profesörü olan Harris Lewin, “Ulaştığımız bilgiler, SARS-CoV-2 enfeksiyonu karşısında savunmasız ve tehdit altındaki hayvan popülasyonlarını tanımlamak için önemli bir başlangıç noktası sunuyor” diyor. “Pandemi esnasında hem hayvan hem de insan sıhhatini koruyan uygulamalara ilham vermesini umuyoruz.”
SOYU TÜKENEN HAYVANLAR RİSK ALTINDA
‘Batı ova gorili’, ‘Sumatra orangutanı’ ve ‘Kuzey beyaz yanaklı gibbonu’ üzere birtakım jenerasyonu tükenme tehlikesi altındaki primat tiplerinin, ACE2 reseptörü aracılığıyla SARS-CoV-2 karşısında çok yüksek enfeksiyon tehdidi altında olduğu iddia ediliyor.
Yüksek risk altında diye işaretlenen başka hayvanlar ortasında gri balinalar ve şişe burunlu yunuslar üzere deniz memelilerinin yanı sıra, ‘Çin cırlak sıçanları’ (hamsterları) da yer alıyor.
Kedi, sığır ve koyun üzere evcil hayvanların orta seviyede risk altında olduğu ve köpeklerin, atların ve domuzların ACE2 bağlanması için düşük risk taşıdığı biliniyor. Bu durumun enfeksiyon ve hastalık riskiyle nasıl bir bağı olduğu gelecekteki çalışmalarla belirlenmeli; ancak enfeksiyon dataları bilinen cinsler açısından, bu bağıntı yüksek seviyededir.
Vizon, kedi, köpek, hamster, aslan ve kaplanlarda SARS-COV-2 enfeksiyonunun belgelendiği durumlarda, virüs, konakçı hücrelere ulaşmak için ACE2 reseptörlerini yahut ACE2 dışındaki reseptörleri kullanıyor olabilir. Bağlanma eğiliminin düşmesi, daha düşük enfeksiyon eğilimi ya da enfeksiyonun bir hayvanda yahut bir kere yerleştikten sonra hayvanlar ortasında yayılma hünerinin daha düşük olması manasına gelebilir.
Her ikisi de genomik gereç üzerindeki çalışmalara katkıda bulunan Ulusal Hayvanat Bahçesi ve San Diego Hayvanat Bahçesi üzere kurumlar, hayvanların insanlardan ve insanların hayvanlardan bulaşan yeni korona virüsüyle enfekte olma potansiyeli nedeniyle, hem hayvanları hem de insanları müdafaaya yönelik programları güçlendirdi.
Smithsonian-Mason Muhafaza Okulu’nda kıdemli araştırma vazifelisi ve geçmişte Smithsonian Müdafaa Biyolojisi Enstitüsü’nün Çeşitlerin Devamı ve Korunması Genomik Merkezi’nde müdafaa biyoloğu olarak çalışan Klaus-Peter Koepfli, “Zoonotik (hayvan kaynaklı/ç.n.) hastalıklar ve beşerden hayvana bulaşmanın nasıl önlenebileceği, hayvanat bahçeleri ve hayvan bakım uzmanları açısından yeni bir sorun değil” diyor. “Bu yeni bilgiler, hayvan ve insanları inançta tutmak için uğraşlarımızı odaklamamızı ve buna nazaran plan yapmamızı sağlıyor.”
BİRDEN FAZLA AKTARICI OLABİLİR
Araştırma müellifleri, yaptıkları hesapların sonuçlarına nazaran öngörülen hayvan kaynaklı risklerin çok biçimde yorumlanmasına karşı temkinli olunması davetinde bulunarak, gerçek risklerin lakin daha fazla deneysel datalarla doğrulanabileceğine dikkat çekiyorlar.
Yapılan araştırmalar, SARS-CoV-2’nin yakın ceddinin büyük ihtimalle bir yarasa tipinden kaynaklandığını gösteriyor. Yarasaların ACE2 reseptörleri aracılığıyla yeni korona virüsünü kapma riskinin çok düşük olduğu görüldü ve bu bulgu somut deneysel datalarla de dengeli.
Yarasaların yeni korona virüsünü direkt insanlara bulaştırıp bulaştırmadığı ya da bir orta konaktan geçip geçmediği şimdi bilinmiyor; ama bu çalışma bir yahut daha fazla orta konakçının işin içinde olduğu fikrini destekliyor. Eldeki datalar, araştırmacıların dikkatlerini hangi tiplerin yabanî tabiatta orta konak olarak hizmet etmiş olabileceği üzerinde toplamalarına imkan sağlayarak, insan ve hayvan popülasyonlarında SARS-CoV-2 enfeksiyonunun gelecekte yaratabileceği yeni bir salgını denetim etme gayretlerine yardımcı olacak.
Çalışmaya dahil olan müellifler şunlar; UC Davis Genom Merkezi’nden Marco Corbo; İrlanda’da bulunan University College Dublin’den Graham M. Hughes ve Emma C. Teeling; UC San Francisco’dan Kathleen C. Keough ve Katherine S. Pollard; MIT Broad Enstitüsü, Harvard ve Cambridge’den Corrie A. Painter, Nicole S. Persky, Diane P. Genereux, Ross Swofford, Kerstin Lindblad-Toh ve Elinor K. Karlsson; Almanya’nın Dresden kentinde bulunan Max Planck Moleküler Hücre Biyolojisi ve Genetik Enstitüsü’nden Michael Hiller; Pittsburgh’daki Carnegie Mellon Üniversitesi’nden R. Andreas Pfenning: Çin’de bulunan Wuhan Üniversitesi’nden Zhao Huabin; Escondido’da bulunan San Diego Hayvanat Bahçesi Müdafaa Araştırmaları Enstitüsü ve UC San Diego’dan Oliver A. Ryder; Boston’daki Harvard Diş Hekimliği Okulu ve Washington D. C’de bulunan Smithsonian Enstitüsü’nden Martin T. Nweeia.
Bu çalışmadaki araştırma, Bat1k, Zoonomia, Omurgalı Genomlar Projesi ve Dünya Biyojenom Projesi’ni içeren ‘Genom 10K’ Organizasyonu’nun bir kesimi olarak koordine edildi. Çalışma için gereken genomik bilgiler ayrıyeten Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi Gen Bankası, San Diego Hayvanat Bahçesi / Dondurulmuş Hayvanat Bahçesi Kısmı ve Smithsonian Global Genom Teşebbüsü tarafından sağlandı. Çalışma, Robert ve Rosabel Osborne Vakfı tarafından desteklendi.
Bu makalenin aslı Science Daily‘de yayınlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
